The Tax on Animals in the Ottoman Empire (1903-1907) and Public Reactions

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 2181 - 2206

Özgür Erbulut , Tevfik Evci

Öz

In the Islamic governance, the taxation concept was traditionally influenced by the prevailing belief systems, a principle also evident in the Ottoman Empire’s approach to taxing the Muslim Turks. Among the various forms of the taxation concept applied under the extraordinary circumstances, one notable example was the "Animal Tax," introduced in 1903 during the economic downturn of Abdulhamid II’s later years. This tax was highly unpopular and elicited strong reactions from the populace as it imposed an additional financial burden on those dependent on the agriculture and animal husbandry. Facing already several onerous tax obligations, the new tax exacerbated their financial strain, leading to a significant resistance. The individuals attempted to thwart the tax’s enforcement by obstructing the animal counts, concealing their animals, abandoning their homes, confronting the tax officials with the weapons, and organizing the protests in the district and the provincial centres to petition Istanbul for its repeal. Consequently, the tax proved detrimental to both the government and the people: the intended revenue was not realized, and the populace suffered some further economic hardship. This study aims to elucidate the implementation of the animal tax in the Ottoman Empire and its broader implications.

Anahtar Kelimeler

Abdulhamid II, Taxation, Policy, Tax Revolts

Osmanlı İmparatorluğu'nda Hayvanat-ı Ehliye Vergisi (1903-1907) ve Bu Vergiye Gösterilen Tepkiler

Öz

İslam coğrafyasında vergilendirme insanların inanç sistemlerine dayandırılmıştır. Bu vergilendirme usulü Müslüman olan Türklerde de uygulanmıştır ki bunu Osmanlı Devleti'nde de görmekteyiz. Bunun yanında olağanüstü şartlarda çeşitli adlarla alınan vergiler de olmuştur. Bu vergilerden birisi de II. Abdülhamid’in son dönemlerinde ekonominin bozulmasıyla birlikte bütçeyi düzeltmek maksadıyla 1903 yılında yürürlüğe konulan “Hayvanat-ı Ehliye” vergisidir. Bu vergi halk tarafından pek iyi karşılanmamış ve çeşitli tepkilere yol açmıştır, çünkü geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlayan halka mevcut vergilere ek yeni bir yük getirmiştir. Halk mevcut vergileri ödemekte zorlanırken yeni bir verginin konulması onlar için katlanılması zor bir duruma yol açmıştır. Bu nedenlerle imparatorluğun çeşitli yerlerinde hayvanların sayımını engellemek, onları saklamak, yerleşim yerlerini terk etmek, sayım memurlarına silah çekmek ve verginin kaldırılması için kaza ve vilayet merkezlerinde toplanıp İstanbul’a verginin kaldırılması için telgraf çekmek gibi eylem ve davranışlar sergilemişlerdir. Neticede yürürlüğe konulan hayvanat-ı ehliyeden ne devlet ne de halk memnun olmuştur. Halk ekonomik sıkıntıya düşerken hükümette vergiden gelmesini umduğu bir vâridât elde edememiştir. Bu çalışma Osmanlı İmparatorluğu’nda Hayvanat-ı Ehliye vergisinin uygulanmasına ve yaratmış olduğu etkilere ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, Vergi, Talimat, Vergi Ayaklanmaları

