Determination of Dental Practices in Postgraduate Theses on Folk Medicine and Evaluation of These Practices on The Basis of Dentistry

Yıl 2020, Sayı: 69, 357 - 386, 30.09.2020

Doğan Durna Hamza Kolukısa

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4404

Öz

Mankind, who was created as a perfect being, have resorted to different ways to get rid of or be protected from diseases from birth to death, have sought remedies and worked on the treatment of these disease When there was no doctor or it was difficult to go to the doctor and modern medicine was not available, he turned to traditional treatment method These traditional treatment methods and procedures, which are given different names such as folk medicine, traditional medicine, medical folklore, have passed through ancient times, being inherited from generation to generation, and have provided materials for modern medicine.
Folk medicine, which is an important part of the culture it belongs to, used tools such as plants, fruits and minerals that emerged as a result of experience and tradition to treat various disease Society produced solutions the way it diagnosed a disease. Of course, there are great differences between the cause and perception of the disease in folk medicine and the diagnosis, treatment and perception of modern medicine.
In this study, traditional dental treatment methods and applications in postgraduate theses on folk medicine were designated in order to open a common door between folk culture research and dentistry disciplines; the content analysis of the obtained data was made, and herbal, animal and mineral substances used in dental treatment were established. Relevant applications were brought together under each item heading. In this process, efforts were made to use a style and language on which both disciplines agree. The study tried to make a scientific interpretation about why the substances used for treatment may have been used. While making the assessment, no opinion was suggested about whether practices among the public are right or wrong. It was aimed only to bring a scientific perspective to the purposes of using herbal, animal and mineral substances used in dental treatment by the public.

Anahtar Kelimeler

Folk medicine, dentistry, traditional dental treatment methods, Herbal therapy.

Halk Hekimliği Üzerine Yapılmış Lisansüstü Tezlerde Diş Tedavilerine Yönelik Uygulamaların Tespiti ve Bu Uygulamaların Diş Hekimliği Temelinde Değerlendirilmesi

Öz

Mükemmel bir varlık olarak yaratılan insanoğlu doğumundan ölümüne kadar hastalıklardan kurtulmak ya da korunmak için değişik yollara başvurmuş, bunlara çareler aramış ve bunların tedavisi için uğraşmıştır. Doktorun olmadığı ya da doktora gitmenin zor olduğu, modern ilaçların bulunmadığı zamanlarda geleneksel tedavi yöntemlerine yönelmiştir. Halk hekimliği, halk tıbbı, halk tababeti, geleneksel tıp, tıbbi folklor gibi değişik adlar verilen bu geleneksel tedavi yöntem ve işlemleri çok eski zamanlardan geçerek, kuşaktan kuşağa aktarılarak zamanımıza kadar gelmiş, modern tıbba da malzeme vermiştir.
Bağlı bulunduğu kültürün önemli bir parçası olan halk hekimliği, tecrübe ve gelenek neticesinde ortaya çıkan bitki, meyve, maden gibi araçları çeşitli hastalıkları tedavi için kullanmıştır. Toplum, hastalığı nasıl teşhis etmişse ona göre de çözüm üretmiştir. Halk hekimliğinde hastalığın sebebi ve algılanışıyla modern tıbbın teşhis, tedavi ve algılayışı arasında elbette ciddi farklılıklar vardır.
Bu çalışmada halk kültürü araştırmaları ile diş hekimliği disiplinleri arasında ortak bir kapı aralamak maksadıyla halk hekimliği üzerine yapılmış lisansüstü tezlerdeki geleneksel diş tedavi yöntem ve uygulamaları belirlenmiş, elde edilen verilerin içerik analizi yapılarak diş tedavisinde kullanılan bitkisel, hayvansal ve madensel maddeler tespit edilmiştir. Her bir madde başlığı altında ilgili uygulamalar bir araya getirilmiş, bu süreçte her iki disiplinin üzerinde hem fikir olacağı bir üslup ve dil kullanılmaya gayret edilmiştir. Bu çalışmada tedavi maksadıyla kullanılan maddelerin niçin kullanılmış olabileceğine bilimsel bir yorum getirilmeye çalışılmıştır. Değerlendirme yaparken halk arasında yapılan bu uygulamaların doğru ya da yanlış olduğuna dair bir kanaat belirtilmemiştir. Sadece halkın diş tedavisinde kullandığı bitkisel, hayvansal ve madensel maddelerin kulanım amaçlarına bilimsel bir bakış açısı getirmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halk hekimliği, diş hekimliği, geleneksel diş tedavi yöntemleri, bitkilerle tedavi (fitoterapi)

