Germany’s Initiations of Causing A Revolt in Eastern Caucasia During The World War I and Emir Aslan Han Hoyski

Yıl 2020, Sayı: 68, 519 - 549, 31.05.2020

Selami Kılıç

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4350

Öz

After a short period of time Ottoman Empire went to the World War I, ‘cihat-ı ekber’ has been declared by Sultan-Caliph with the demand of Germany as well. This situation was a great opportunity for Germany that was making plans of causing a revolt in the world of Islam against their enemies and striking at the allied powers especially England in their colonies. Germany which made the idea of Jihad become a tool of politics and propaganda was in the process of preparations for plans so as to encourage Islamic fanaticism and direct Muslims’ rage upon enemies.
Within the context of the aforementioned plans and propagandas, all the Islamic world went into action including Afghanistan, India and Egypt. Caucasia was a part of the plan and causing a revolt in Caucasia was a ‘worthy desire’.
In order to cause a revolt in Caucasian publics against Russia, Germany was making use of every opportunity. One of those historical opportunities was ‘Genceli Emir Aslan Han Hoyski’ who claimed to have been a member of the organization called Dîfai established in Azerbaijan. Emir Aslan who passed the border towards the end of 1914, said that he was going to start the revolution fire in the Eastern Caucasia and mentioned that he was in preparation for a great revolt. In accordance with this plan, he was offering an alliance for the Ottoman Empire and making some demands for the Consul of Germany in Erzurum.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Germany, Erzurum, Emir Aslan, Eastern Caucasia

Birinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın Doğu Kafkasya’yı Ayaklandırma Girişimleri ve Emir Aslan Han Hoyski

Öz

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girişinden kısa bir süre sonra Almanya’nın da isteği doğrultusunda Sultan-Halife tarafından “cihat-ı ekber” ilan edildi. Bu, başta İngiltere olmak üzere İtilaf Devletlerini, sömürgelerinde vurma ve İslam dünyasını düşmanlarına karşı ayaklandırma planları yapan Almanya için tarihi bir fırsattı. Cihat fikrini bir politika ve propaganda malzemesi yapan Almanya, İslam fanatizmini özendirmek, Müslümanların hiddetini düşmanlarının üzerine salmak için birtakım projeler yapıyordu.
Söz konusu plan ve propagandalar çerçevesinde başta Afganistan, Hindistan ve Mısır olmak üzere tüm İslam dünyasında eyleme geçildi. Planın bir parçası da Kafkasya’ydı ve Kafkasya’nın ayaklandırılması “şâyan-ı temenni” idi.
Almanya Kafkas halklarını Rusya’ya karşı ayaklandırmak için her fırsatı değerlendiriyordu. Bu tarihi fırsatlardan biri de Azerbaycan’da kurulmuş olan Difâî teşkilatının üyesi olduğunu iddia eden “Genceli Emir Aslan Han Hoyski”ydi. 1914 yılı sonlarına doğru sınırı geçen Emir Aslan; Doğu Kafkasya’da ihtilal ateşini yakacağını söylüyor, büyük bir ayaklanmanın hazırlığı içinde olduğunu belirtiyordu. Bu plan doğrultusunda Osmanlı Devleti’ne ittifak teklif ediyor ve Almanya’nın Erzurum Konsolosu’na da birtakım vaatlerde bulunuyordu.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Almanya, Erzurum, Emir Aslan, Doğu Kafkasya

Kaynakça

• Abschrift, Bericht No. 3, Pera, den 19 März 1915, PA-AA, R. 21012, Bd. 5, Der Weltkrieg No: 11d secr…
• An die Kaiserlich Deutsche Botschaft, Gallipoli, 14. April 1915, PA-AA, R. 21012, Bd. 5, Der Weltkrieg No:11d secr…
• Atar, Zafer-Demirkol, Kurtuluş, “Azerbaycan Topraklarında Rus-Ermeni İşbirliğine Karşı Yükselen Ses: Difâî Fırkası”, Karadeniz Araştırmaları, sy.45, (Bahar 2015), 167-180.
• Bihl, Wolfdieter, Die Kaukasus Politik der Mittelmächte “Ihre Basis in der Orient-Politik und ihre Aktionen 1914-1917”, I, Hermann Böhlaus Nachf., Wien-Köln-Graz 1975.
• Çolak, Mustafa, Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2006.
• Der K. Botschafter an Auswärtiges Amt, Konstantinopel, den 15. Mai 1915, PA-AA, R. 21012, Bd. 5, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• Der K. Botschafter an Auswärtiges Amt, Pera, den 11 Oktober 1915, PA-AA, R. 21015, Bd. 8, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• Der K. Botschafter an Auswärtiges Amt, Pera, den 21. April 1915, PA-AA, R. 21012, Bd. 5, Der Weltkrieg No: 11 d, secr…
• Der K. Botschafter an Auswärtiges Amt, Pera, den 30. April 1915, PA-AA, R. 21012, Bd. 5, Der Weltkrieg No: 11 d, secr…
• Der K. Botschafter an Auswärtiges Amt, Pera, den 5. Mai 1915, PA-AA, R. 21012, Bd. 5, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• Der K. Botschaftsrat an Auswärtiges Amt, Pera, den 30 Oktober 1915, PA-AA, R. 21015, Bd. 8, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• Der Verbindungsoffizier für den Kaukasus an den Stellvertretenden Generalstab Abt. III b. Pol. Trapezunt, den 27. I. 16, PA-AA, R. 21018, Bd. 11, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• Der Verbindungsoffizier für den Kaukasus, Erzerum, den 28. November 1915, PA-AA, R. 21016, Bd. 9, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• Expedittion von Scheubner der Vertrauensmann für Kaukasus-Ost an der Verbindungsoffizier für den Kaukasus Schulenburg, Mossul, 11. Mai 1916, PA-AA, R. 21020, Bd. 13, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• K. Botschafter an Auswärtiges Amt, Pera, den 8. Februar 1915, Politisches Archiv des Auswärtigen Amts (PA-AA), R. 21010, Bd. 3, Der Weltkrieg No: 11d secr…
• Kaiserlich Deutsche Botschaft an den Reichkanzler Herrn von Bethmann Hollweg, Pera, den 19. Mai 1915, PA-AA, R. 21013, Bd. 6, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• Kılıç, Selami, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Erzurum Palandöken’de Bir Kayak Kursu ve Bakü Heyet-i Seferiyesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi -TAED-64,2019, 355-368.
• Leverkuehn, Paul, Posten auf ewiger Wache: Aus dem abenteuerreichen Leben des Max von Scheubner-Richter, Essen 1938.
• Mosel an Scheubner Richter, Amassia, den 30. November 1915, PA-AA, R. 21017, Bd. 10, Der Weltkrieg No:11 d, secr…
• Mustafayev, Beşir, “Rus ve Ermeni Tehdidine Karşı Kuzey Azerbaycan’da Kurulan İlk Siyasi Teşekküller”, Yeni Türkiye Ermeni Meselesi Özel Sayısı III, 62, (Eylül-Aralık 2014), 2589-2598.
• Şükürov Qiyas, “Genceli Emir Arslan Hoyski ve İttifak Teklifi", 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu, 25-27 Eylül 2014/Erzurum, Haz: Merve Uğur, Ankara 2015, 361-384.
• Swietochowski, Tadeusz, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı 1905-1919, Türkçesi: Nuray Mert, Bağlam Yayınları, İstanbul 1988.