II. Dünya Savaşı’na Giden Süreçte Bir Mülakat Işığında Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Uluslararası İlişkiler Üzerine Görüşleri

Yıl 2022, Sayı: 73, 236 - 254, 30.01.2022

Murat Yümlü

https://doi.org/10.54614/JTRI.2022.4574

Öz

1920’li ve 1930’lu yıllarda Milletler Cemiyeti ile birkaç pakt ve protokol altında barışçıl ilişkilerin dengesini korumaya çalışan görece başarılı denemeler uzun erimli kazanımlar sağlayamamışlardır. Bu nedenle, silahsızlanma etrafında süren tartışmalar çok hızlı bir biçimde dünyanın ana gündem maddeleri haline gelmiştir. Bu dönemde, pek çok yeni gelişme arasında Japonya’nın Mançurya’yı işgalinden İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmeye başlamasına kadar bir dizi saldırılar ve saldırının tanımı etrafında Cenevre’de toplanan Silahsızlanma Konferansları 1930’lu yılların gündemini oluşturmuştur. Bu çalışmada genç Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ABD’li gazeteci Gladys Baker ile gerçekleştirdiği röportajdaki ana temalar üzerinde durulmaktadır. Dönemin basın-yayın hayatında öne çıkan gazeteler ve dergilerden yararlanılarak incelenen bu röportaja Türkiye’nin geniş bir çerçeve içinde ele aldığı barış ilkelerine dayalı dış siyasa perspektifinden bakılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Gladys Baker, Silahsızlanma Konferansları, Milletler Cemiyeti, İki Savaş Arası Dönemde Türk Dış Politikası

Views of Ghazi Mustafa Kemal Atatürk on the International Affairs under the Light of an Historical Interview through the Second World War

Öz

During the 1920s and 1930s, relatively successful efforts to keep the balance of peaceful relations under the League of Nations and a few pacts and protocols had not been capable of supplying the long-term achievements. Therefore, the main discussions around the disarmament had started to make the main headlines in a very rapid way. During these years, a bunch of invasions including the Japanese occupation of Manchuria to the invasion of Abyssinia by Italian forces and the Disarmament Conferences at Geneve and Paris in 1932 and 1933 around the question of defining the attacks had constituted the main agenda of the 1930s. This study takes on the main themes which emerged through the interview of American journalist Gladys Baker with Ghazi Mustafa Kemal Ataturk as the founder and the first president of Republic of Turkey. By applying to the primary and secondary sources covering the newspapers and the journals, the study aspired to approach to the interview from the angle of foreign policy based upon the principles of peace taken by young republic of Turkey within a larger framework.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Gladys Baker, Disarmament Conferences, League of Nations, Turkish Foreign Policy during the Interwar Period