Kaynakça

• Acıpayamlı, Orhan. (1982). “Türkiye Folklorunda Halk Hekimliğinin Morfolojik ve Fonksiyonel Yönden İncelenmesi”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı MİFAD Yay., 1-8, Ankara.
• Albayrak ve Albayrak, (2008). “Propolis: Doğal Antimikrobiyal Madde”, Ankara Ecz. Fak. Dergisi, 37 (3), 201 – 215.
• Alpınar, Kerim, (2011). “Halk Arasında Kullanılan Tıbbi Bilgilerin Derlenmesi”, Bitkilerle Tedavi Sempozyumu, İklim Ofset Matbaacılık, İstanbul, 19-28.
• Alptekin, Ali Berat. (2011). Halk Bilimi Araştırmaları, Akçağ Yay., Ankara.
• Asımgil, Adil, (1993). Şifalı Bitkiler, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Asil, Eriş, (1989). “Halk Hekimliği ve Eczacılığı Araştırmalarında Metodoloji”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı MİFAD Yay., 33-38, Ankara.
• Başar, Zeki. (1972). Erzurum’da Tıbbi ve Mistik Folklor Araştırmaları, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Başer, H. Can. (2014). “Karanfil”, Bağbahçe Bilim Dergisi, S.53, 26-27.
• Baytop, Turhan. (1963). Türkiye’nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Baytop, Turhan. (1984). Türkiye'de Bitkiler ile Tedavi Geçmişte ve Bugün, Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul.
• Baytop, Turhan. (2007). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Boratav, Pertev Naili. (1999). 100 Soruda Türk Folkloru, Gerçek Yay., İstanbul.
• Çavdar, Ayşenur C. (1989). “Türk Halk Hekimliğinde Dağlama”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı MİFAD Yay., 83-88, Ankara.
• Çelebi, Ş. ve Karaca, H. (2006). “Yumurtanın Besin Değeri, Kolesterol İçeriği ve Yumurtayı n-3 yağ Asitleri Bakımından Zenginleştirmeye Yönelik Çalışmalar”, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 37 (2), s.257-265.
• Çolak, Faruk. (2015). Yazılı ve Sözlü Belgeler Işığında Niğde Halk Hekimliği, Kömen Yay., Konya.
• Doğan, N. ve Hayoğlu, İ., (2012). “Propolis ve Kullanım Alanları”, HR.Ü.Z.F. Dergisi, 2012, 16(3), 39-48.
• Durmuş, İlhami. (2012). “Türk Kültür Çevresinde Dağlama Geleneği”, Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 95, 114-121.
• Gürbüz, Ali. (1982). Şifalı Nebatlar, Çiçek Neşriyat, İstanbul.
• Hoppe, Heinz Aughust. (1981). Taschenfuch der Drogenkunde, Berlin.
• Kaplan, Melike. (2011). “Halk Tıbbının Kökenleri: Teşhisten Tedaviye Din ve Büyü İlişkisi”, Milli Folklor, Yıl 23, 91, 150-156.
• Muğan, Nuri. (1994). Türk Diş Hekimliği Tarihi, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul.
• Noras, Yüksel. (1973). Diş Hekimliği Tarihi, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara.
• Özer, Nurten. (1989). “Türk Halk Hekimliğinde Kaplıcalarımız”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı MİFAD Yay., 203-209, Ankara.
• Salih, Aidin. (2008). Gerçek Tıp, İstanbul. Saraçoğlu, İbrahim Adnan. (2008a). Bitkisel Sağlık Rehberi, Gün Ofset, İstanbul.
• Saraçoğlu, İbrahim Adnan. (2008b). Tıbbi Bitkiler Rehberi, Gün Ofset, İstanbul.
• Saraçoğlu, İbrahim Adnan. (2009). Bitkisel Kürler Rehberi, Gün Ofset, İstanbul.
• Sucu, İkbal. (1989). “Ege Bölgesi Halk İlaçları”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı MİFAD Yay., 211-220, Ankara.
• Tanker, Mekin. (1989). “Halk İlaçları, Bitki Folkloru, Attariye ve Drog Kavramları Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı MİFAD Yay., 237-244, Ankara.
• Tanker, Nevin. (1989). “Baharatın Halk İlacı Olarak Kullanılışı ve Farmognozi Açısından Değerlendirilmesi”, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı MİFAD Yay., 245-251, Ankara.
• Uzel, İlter. (2018). Diş Hekimliği Tarihi I-II, Quintessence Yay., İstanbul.
• Yalçın, Ayhan. (1984). A’dan Z’ye Şifalı Bitkiler Ev İlaçları-Şifalı Sular Ansiklopedisi, Geçit Kitabevi, İstanbul.
• Yeğenoğlu ve Sahne, B. (2013). “Farklı Kültürlerin Ortak Ferahlatıcısı: Kolonya”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 34-34.
• Yoder, Don. (1975). “Halk Tıbbı”, Folklora Doğru, (Çev. Sibel Yoğurtçuoğlu, Ayfer Gülüm), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü, Kasım-Aralık, 43. 23-31.