Kaynakça

• T.C Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA)
• Bâbıâli Evrak Odası Evrakı (BEO); 2573/192959, 2816/211131, 2173/162913, 2178/163348, 2182/163583, 2182/163586, 2182/163635, 2187/164001, 2187/164024, 2189/164160, 2196/164633, 2202/165082, 2260/169441, 2261/169573, 2314 173477, 2360/176948, 2367/177475, 2519/188858, 2567/192489, 2673/200466, 2736/205180, 2798/209800, 2938/220284.
• Dâhiliye Mektubî Kalemi (DH.MKT.); 804/33.
• Dâhiliye Şifre Kalemi (DH. ŞFR.); 313/49, 313/54, 314/33, 314/35,
• İrade Dahiliye (İ. D.H.); 444/27, 1457/59,
• İrade Hususi (İ..HUS.); 137/83, 138/16, 151/76, 139/108, 152/34,
• İrade Meclis-i Vâlâ (İ. MV.); 60/27, 63/42, 79/31.
• İrâde Sadaret (İ.A); 24/2337. Meclis-i Vâlâ (MV.); 107/64, 107/77,108/50, 111/29, 112/77.
• Şûrâ-yı Devlet (ŞD); 856/15, 856/37.
• Tefrişat-ı Rumeli Evrakı (Rumeli Müfettişliği) Sadaret (TFR. İ. A.); 20/1943.
• Tefrişat-ı Rumeli Evrakı (Rumeli Müfettişliği) Manastır Evrakı (TFR. I. MN.); 34/3398, 41/4010, 96/9591.
• Tefrişat-ı Rumeli Evrakı (Rumeli Müfettişliği) Kosova Evrakı (TFR.I..KV..); 38/3751, 119/11873, 120/11989, 37/3695, 49/4862, 49/4867, 106/10553.
• Tefrişat-ı Rumeli Evrakı (Rumeli Müfettişliği) Arzuhal (TFR.I..ŞKT.); 42/4200, 57/5625.
• Yıldız Husûsî Maruzat (Y. A. HUS.); 498/114.
• Yıldız Askerî Maruzat (Y. PRK. ASK.); 238/11.
• Düstur, (1941) Birinci Tertip, Cilt. 7, Başvekalet Matbaası.
• Düstur, (1943) İkinci Tertip, Cilt. 8, Başvekalet Matbaası.
• Araştırma Eserleri
• Aktan C. C., Dileyici, D. ve Saraç Ö. (2002). Osmanlı Tarihinde Vergi İsyanları-I. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, 7 (2), 1-20.
• Çakır, C. (2012). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi. Küre Yayınları.
• Demirel, M. (1990). İkinci Meşrutiyet Öncesi Erzurum’da Halk Hareketleri (1906-1907). Kültür Bakanlığı.
• Emecen, F. (1988). Ağnâm Resmi. içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (1, s. 478-479). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Erkal, M. (2007). Öşür. içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (34, s. 100-103). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Güran, T. (2011). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 49, 79-95.
• Kansu, A. (2017). 1908 Devrimi (Ayda Erbal. Çev.). İletişim Yayınları.
• Karamürsel, Z. (1989). Osmanlı Malî Tarihi Hakkında Tetkikler. TTK.
• Kars, Z. (1997). 1908 Devrimi’nin Halk Dinamiği. Kaynak Yayınları.
• Kayan, A. (2000). Verginin Tarihsel Gelişimi ve Sebep Olduğu Önemli Olaylar. Maliye Dergisi, 135, 80-87.
• Kazıcı, Z. (2014). Osmanlı’da Vergi Sistemi. Kayıhan Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (C. 2 (a). MEB. Pakalın, M. Z. (1993) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, ( C. 3 (b). MEB.
• Nusret, M. (1338). Tarih-i Erzurum Yahud Hemşehrilere Armağan. Ali Şükrü Matbaası.
• Ortaylı, İ. (2012). Türkiye Teşkilât ve İdare Tarihi. Cedit Neşriyat.
• Özbek, N. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda Gelir Vergisi: 1903-1907 Tarihli Vergi-i Şahsi Uygulaması. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 10, s. 43-80.
• Sayın, A. V. (1999). Tekâlif Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi).T.C Maliye Bakanlığı.
• Şener, A. (1990). Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi. İşaret Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2017). Osmanlı Mâlî Tarihi. Dergâh Yayınları.
• Türklü, M. E. (2016). Tanzimat Döneminde Ancemaatin Vergi Uygulaması ve Yaşanan Usulsüzlükler Üzerine Bazı Şikayetler (1841-1865). Current Research in Social Sciences, 2, (3). 130-142.
• Yavi, E. (2001). Bir Ülke Nasıl Batırılır?. Yazıcı Basım Yayıncılık San. ve Tic. Ltd. Şti.
• Yılmaz, M. S. (2011). II. Meşrutiyet Öncesi Kastamonu’da Bir Ayaklanma Girişimi (1906). Karadeniz Araştırmaları, 30, 123-142.