Erzurum Vilayet Salnamelerine Göre Erzincan Sancağında İdari Taksimat

Yıl 2020, Sayı: 69, 499 - 520, 30.09.2020

Asuman Karabulut Hatice Tercan

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4390

Öz

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat sonrası gerçekleşen reformlardan biri de mülki sistemin taşra idaresinde yeniden yapılanmasıdır. Özellikle 1871 Vilayet Nizamnamesi ile vilayet, sancak ve kaza idaresinde köklü değişiklikler gerçekleşmiştir. Nizamnamelere göre kurulan meclisler, mahkemeler, kalemler ve kurulların gayesi devlet merkezine uzak bölgelerin Tanzimat’a uygun bir şekilde işlerliğini ölçmeye yönelik olmuştur. 1871 Vilayet Nizamnamesi’nin Osmanlı taşrasına getirmiş olduğu düzenin yansımalarının görülebileceği en iyi kaynakları ise vilayet salnameleri oluşturmaktadır. Bu salnamelerin hazırlanması ve yayımlanması noktasında bazı vilayetlerin nizamnamelerde belirtildiği şekilde titizlik gösterdiği bilinmektedir. Kimi vilayet idaresi hemen her yıl salname yayımlarken, bazıları birkaç salname ile yetinmiştir. Çalışma konusunu ilgilendiren Erzurum Vilayet Salnameleri de ilk kez 1870 tarihinde yayımlanmaya başlamış ve belli aralıklarla 1900 tarihine kadar 15 defa yayımlanmıştır. Taşra idaresi üzerine detaylı bilgiler sunan bu salnamelerden yakın dönem Erzurum bölgesi tarihinin sosyal, iktisadi, idari, ekonomik ve askeri yapısına ilişkin bilgiler edinmek mümkündür. Lokal çalışmalar noktasında ihtiyaca cevap veren vilayet salnameleri, çalışmanın ana kaynağını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Erzincan Sancağı idaresi yıllara göre Erzurum Vilayet Salnameleri ışığında incelenmiştir. Ayrıca sancağın idari taksimatında görülen değişim ve gelişmeler değerlendirilerek 19. yüzyıl Osmanlı taşra idaresi alanındaki çalışmalara katkı sağlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Erzincan, Taşra Yönetimi, İdare, Salname

Administrative Division in The Erzincan Sanjak According to Erzurum Provincial Yearbooks

Öz

One of the reforms that took place in the Ottoman Empire after the Tanzimat Reforms was the restructuring of the civilian administration system in the framework of provincial administration. Especially with the Provincial Regulation of 1871, radical changes took place in the administration of provinces, sanjaks, and districts. The purpose of the assemblies, courts, offices, and boards established in line with regulations was to inspect whether regions far from the state center were being administered in accordance with the Tanzimat Reforms. Provincial yearbooks present the best sources to see the reflections of the order brought about to the Ottoman provinces by the 1871 Provincial Regulation. It is known that some provinces were meticulous in the preparation and publication of these yearbooks, as stipulated in the regulations. While some provincial administrations published yearbooks almost every year, some of them published only a few over the years. The Erzurum Provincial Yearbooks, which concern the subject of this study, started to be published for the first time in 1870 and were published periodically 15 times until 1900. From these yearbooks, which provide detailed information on provincial administration, it is possible to obtain information about the recent-era Erzurum in terms of its social, economic, administrative, economic, and military structures. Provincial yearbooks, which fulfill the need for sources in local studies, constitute the main source of this study. This article aims to contribute to the studies on the 19th century provincial administration of the Ottoman Empire by examining the administration of the Erzincan Sanjak by years in light of its provincial yearbooks and evaluating the changes and developments in the administrative division of this sanjak.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Erzincan, Provincial Management, Administration, Yearbook