• Yücel Şengün, İ. ve Kılıç, G. (2019). “Farklı Sirke Çeşitlerinin Mikroflorası, Biyoaktif Bileşenleri ve Sağlık Üzerine Etkileri”, Akademik Gıda 17(1), 89-101.
• Yücel, B., Topal, E., Akçiçek, E. ve Köseoğlu, M. (2014). “Propolisin İnsan Sağlığına Etkileri”, Anadolu, J AARI, 2014, 41-49.
• Güçlü, İ. ve Yüksel, V. (2017). “Fitoterapide Antiviral Bitkiler”, Deneysel Tıp Dergisi, 7 (13), 25-34.
• www.medikalakademi.com.tr/aspirin (Son Erişim Tarihi: 10.07.2020)
• Aktaş Küçükay, Tuğçe. (2019). Artvin Merkez Köylerinde Halk Hekimliği Uygulamaları (Derleme, İnceleme, Tasnif). Artvin: Artvin Çoruh Üniversitesi
• Ashırkhanova, Karlygash. (2019). Kazakistan’da Halk Hekimliği. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi. (Doktora)
• Aslan, Mehmet Yusuf. (2018). Silvan (Diyarbakır)'da Halk Hekimliği. Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
• Aslandaş, A. Merve. (2012). Basınç Altında Borakstan Sodyum Bikarbonat Üretiminin Optimum Şartlarının Belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Atahan, Okan. (2019). Hatay Yöresi Halk Hekimliği. Hatay: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Baştürk Soydemir, Hatice, (1997). Dinar ve Çevresinde Halk Hekimliği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Baysan, Münire. (2016). Kütahya ve Yakın Çevresinde Halk Hekimliği ile Ocak Kültü. Bursa: Uludağ Üniversitesi. (Doktora)
• Bozyiğit, Nuray. (2011). Gaziantep'te Halk Hekimliği (Merkez). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Bulut, Ali. (2018). Kilis Halk Hekimliği. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Çetinel, Ercan. (2019). Erdemli'de Halk Hekimliği Uygulamaları ve İnanışları. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Çevik, Bülent. (2008). Konya'da Halk Hekimliği Uygulamalarının Dünü ve Bugünü. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Dağ, Mehmet. (2019). Şanlıurfa (Merkez) İli Halk Hekimliği Araştırması. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Diş, Yusuf. (2019). Erzurum İli Horasan İlçesinde Halk Hekimliği. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Eprem, Mesut. (2019). Bingöl Halk Hekimliği. Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
• Gökçe Şentürk, Mercan. (2019). İslahiye'de (Gaziantep) Halk Hekimliği. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• Koksun Ölmez, Azize. (2019). Kürtlerde Halk Hekimliği ve Halk İnanışları Hakkâri Rındık (Geçimli) Köyü Örneği. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi. Köprüdüz, İbrahim Halil. (2019). Siverek Halk Hekimliği Uygulamaları. Mersin: Çağ Üniversitesi.
• Kurum, Uygar. (2008). Düziçi'nde Halk Hekimliği. Niğde: Niğde Üniversitesi.
• Özdamar, Melih. (2019). Diyarbakır Halk Hekimliği ve Kültürümüzdeki Yeri. Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
• Özgen, Zübeyde Nur. (2007). Adana (Merkez) Halk Hekimliği Araştırması. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Özkandan, Seda. (2009). Türk Rakılarında Aroma Maddelerinin GC-MS-FID Tekniğiyle Belirlenmesi ve Hammaddenin Aromatik Kalite Üzerine Etkisi, Adana: Çukurova Üniversitesi
• Özkan, Muhammed Esad. (2019). Anamas Yöresi Halk Hekimliği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Saygı, Elif. (2018). İnebolu Halk Kültüründe Halk Hekimliği. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Sinoğlu, Sümeyra. (2017). Rize İlinde Geleneksel Halk Hekimliği Uygulamaları. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
• Tuğra, Ahmet. (2019). Mudurnu (Bolu) Yöresi Halk Hekimliği. Ankara: Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Topal, Hande. (2007). Koku Kullanım Kültürü ve Türkiye’de Kolonya Ambalajı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Ülger, Züleyha. (2012). Aydın (Merkez) ve Çevresinde Halk Hekimliği. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.
• Ünal, Ömer. (2019). Hatay'ın Dörtyol İlçesinde Halk Hekimliği. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Zorluer, Selim. (2018). Çayıralan (Yozgat) Yöresinde Halk Hekimliği ve Halk İnançları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.