About the issue of Dagestan joining the Azerbaijan Democratic Republic

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 654 - 665, 02.04.2024

Leyla Hasanova

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.676

Öz

In the article, the political relations between Azerbaijan and the Mountainous Republic in 1918-1919 were studied. These republics were established in May 1918, and both republics established diplomatic relations with the Ottoman state. The Ottoman state provided political and military assistance to these republics that were established in the Caucasus. The most serious opponents of Azerbaijan and Dağli republics were Soviet Russia and General Denikin: both political forces did not recognize the independence of Azerbaijan and Dağli republics. In order to protect independence, these republics wanted to unite. All political forces in the Republic of Azerbaijan supported this union. However, there was no unified approach in the Republic of Dağli on the issue of uniting with Azerbaijan. In May 1919, the Parliament of the Mountainous Republic discussed the issue of uniting with Azerbaijan. However, after the discussions, no specific decision was made to unite with Azerbaijan. Most of the political figures of the Mountainous Republic were in favor of creating a military alliance with Azerbaijan. Let's take into account that the Entente states were also against the merger of Dagestan with Azerbaijan.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Dagli Republic, Denikin, "Volunteer Army", Temir Khan Shura.

Dağıstanın Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə birləşməsi məsələsinə dair

Öz

Məqalədə 1918-1919-cu illərdə Azərbaycan və Dağlı respublikası arasındakı siyasi əlaqələr tədqiq olunmuşdur. Bu respublikalar 1918-ci ilin may ayında yaranmışdılar və hər iki respublika Osmanlı dövləti ilə diplomatik əlaqələr qurmuşdu.Osmanlı dövləti Qafqazda yaranan bu respublikalara siyasi və hərbi yardım edirdi. Azərbaycan və Dağlı respublikalarının ən ciddi rəqibləri Sovet Rusiyası və general Denikin idi: hər iki siyasi qüvvə Azərbaycanın və Dağlı respublikasının müstəqilliyini tanımır¬dılar. Müstəqilliyin qorunması üçün bu respublikalar birləşməyə can atırdılar. Azərbaycan Respublikasında bütün siyasi qüvvələr bu ittifaqı dəstəkləyirdilər. Ancaq Dağlı respublikasında Azərbaycanla birləşmək məsələsində vahid yanaşma yox idi. Dağlı respu¬blikasının Parlamenti 1919-cu ilin may ayında Dağıstanın Azərbaycana birləşmək məsələsini müzakirə etdi. Lakin müzakirələrdən sonra Azərbaycana birrləşmək haqqında konkret qərar qəbul olunmadı. Dağlı respublikasının siyasi xadimlərinin çoxu Azərbaycanla yalnız hərbi ittifaq yaratmağın tərəfdarı idi. Nəzərə alaq ki, Antanta dövlətləri də Dağıstanın Azərbaycana birləşməsinin əleyhinə idilər.

Anahtar Kelimeler

Azərbaycan, Dağlı respublikası, Denikin, “Könüllü Ordu”, Temir xan Şura.

Kaynakça

• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, I cild.(2004). “Lider nəşriyyat".
• Azərbaycan Cümhuriyəti Dövlət Arxivi, fond 970, siyahı 1, iş 59, vərəq 14-16.
• Azərbaycan Cümhuriyəti Dövlət Arxivi, fond 970, siyahı 1, iş 59, vərəq 21.
• Azərbaycan Cümhuriyəti Dövlət Arxivi, fond 970, siyahı 1, iş 59, vərəq 25-26.
• Azərbaycan Cümhuriyəti Dövlət Arxivi, fond 970, siyahı 1, iş 59, vərəq 29-30.
• Azərbaycan Cümhuriyəti Dövlət Arxivi, fond 970, siyahı 2, iş 84, vərəq 17.
• Azerbaydzhanskaya Demokraticheskaya Respublika. Vneshnyaya politika. (Dokumenty i materialy). (1998). Azerbaydzhan neşriyyatı.
• Azerbayjanskaya Demokratiçeskaya Respublika: Arhivnıye dokumentı Britanii. (2011). Turxan nəşriyyatı.
• Ağasiyev, İ. (2023). Almanya'nın Kafkas İslam Ordusu'na Karşı Planlarında "Kafkas Alman Nüfusu" Faktörünü Kullanması 1918. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, TürkiyeAzerbaycan İlişkilerinin 100. Yılı Özel Sayısı, 10 (2), 595-612.
• Ağasiyev, İ., Məmmədzadə, S. (2023). Don Cümhuriyəti və Güney Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Azərbaycan Xalq Cümhuriyəti ilə münasibətləri (1918-1920). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10 (5), 1287-1300.
• Ağasiyev, İ. (2023). Prestupleniya armyan-daşnakov protiv nemetskogo naseleniya. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10 (2), 410-424.
• Aliyeva S.İ. (2015). Azerbaydzhanskaya Demokraticheskaya Respublika i Qorskaya Respublika: sotrudniçestvo, proyektı ob"yedineniya i vzaimodeystviye s Osmanskoy imperiey (po dokumentam, soglasheniyam i notam 1918-1920 gg.). (Çast pervaya). Severo-Kavkazskiy yuridicheskiy jurnal, 4, 115-137.
• Boldyrev Y., Kakagasanov G., Hapçayev, S., Nazarova, O. (2018). Azer¬baycanskaya Narod-naya Respublika - 28 maya 1918 goda, Qorskaya "nezavisimaya" Respublika (11 maya 1918 goda): İstoriya druzhestvennyıh otnosheniy (k 100-letiyu ih obrazovaniya). Nauchnıye trudı Instituta istorii NANA. Azer¬baycan¬skaya Narodnaya Respublika. Materialı mejdunarodnoy nauçnoy konferensii, posvyaşennoy teme: Yarkaya stranitsa istorii gosudarstvennosti Azerbay-cana. Spetsvıpusk.74, 75, 76, 104-114.
• Görüryılmaz, M. (2009). Qafqaz İslam Ordusu və ermənilər (1918). Qismət nəşriyyatı.
• Göyüşov, A. (2000). 1917-1920-ci illərdə Şimali Qafqaz dağlılarının azadlıq uğrunda mübarizəsi. Araz nəşriyyatı.
• Mustafayev, B. (2013).Türk Islam Ordusu’nun Kuzey Kafkas (Dagistan) Harekâtina Dâir (Arsiv Vesikaları Isıgında–1917–1919). Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 30, 17-40.
• Nəsibzadə, N. L. (1996). Azərbaycanın xarici siyasəti (1918). Ay-Ulduz nəşriyyatı.
• Soyuz ob"yedinennıh gortsev Severnogo Kavkaza i Dagestana (1917-1918) i Qor¬skoy Respubliki (1918-1920). (2013). Dokumentı i materialı. ALEF nəşriyyatı.