Bir Fıkra Tipi Olarak “Aldar Köse” ve Psikolojik Yorumu

Yıl 2022, , 103 - 116, 15.12.2022

Metin Akar Aleyna Nur Ernek Gonca Aktaş

https://doi.org/10.17932/IAU.TURKLUK.2015.011/turkluk_v08i2002

Öz

Aldar Köse, Türkiye’de sayılı kişilerin adını duyduğu bir Türk fıkra tipidir. Bu tipin anlatıldığı fıkralar çoğunlukla, Uluğ Türkistan sahası içerisindeki Azeri, Kazak, Kırgız, Özbek, Karakalpak ve Türkmen Türkleri arasında yaygındır. Türk dünyasının ortak mirası kabul edilen Aldar Köse, aldatıcı bir tip olması yönüyle fıkralarda doğrudan toplum hayatındaki ilişkileri nükteli ve mizahi bir dille işlemektedir. Toplumun üst sınıfına mensup yöneticileri, zenginleri, ahmakları, hilekâr insanları ve şeytan gibi doğaüstü varlıkları kandıran Aldar Köse, bu yönüyle şöhrete kavuşmuş bir tiptir. Nitekim özünü tanıma ve tanıtma konusunda Türk dünyasındaki yeri sönük kalan Aldar Köse hakkında ilmî çalışmalar oldukça yetersizdir. Bu çalışmada, tespit edilen Aldar Köse fıkraları üzerinden Aldar Köse tipi ana hatlarıyla değerlendirilmiş ve yansıtılan ifadelerden hareketle disiplinler arası bir yorumlama yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aldar Köse, fıkra, tip, mizah, gülme.

Kaynakça

• Aday, E. ve Moldatayev, K. (2016). Kazak Halk Edebiyatında Bir Mizah Kahramanı Olarak Aldar Köse, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi (16): 79-90.
• Atalay, B. (2018). Dîvânü Lûgat-it Türk Tercümesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bergson, H. (2015). Gülme – Komiğin Anlamı Üstüne Deneme, çev.:Yaşar Avunç, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Coştu, F. (2020). Gülme Üzerine Bir Deneme: Bergson ve Freud, Felsefe Dünyası Dergisi (71): 135-154.
• Erimbetova, D. (2003). Aldar Köse Fıkraları, İstanbul: Yesevi Yayıncılık.
• Freud, A. (2020). Ben ve Savunma Mekanizmaları, İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2020). Dört Arketip, İstanbul: Metis Yayınları.
• Köroğlu, E. (2013). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı, Ankara: HYB Yayıncılık.
• (2019). Türkçe Sözlük / haz.: Şükrü Halûk Akalın… [ve başk.], 11. Baskı (tıpkıbasım), Ankara: Türk Dil Kurumu.