Kaynakça

• Birol, Nurettin. (2020) 19. Yüzyılda Erzincan Tanzimat’tan Birinci Dünya Savaşına Kadar (1839-1914), Erzincan.
• Ceylan, Alpaslan, Üngör, İbrahim. (2018) Eski Çağ'da Erzincan Kaleleri, Erzurum
• Çadırcı, Musa. (2013) Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK., Ankara
• Demir, Abdullah. (2017) “Osmanlı Devleti’nde Kadılar ve Naipler”, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1), 34-37.
• Demirci., Akmandar, (2019) Osmanlı Devleti’nde Taşra Ticaret Mahkemeleri (Beyrut, İzmir, Selanik ve Ankara Örnekleri), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Ankara.
• Dolun, Leyla., Oğuzhan Önen, Mehmet Oğuzhan. (2017) Erzincan İli Uygun Yatırım Konuları Araştırması, Teknoloji, Araştırma ve İş geliştirme Daire Başkanlığı, Ankara.
• Ekinci, Ekrem Buğra. (2017) Osmanlı Mahkemeleri Tanzimat ve Sonrası, İstanbul.
• Gençoğlu, Mustafa. (2011) “1864 ve 1871 Vilâyet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2(1), 20-50.
• Gül, Abdülkadir. (2013) “Erzincan Kazası’nın Yerleşme Özellikleri (XVI-XX Yüzyıllar Arası)”, EÜSBED [VI] 1, cilt.6, 57-94.
• Gül, Abdülkadir, Başıbüyük, Adem. (2011) Bir Tarihi Coğrafya İncelemesi: (Osmanlı’dan Cumhuriyete Erzincan Kazası), Erzurum.
• Gül, Abdülkadir. (2009) “1642-1643 Tarihli Avarız Defterlerine Göre Erzincan Şehri”, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S 15.
• Kara, Ahmet Sinan. (2011) Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Müftülük: Müftülerin Eğitim, Tayin, Azil ve Sosyal Hayattaki Konumları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Karadeniz, Vedat. (2018) “Erzincan İlindeki İdari Yerleşmenin Toponomik Açıdan Sınıflandırılması”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XI-II, 181-197
• Kayalan, Ferruh. (2017) “Geçmişte Erzincan Şehrinin Sosyoekonomik ve Kültürel Yapısı”, Cappadocia Journal Of History and Social Sciences, Cilt 9, Ekim 2017, 152-174.
• Ortaylı, İlber. (2011) Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880), TTK.
• Şahin, Tahir Erdoğan. (2017) Erzincan Yukarı Ülkenin Kadim Cenneti, Erzincan Valiliği Kültür Yayınları, Ankara Şemseddin Sami (2005) Kâmûs-ı Türkî, Cilt 1-2, İstanbul.
• Parlak, Nizamettin. (2016) “Klasik Kaynaklarda Erzincan'ın Yeri ve Önemi”, Erzincan Üniversitesi Uluslararası Sempozyumu 28 Eylül-1 Ekim 2016 Erzincan Bildiriler C. 1.
• Avcı, Casim.“Naip”, DİA, https://islamansiklopedisi.org.tr/naip, 29.03.2020. Erzincan Belediyesi, “Coğrafya”,
• https://www.erzincan.bel.tr/belediyeyazilari/8/CO%C4%9ERAFYA, 22.03.2020. Erzincan Valiliği, “Erzincan”, http://www.erzincan.gov.tr/ilcelerimiz, 22.03.2020.
• İpşirli, Mehmet. “Naip”, DİA, https://islamansiklopedisi.org.tr/naip#2-osmanlilarda, 27.04.2020. Kenanoğlu, Macit. “Nizamiye Mahkemeleri”, DİA,
• https://islamansiklopedisi.org.tr/nizamiye-mahkemeleri, 13.06.2020. Miroğlu, İsmet.“Erzincan”, DİA.,https://islamansiklopedisi.org.tr/erzincan, 21.03.2020.
• Örenç, Ali Fuat. “Mutasarrıf” DİA, https://islamansiklopedisi.org.tr/mutasarrif, 03.04.2020.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet. “Yerel Yönetim Metinleri VI: 1871 Vilayet Nizamnamesi ve Getirdikleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 5, Sayı 5 Eylül 1996, 89-103, http://yunus.hacettepe.edu.tr/~mehmets/yerelyonetimmetinleri6.pdf, 03.04.2020.
• Tunceli Valiliği, “Pülümür”, http://tunceli.gov.tr/pulumur, 01.07.2020.