Kastamonu Eşrâfından Hacı Mustafa Ağa Bin Şaban Çelebi’nin Terekesi

Yıl 2020, Sayı: 68, 377 - 398, 31.05.2020

Ömer Döşemetaş

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4317

Öz

Tereke kayıtları ölen kişinin geride bıraktığı bütün menkul ve gayrimenkulleri içine alan belge türleridir. Bu belgeler sayesinde Osmanlı ailesinin sosyal, kültürel ve ekonomik durumu hakkında bilgilere ulaşılabilmektedir. Terekeler, kadılar tarafından tutulup şer’iyye siciline teferruatlı olarak not edilmektedir. İncelemeye konu olan Hacı Mustafa Ağa’nın terekesi de 35 numaralı Kastamonu şer’iyye siciline dört sayfa halinde kaydedilmiştir. Eldeki mallar gruplandırılarak tasnif edilmiş ve varislere ne şekilde taksim edildiği son kısımda verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tereke, Kastamonu, Şer’iyye Sicili, Hacı Mustafa Ağa

Tereke of Hacı Mustafa Agha Bin Saban Celebi from Kastamonu

Öz

Tereke records are all types of document that include all the securities and real estates left behind by the deceased. These documents provide information about the social, cultural and economic situation of the Ottoman family. The terekes are kept by the kadis and noted down in the Sharia Registry. Hacı Mustafa Ağa, who was the subject of the investigation, was recorded in Kastamonu sharia registry number 35 in four pages. The existing goods are grouped and classified and the way they are divided into varices is given in the last section.

Kaynakça

• Açıl, Berat, “Kitap Kültürü Çalışmalarının Genel Seyri: Bir Medhal”, Osmanlı Kitap Kültürü Cârullah Efendi Kütüphanesi ve Derkenar Notları, Ed, Berat Açıl, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara 2015, 1-16.
• Akın, Nur, “Ev-Tarihi Gelişimi”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 1995, XI, 507-512.
• Aktan, Hamza, “Kısmet”, DİA, TDV Yayınları, İstanbul 2002, XXV, 497-498.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Edirne Askeri Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)”, Belgeler, TTK Yayınları, III/5-6, 1966, 1-479.
• Bilici, Z. Kenan, Kastamonu’da Türk Devri Mimarisi ve Şehir Dokusunun Gelişimi (18. Yüzyıl Sonuna Kadar), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1991.
• Bozkurt, Fatih “Tereke Defterleri ve Osmanlı Demografi Araştırmaları”, Tarih Dergisi, Sayı 54, (2011/2), İstanbul 2012, s. 91-120
• Bozkurt, Fatih, Fatih, “Yetimi Kolla, Malını Koru! Tereke Defterleri ve Yetim Malları (1785-1875)”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3, Ocak-2012, s. 69-90
• Bozkurt, Nebi, “Kitap”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2002, XXVI, 120-121.
• Cevger, Gürkan, “Akşehir Ayânı Hacı Paşazâde Ahmet Bey’in Terekesi”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 5, Sayı, 1 Muş 2019, 52-62.
• Cezar, Yavuz, “Bir Âyanın Muhallefatı: Havza ve Köprü Kazaları Âyanı Kör İsmail-Oğlu Hüseyin (Müsadere olayı ve terekenin incelenmesi), Belleten, C. XLI, S. 161, 1977, s. 41-78.
• Cin, Halil, Akgündüz, Ahmed, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2011.
• Çakır, İbrahim Etem, “Sofya Şehrinde Kadın Giyim Kuşam Kültürü: XVII. Yüzyılın İkinci Yarısı”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 56, Erzurum 2016, 1365-1386.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 1995.
• Döşemetaş, Ömer, Şer’iyye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kastamonu Kazâsı (1725-1750), Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum 2019.
• Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2016.
• Engin, Nihat, “Osmanlı‘larda Kölelik”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2002, XXVI, 246-248.
• Ergenç, Özer, Şehir, Toplum, Devlet Osmanlı Tarihi Yazıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2013.
• Ertaş, Fatih Coşkun, Şişman, Bülent, “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlı’da Tereke Uygulaması ve Muhasebesi-Sosyo-Ekonomik Yapıya ve Miras Hukukuna Etkileri”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4, 2013, 197-222.
• Ertürk, Volkan, “Orta Dereceli Bir Osmanlı Memurunun Mal Varlığı: Edirne Bostancıbaşısı Hacı Veliyüddin B. Habib’in Terekesi”, Humanitas, c.1, sayı 2, Tekirdağ 2013, 87-104.
• Genç, Mehmet, “Mâlikâne”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2003, XXVII, 516-518.
• Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul 2000.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi-I 1300-1600, çev. Halil Berktay, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• İpşirli, Mehmet, “Çelebi”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 1993, VIII, 259.
• Karaca, Filiz, “Kürk”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yay, Ankara 2002, XXVI, 568-570.
• Köstüklü, Nuri, Osmanlı- Türk Aile Kurumu Araştırmalarında Tereke Defterlerinin Yeri ve Önemi (19. YY. Örnekleri Çerçevesinde), Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (2008) 1/1, 17-26
• Kütükoğlu, Mübahat S. “Temessük”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2011, XXXX, 413-414.
• Özcan, Tahsin, Osmanlı Para Vakıfları Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2003.
• Özcan, Tahsin, Tahsin, “Muhallefât”, DİA, TDV Yayınları, İstanbul 2005, XXX, 406-407.
• Öztürk, Sait, “Kassâm”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 2001, XXIV, 579-582.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü 1-3, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
• Sümer, Faruk, “Ağa”, DİA, TDV Yayınları, Ankara 1988, c. 1, 451-452.
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, Altınpost Yayıncılık, Balıkesir 2012.
• Tabakoğlu, Ahmet, Osmanlı Mâlî Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2016.
• Taş, Hülya, “Osmanlı Kadı Mahkemesindeki “Şühûdü'l-Hâl” Nasıl Değerlendirilebilir?”, Bilig, 44, 2008, 25-44.
• Tekin, Zeki, “Osmanlılarda Kürk Kullanımı” Türkler, Ed, H. Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, X, 644-649.
• Ünal, Mehmet Ali, Paradigma Osmanlı Tarihi Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Yavuz, A. Fikri, İslâm Fıkhı ve Hukuku, İrfan Yayınevi, İstanbul 1970.
• Yediyıldız, Bahaeddin, XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi Bir Sosyal Tarih İncelemesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi 2003.
• Yörük, Saim, “Çelebi Unvanı Hakkında Bir Değerlendirme”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4, S. 18, 2011, 290-297.
• Yörük, Saim, XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Adana Kazâsı (1700-1750), Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2011.
• Yolalıcı, M. Emin, Samsun Eşrafından Hazinedâr-zâde Es-seyyid Abdullah Paşa’nın Terekesi, Ondokuzmayıs Üniversitesi Yayınları, Samsun 1987.