Alaturka Zamanın Dağılışı: Mahur Beste

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 69 - 81, 30.09.2024

İlknur Tatar Kırılmış

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın eserleri üzerine yapılan araştırmalarda, zamana dair tasarrufu her daim dikkat çekmiş ve yazarın bu unsuru romanlarında işleyiş şekli modern romanın delili olarak kabul edilmiştir. Yazarın ilk ve yarım kalmış romanı Mahur Beste, hem zamana dair eserlerine taşıyacağı görüşlerine temel olması açısından hem de bu unsurun kurguya tesiri çerçevesinde önemli bir içeriğe sahiptir. Müellifin bu eserinde ilk olarak işlediği “ zamanın daima değişen ve değiştikçe insanı da değiştirmesine” dair tespiti daha sonra yazdığı Huzur ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde de kullanılmıştır. Mahur Beste’nin bütünüyle karakter tahlillerine hasredilip olay örgüsünün ihmal edilmesi ve bu yüzden dağınık bir yapı arz etmesi bugüne kadar bir roman kusuru olarak değerlendirilmiştir. Bu araştırma, alaturka olarak nitelendirilebilecek romandaki vaka zamanının alafrangaya (moderne) dönüşürken yarattığı algı dağılmasının kurmacaya tesirini ortaya çıkarmaya çalıştı. Söz konusu etki Behçet Bey ile beraberinde birçok şahsı romana dâhil etmiş fakat roman karakteri olmalarına da mani olmuştur.. Araştırmanın amacı için romanda zaman unsuruna dair kavramlar ve Osmanlı hayatındaki ismiyle “gurubî zaman” veya “alaturka zaman” algısı dikkate alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, alaturka, gurubi zaman, Mahur Beste

Kaynakça

• Aydüz, Salim (2013) İslam Medeniyetinde Muvakkitlik ve İstanbul Muvakkithaneleri, Yedikıta, S.64, s.65-69.
• Beyatlı, Y.K. (1990). Kendi Gök Kubbemiz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eskin, Ş.( 2014) Zaman ve Hafızanın Kıyısında Tanpınar’ın Edebiyat, Estetik ve düşünce Dünyasında Bergson Felsefesi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Forster, E.M. (1985). Roman Sanatı. İstanbul: Adam Yayınları
• Gürsoy, Ü. (2005). Mahur Beste Üzerine Bir Değerlendirme. Millî Folklor, 2005, Yıl 17, Sayı 68, s.59-66.
• Haşim, A. (1989) Müslüman Saati. Üç Eser: Bize Göre, Gurebhane- yi Laklakan, Frankfurt Seyahatnamesi (Haz. Mehmet Kaplan). İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s.102-105.
• Karataş, M. (2022).Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinin İç ve Dış Dinamikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.11, S.32,s.303-323.
• MacKay, M. (2011). Roman Nedir? İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Okay, O.(1995). Felatun Bey ile Rakım Efendi. TDV İslâm Ansiklopedisi. C.12. s. 302-303.
• Sazyek,H. (2015). Roman Terimleri Sözlüğü. Ankara: Hece Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1988). Mahur Beste. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanrıkorur, C. (1989). Alaturka. TDV İslâm Ansiklopedisi, C.2. s.343-344.
• Watt, İ. (2018). Romanın Yükselişi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Yetiş, K. (2013). Dönemler, Problemler, Şahsiyetler Aynasında Türk Edebiyatı II/1.İstanbul: Kitabevi Yayınları.