On The View of Three Traditional Sports in Different Genres: A Comparative Review of The Naadam Festival with Bamsi Beyrek and Banu Çiçek Challenge

Yıl 2020, Sayı: 69, 339 - 356, 30.09.2020

Uğur Durmaz

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4330

Öz

Folklore products are structures that take an important place in human life as a result of culture. It is also common for products to be spread through varianization and to be transitioned or transformed between themselves. At this point, it is clear that as there is a transition between oral-written, written-electronic, oral-electronic cultures, many areas of life such as celebration, remembrance, entertainment, sports, traditions, beliefs and practices are affected by the transition and have undergone transformation.
In this article, the story Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek, one of the narratives of Dede Korkut and is still celebrated in the Mongols and the views, dates, rituals, practices, functions and ties of the three sports events at the Naadam festival, which dates back many years, will be discussed. At this point, two different traditional structures will be examined through texts and then a functional comparison will be made after the historical-cultural infrastructure is given. The aim of the study is to show the similarity in the appearance and use of products, even though the images are different, and to examine the structure of culture's spread. At the same time, the status of these three sports will be stated in the article around today's admissions.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Naadam, Festival, Oral-Written Tradition, Sports

Geleneksel Üç Sporun Farklı Türlerde Görünümü Üzerine: Bamsı Beyrek ve Banu Çiçek Mücadelesi İle Naadam Festivalinin Karşılaştırmalı İncelemesi

Öz

Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünlerin varyantlaşma yoluyla yayılması ve kendi arasında geçişliliği ya da dönüşümü de sıkça rastlanan durumlardandır. Bu noktada sözlü-yazılı, yazılı-elektronik, sözlü-elektronik kültürler arasında geçiş olduğu gibi; hayatın içinde yer alan kutlama, anma, eğlence, spor, adet, inanış ve uygulamalar gibi birçok alanın da bu geçişten etkilendiği ve dönüşüme uğradığı aşikârdır.
Bu yazıda da Dede Korkut anlatılarından biri olan Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek boyu ile Moğollarda halen kutlanmakta olup geçmişi uzun yıllara dayanan Naadam adlı festivaldeki üç spor etkinliğinin görünümleri, tarihleri, ritüelleri, uygulanışları, işlevleri ve birbirleriyle olan bağları tartışılacaktır. Bu noktada iki ayrı geleneksel yapı metinler üzerinden incelenecek ardından tarihi-kültürel altyapı verildikten sonra işlevsel açıdan bir karşılaştırma yapılacaktır. Yapılan çalışmada amaç görüntüler başka olsa da ürünlerin ortaya çıkışları ve kullanımındaki benzerliği göstermek ve kültürün yayılma yapısını irdelemektir. Aynı zamanda bugünkü kabuller etrafında bu üç sporun durumuna da yazıda değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Naadam, Festival, Sözlü-Yazılı Gelenek

Kaynakça

• Ariunbolor, Bayarnyam ve Natsag, Lhagvajav. (2008). Türkçe-Moğolca, Moğolca-Türkçe Sözlük. Ulanbatur: Empathy.
• Ataman, Sadi Yaver. (1992). Eski Türk Düğünleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Belek, Kayrat. (2015). “Eski Türklerde At ve At Kültürü (Dünden Bugüne Kırgız Kültürel Hayatı Örneği)”. Gazi Türkiyat, 16, 111-128.
• Beydili, Celal. (2004). Türk Mitoloji Sözlüyü. Ankara: Yurt Kitap Yayın. Çobanoğlu, Özkul. (2011). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çoruhlu, Yaşar. (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Dever, Ayhan ve Ahmet, İslam. (2015). “Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Kültüründe Spor Algısı”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 4/5, 46-61.
• Durmaz, Uğur. (2016). Güney Marmara Panayırları. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Duymaz, Ali. (2003). “Dede Korkut Kitabında Alpliğe Geçiş ve Toplumsal Katılma Törenleri üzerine Bir Değerlendirme”. İslamiyet Öncesi Türk Destanları (Haz. Saim Sakaoğlu ve Ali Duymaz). İstanbul: Ötüken Neşriyat, 125-138.
• Ercilasun, Ahmet Bican ve Ziyat Akkoyunlu. (2018). Divânu Lügâti’t Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ergin, Muharrem. (2008). Dede Korkut Kitabı Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Fişek, Kurthan. (1985). 100 Soruda Türkiye Spor Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Gömeç, Saadettin Yağmur. (2016). “Türk Kültüründe At”. Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır Bildiri Kitabı. Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları. 819-834.
• İmirgi, Aysun. (2005). “Festival Kavramı Üzerine Düşünceler”. Milli Folklor, 17(65), 29-36.
• Kaplan, Mehmet. (2016). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• O’Gorman, Kevin ve Karen Thompson. (2007). “Tourism and Culture in Mongolia: The Case of the Ulaanbaatar Naadam”. Tourism and Undigenous Peoples (Ed. Richard Butlar and Tom Hinch). London: Routledge.
• Okutan, Nükhet. (2013). “Naadam Festivali Güreş Karşılaşmalarının Maskülen Kimliği”. Tehlikedeki Diller Dergisi. 3/3, 177-182.
• Öngel, Hasan Basri. (2001). “Gelişim Sürecinde Erken İç Asya Türk Okçuluğu”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 21/2, 189-215.
• Özcan, Abdülkadir. (1996). “Güreş” İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 14, 317-320.
• Özdemir, Günay ve Vedat Çalışkan (2018). “Geleneksel Bir Sporun Coğrafyası: Türkiye’de Yağlı Güreşler (Kırkpınar-Edirne ve Çardak-Çanakkale Güreşleri)”. International Geography Symposium on the 30th Anniversary of TUCAUM Proceedings, Ankara: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Rhode, Deborah. (2009). Mongolia’s Naadam Festival Past and Present in the Construction of National Identity. Universty of Canterbury, Master of Arts in Anthropology Thesis. New Zealand.
• Ritter, Hellmut. (1934). “Ata Binmek Ok Atmak”. Türkiyat Mecmuası. 4, 45-48. Roux, Jean-Paul. (2017). Eski Türk Mitolojisi (Çev. Musa Yaşar Sağlam). Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Sertkaya, Osman Fikri. (1995). “Eski Türk Kültüründe At”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık (Ed. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü.
• Seyidoğlu, Bilge. (1995). “Mitolojik Dönemde At”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık (Ed. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Türkiye Jokey Kulübü.
• Temel, Kenan. (2015). Ermeni Kaynakları ve Seyahatnamelere Göre Cengiz Moğollarının Kültürel Yapısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Soygüden, Aydoğan. (2018). “656. Kırkpınar Yağlı Güreşlerine Katılan Seyircilerin Sosyodemografik Özellikleri ve Katılım Sebepleri”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 20/2, 337-352.
• Uraz, Murat. (1994). Türk Mitolojisi. İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
• Yönal, Gamze ve Mutlu Türkmen. (2017). “Türk Kültür Yaşamında Okçuluk”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5, 523-533.