Kaynakça

• “Economic Report on Turkey for the period January-June 1935”. (1935). Foreign Office (FO) E5655 5655/44.
• (Örik), Nahid Sırrı. (1929). Hayat Mecmuası, 3 Kânunusani 1929, S. 110, sf. 113-114.
• “Silahları Arttıran Konferans”, (1934). Zaman, S: 1, No: 1, 11 Haziran 1934.
• (Esmer), Ahmet Şükrü. (29 Ekim 1934) “Kutluladığımız Büyük Gün”, Ayın Tarihi, S. 11, s. 46-47.
• “Dünya Yeni Bir Emperyalist Cihan Harbine Doğru Gidiyor”. (8 Teşrinisani 1934). Yeniyol (Trabzon), no: 1981.
• “Yine Habeşistan Macerası ve İtalya”, (25 Temmuz 1935). Yeni Adam, no.82.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC). (1935). C. 6, İ: 1, 1 Kasım 1935.
• “Atatürk’le Mis Baker’in Mülakatı”. (21 Haziran 1935). Ulus, No. 4992.
• “Atatürk’le Mülâkat”. (21 Haziran 1935). Tan, No. 60-3363.
• “Bir Yabancı Kadın Gazeteci Önderin Huzurunda”. (21 Haziran 1935). Kurun, No. 6267-207.
• “Atatürk’ün Bir Amerikalı Gazeteciye Mühim Sözleri”. (21 Haziran 1935). Akşam, No. 5988.
• “Büyük Önder Beynelmilel Vaziyeti Nasıl Görüyor”. (21 Haziran 1935). Cumhuriyet, no. 3986.
• “Atatürk’le Mülakat: Atiden Bahsetmeyelim, Harp Tehlikesi Bulunduğumuz Zaman da Vardır”. (22 Haziran 1935). Yeni Asır, No. 8973.
• Akgün, Seçil Karal. (2004). “Atatürk ve Türk Devrimi’nin Anlaşılmasında Gözardı Edilemeyecek Kaynaklar”, Türkiye Barolar Birliği Uluslararası Atatürk’ü Anma Programı-XXI. Yüzyılda Atatürk’ü Düşünmek. (9-14 Kasım 2009, Ankara). Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, s. 48-82.
• Akgün, Seçil Karal. (2006). “Türkiye Cumhuriyeti Tarihinin Başlıca Kaynaklarında Atatürk”, Doğumunun 125. Yılında Mustafa Kemal Atatürk Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (15-18 Mayıs 2006, Ankara). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, s. 45-70.
• Akünal, Teoman. (2020). Çankaya’da Kaygılı Bekleyiş. İstanbul, TÜYAP Yayınları.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1918-1937). c. III. (1997). hz. Sadi Borak, Utkan Kocatürk, Ankara: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Baker, Gladys. (1951). I Had To Know. New York: Appleton-Century Crofts, 1951.
• Bosworth, R.J.B. (1996). Italy and the Wider World (1860-1960). London&Newyork: Routledge.
• Bosworth, R.J.B. (2002). Mussolini. London: Arnold Publishers.
• David, Claude. (1991). Hitler ve Nazizm. (Çev. Hüseyin Boysan) İstanbul, İletişim Yayınları.
• Davies, Norman. (2006). Avrupa Tarihi: Doğu’dan Batı’ya, Buz Çağından Soğuk Savaş’a, Urallar’dan Cebelitarık’a, Avrupa’nın Panoraması. (Çev. Burcu Çığman) Ankara: İmge Yayınları.
• Dinç, İhsan. (2002). Faşist Rejimin Lideri Benito Mussolini’nin İktidara Gelişi, Yükselişi, Hazin Sonu. İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• Fromkin, David. (2008). Barışa Son Veren Barış: Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı (1914-1922). (Çev. Mehmet Harmancı) İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Griffin, Roger. (2014). Faşizmin Doğası. (Çev. Ali Selman) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hale, William. (2013). Turkish Foreign Policy Since 1774. New York: Routledge.
• Kılıç, Sezen. (2010). Türk Basınında Hitler Almanya’sı (1933-1945). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Kocatürk, Utkan. (1999). Doğumundan Ölümüne Kadar Atatürk: Kaynakçalı Atatürk Günlüğü. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Kürkçüoğlu, Ömer. (1981). “An Analysis of Ataturk’s Foreign Policy (1919-1938)”, The Turkish Yearbook, v. XX, 1981. s.133-187.
• Mallett, Robert. (2003). Mussolini and the Origins of the Second World War (1933-1940). New York: Palgrave Macmillan.
• Neely, Thomas Benjamin. (1919). The League, The Nation’s Danger: “A Study of the So-Called League of Nations. Philadelphia: E.A. Yeakel.
• Okyar, Osman ve Seyitdanlıoğlu, Mehmet. (2006). Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye: Fethi Okyar’ın Anıları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Oran, Baskın. (2009). “1923-1939 Göreli Özerklik-I”, Baskın Oran (ed.). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, c. I (1919-1980). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parker, R.A.C. (2009). II. Dünya Savaşı. (Çev. Müfit Günay) Ankara: Dost Kitabevi.
• Quirin, James A. (2005). “Ethiopia and PanAfricanism”, Berkshire Encyclopedia of World History. v. 4, ed. William H.McNeill, Great Barrington, Massachusetts: Berkshire Publishing Group.
• Sertel, Zekeriya. (2001). Hatırladıklarım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sherill, (General) Charles H. (1973). Bir Elçiden: Gazi Mustafa Kemal. (Çev. Alp Ilgaz) İstanbul: Kervan Yayıncılık.
• Tütengil, Cavit Orhan. (1998). Atatürk Anlamak ve Tamamlamak. yy. hz. Nurer Uğurlu. İstanbul: Yenigün Basın ve Yayıncılık.
• Uçarol, Rifat. (2015). Siyasi Tarih (1789-1980). İstanbul: Der Yayınları.
• Uzgel, İlhan. (2009). “İtalya’yla İlişkiler”; “Almanya’yla İlişkiler”, Baskın Oran (ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980). c I. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Vandov, Dimitır. (1982). Atatürk Döneminde Türk-Sovyet İlişkileri. Frankfurt am Main (Federal Almanya): İnfograph Yayınları.