Doğu Anadolu Bölgesi Tarımında Mevcut ve Yeterli İşletme Büyüklükleri

Yıl 1981, Cilt: 12 Sayı: 2-3, - , 30.12.2010

Metin Çakıcı

Öz

ÖZET
Türk tarımında yeterli gelir.yeterli işletme büyükıüğü hususu yıllardanberi
tartışılan ve güncelliğini koruyan bir konudur. Bir çiftçi ai/esine köy şartlarında
belli bir yaşam düzeyini sağlıyacak tarımsal gelir ve işletme büyüklüğünün ne olması
gerektiği'çeşitli kriterler yardımıyla belirlenebilir. Bu amaçla, son yıllarda en -çok
yararlamlan kriterlerden biri de bir silre yürürlükte kalan 1757 Sayılı Toprak ve
Tarım Refo;mu Kanunu'ndaki kriterler olmuştur. BWla göre, 5 nüfuslu bir çiftçi
ailesi için yeterli tarımsal gelir miktarı 1971 yılı fiyatlarıyla 15.000 TL.'dir.
Bu araştırmada konu, Doğu Anadolu Bölgesi açısından incelenmiş ve çeşitli
yıllarda yapılmış araştırma sonuçlarına dayanılarak bu bölge için yeterli gelir -ve yeterli
.işletme büyüklüklerinin ne olması gerektiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Yararlanilan spz konusu araştırmalar, Erzurum, Erzincan, Eldztğ, Iğdır, Ağrı-Eieşkirt
ve Pasinler bölgelerinde çeşitli amaçlarla -yapılmış olup, bunların ortaya
kOJ(duğu bulgular yeterli gelir ve yeterli işletme büyüklüğünü saptamak amacıyİa
bu araştırmada değerlendirilmiştir.
Elde edilen 'sonuçlara göre, Erzurum Ovası'nda mevcut şartlarda işletmeler
ortalaması olarak tarımsal gelir miktarı 1971 yılı fiyatlarıyla 9232 TL. iken, ayni
işletmeler için saptanan yeterli gelir miktarı 19335 TL.'dir. Dolayısiyle, bu bölgedeki
işletmeler için gelir açığı 10103 TL.'dir. Söz konusu gelir açıkları, Erzincan Ovasında
6058 TL., Iğdır Oııası'nda 7256 TL, Ağrı-Eleşkirt Havzasında kıraç işletmelerde
16100 TL, sulu işletmelerde 14249 TL, Pasinler Ovasında hayvancılık işletmelerinde
8473 TL. ve tarla tarımı işletmelerinde 9158 TL:dir. Doğu Anadolu'da
sadece Elazığ bölgeSindeki işleJmeler gelir yönünden yeterli bulunmuştur. Bu bölgede
mevcut tarımsal gelir 18834 TL. ve yeterli gelir de ı 7895 TL. olarak bulunmuştur.
yeterli işletme büyüklüğü açısından ise durum şöyledir: Erzurum Ovasında
mevcut işletme hiiyüklüğü ortalama 104.9 dönümiken, saptananyeterli işletme
büyüklüğü 219.7 dönümdür. BWla göre, Erzurum Ovasında işletme büyüklüğü açığı i 14.8 dönüm, yani %52.3'dür. Bu oranlar, Erzincan'da %32.3., fğdır'da % 36.1,
Ağrı'da %78.6 ve %70.6, Pasinler'de %48.7 ,v~ %47.3'dür. Işletme büyüklüğü açısından da sadece Elaziğ bölgesİndeki işletmeler yeterli durumdadır/ar. Bu bölgede
mevcut işletme büyüklüğü ortalama 106.0 dönüm iken, saptanan büyüklük 100.7 dönüm olmuştur.

Anahtar Kelimeler

-