Kars-Iğdır Yöresinde Bulunan Geometrik Motifli Halılar ile Azerbaycan Halılarının Karşılaştırılması Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, Azerbaycan Kültür Başkenti Şuşa’nın 270. Yılı Armağan Sayısı/ The 270th-anniversary special issue of Şuşa, the cultural capital of Azerbaijan, 85 - 113, 20.11.2022

Esen Baydemir , Lütfiye Gül Gündüz

Öz

Halı sanatı Türk kültüründe çok önemli bir yere sahiptir ve tarih boyunca Türk halklarının yaşadığı bölgelerde ortaya çıkmış ve gelişmiştir. Anadolu ve Azerbaycan bölgeleri ise tarih boyunca önemli dokuma merkezleri olmuşlardır. Kars ve Iğdır illeri dokuma kültürünün Anadolu’da köklü bir gelenek oluşturduğu merkezlerdendir. Birçok farklı ülkeyle sınırları olan bölgede oluşan etnik çeşitlilik kültürlerde de etkileşimler sağlamıştır. Hem Azerbaycan bölgesinde hem de Kars ve Iğdır bölgelerinde çeşitli tekniklerde üretilmiş ve farklı işlevlerde kullanılan dokumalar mevcuttur. Bu dokumaların en önemlilerinden biri de işlevsel olarak da kullanılan halıdır. Bu makale de Azerbaycan İnce Sanat Müzesi, Bakü Halı Müzesi, Azeri İlme Atölyesi ve Kars Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, Kars merkez ve köyleri ile Iğdır merkez ve köylerine yapılan ziyaretler neticesinde tespit edilen halıların incelenmesi ile benzerlik tespit edilen halılar üzerine çalışılmıştır. Bu konu ile ilgili çok az incelemenin yapılmış olduğu görüldüğünden bu çalışma ile bu konuda bir adım atılarak bulunan bulgular literatüre kazandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel, Dokuma, Halı, Iğdır, Azerbaycan, Traditional, Weaving, Carpet, Igdir, Azerbaijan

Destekleyen Kurum

MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ BAP BİRİMİ

Proje Numarası

201907

A Review on Comparison of Geometric Motif Carpets Found ın Kars-Iğdır Region and Azerbaijan Carpet

Öz

Carpet art has a significant place in Turkish culture and has emerged and developed in the regions where Turkish people lived throughout history. Besides, Anatolia and Azerbaijan regions have been essential weaving centers throughout history. Kars and Iğdır provinces are among the centers where weaving culture creates a deep-rooted tradition in Anatolia. These provinces have borders with Georgia, Armenia, Nakhchivan, and Iran. Therefore, there is ethnic diversity in the region. This ethnic diversity has also provided interactions in cultures, and these interactions still have their traces in some branches of art. Weavings, produced in various techniques and used in different functions, are in both the Azerbaijan region and Kars and Iğdır regions. One of the most important of these weavings is the carpet, used functionally. This article examined the carpets found as a consequence of visits to the Azerbaijan Fine Art Museum, Baku Carpet Museum, Azeri İlme Workshop, Kars Archeology and Ethnography Museum, Kars center and its villages and Iğdır center and villages and studied carpets that show similarities. Since a few studies have been made on this subject, this study has tried to bring the findings to the literature by taking a step about this subject.

Anahtar Kelimeler

Traditional, Weaving, Carpet, Igdir, Azerbaijan

Proje Numarası

201907

Kaynakça

• AKYILDIZ, A. ve Keklik, M., Osmanlı Belgelerinde Iğdır, Iğdır: Iğdır Üni. Bap. Kordinasyon Birimi, Iğdır 2017.
• ATLIHAN, Ş., “Anadolu ve Azerbaycan halılarında Benzer Özellikler”, Azerbaycan Xalçaları, Cilt IV - No:13, 2014, s.129.
• CEYLAN, A., -KALMIŞ, G., (2019), “Sürmeli Çukurunda Önemli Bir Merkez; Suveren Kalesi ve Yerleşmeleri”, Kafkas Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sonbahar.
• EFENDİ, R.S., “Azerbaycan Halılarında Amblem ve Sembol Özellikli Bezemeler”, Türk Soylu Halkların Halı, Kilim ve Cicim Sanatı, Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri 27-31 Mayıs 1996 Kayseri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları, Ankara 1998, s.115.
• GÖRGÜNAY, N., Doğu Yöresi Halıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1976.
• GÖRGÜNAY, N., Cumhuriyetimizin 75. Yılında Kars, Kars Valiliği, Kars 1999.
• MİRZAEE, K., “Azerbaijani carpet from Darband to Sarband vie Shahsavans”, Azerbaycan Xalçası, (Edıt Röya Tağıyeva), Azerbaycan Respublikası Medeniyyet ve Turizm Nazirliyi, Bakü 2007, s.121.
• MURADOV, V., Karabağ Bölgesinin Xalçaçılıg Tarixi, Azerbaycan Respublikası Tahsil Nazirliği, Bakı 2015.
• ÖZ, N. D., “Kişisel Koleksiyonlarda Bulunan Bitkisel Motifli Yazma Başörtüleri”, V. International Turkic Art, History And Folklore Congress/ Art Activities, Sözlü Sunum, Tam Metin Bildiri, 13-16 Nisan, Komrat Devlet Üniversitesi, Moldova, 1. Cilt, 2016, s.121-126.
• ÖZ N.D. ve AKSOY E., “Zeyve Aşiret Dokumakarına Bir Örnek.Baskil Hacı Hasan Baba Türbesi’ndeki Halı Seccade ve Yolluklar”, Jass- ThenJournal of Academic Social Science Studies, 69 (Summer II), 193-211, e-ISSN: 2147-2971