Âşık Tipi: Nizâmi Gencevî’nin Leyla ile Mecnun Adlı Mesnevisi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 4, 2481 - 2499, 30.12.2020

Esin Eren Soysal

Öz

Destan, mesnevi gibi edebî eserlerde olayların bir başkahramanı vardır. Klasik eserlerde dönemin tarzının da etkisiyle kahramanlar belirli kalıp içerisine sokulur. Konu bu kahraman üzerinden anlatılmaktadır. Genelde bu tarz kahramanlar belirli bir tip kalıbına göre anlatılır. Bu tip bazen “veli”, “alp” tipi olurken bazen de “âşık”, “sufi” tipi olabilir. Bu tip özelliği taşıyan kahramanlar sabit ve basit karakterli kişilerdir. Toplum değerlerini temsil eden bu tipler başka bir eserde de karşımıza çıkmakta ve aynı özellikleri taşımaktadır. Bu bağlamdan yola çıkarak çalışmada Nizâmî Gencevî’nin Leyla ile Mecnun” adlı eserinde “âşık tipi ele alınacaktır. Eserin temel konusu olan aşk teması göz önünde bulundurularak âşık tipi özellikleri örnekler aracılığıyla yansıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nizâmî Gencevî, Leyla ile Mecnun, tip, âşık tipi

Âşık Type: Nizami Ganjavi's Masnavi Laili and Majnun

Öz

Almost every literary work including epic and masnavi has a hero though whom the subject is conveyed. In classical works the hero is put into a certain pattern with the influence of the style of the period. In this respect, heroes are generally told according to a certain type of pattern which can sometimes be a “veli”, “alp” types, as well as “âşık”and “sufi” types. Heroes with these types of character are simple and flat. In his sense, these types, which represent social values, may appear in another work in the same fashion and have the same features. Based on this context, "âşık type" has been discussed in Nizami Ganjavi's book Laili and Majnun. Considering the theme of love, which is the main subject of the work, the type of lovers has been reflected through examples.

Anahtar Kelimeler

Nizami Ganjavi, Laili and Majnun, type, âşık type.

Kaynakça

• AKKUŞ, Metin “Klasik Edebiyatta Tipler”, Türk Edebiyatı Tarihi, Talat Sait Halman vd. C: 2, (2006): 393-402.
• ATEŞ Ahmet, “Nizâmî Gencevî” İslam Ansiklopedisi, c.9 Eskişehir:MEB Yay., 2001.
• BELL, Joseph Norment, İslam’da Aşk Tasavvuru-Hanbelîlik Örneği, İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
• GENCEVÎ Nizâmi, Leyla ile Mecnun çev Samed Vurgun, İstanbul: Zengin Yayıncılık, 2019.
• GENCEVÎ Nizâmi, Leyla ile Mecnun, Çev Ali Nihat Tarlan, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1965.
• KAPLAN, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri Türk Edebiyatında Tipler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019.
• KARATAŞ, Turan, Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları, 2007.
• LUKACS, Georg Çağdaş Gerçekçiliğin Anlamı, Çev. Cevat Çapan, İstanbul, 1986.
• PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1998.
• PARLATIR, İsmail, Türk romanında Tipler, Bursa: Ekin Yayınevi, 2019.
• SAFA, Zebiullahi İran Edebiyat Tarihi Çev Hasan Almaz., C. 1 Ankara:Nüsha Yayınları, 2002.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla, Osmanlı Şiiri Kılavuzu, İstanbul, 2016
• TEKİN, Mehmet, Roman Sanatı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2018.
• ULUDAĞ, Erdoğan, “Salih Baba Divanında Tipler ve Kişilikler” Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Estad), cilt 2 sayı 2 Ağustos (2019): 912-987
• ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet Yayınları, 1999.