Festivals and Ceremonies Celebrated in Karabakh and Eastern Zangezur at the Turn of the 19th and 20th Centuries: An Ethnographic Field Study

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 2716 - 2740, 22.09.2024

Solmaz Məhərrəmova

Öz

This article explores the festivals and ceremonies celebrated in Karabakh and Eastern Zangezur at the turn of the 19th and 20th centuries. Folk festivals, an integral component of our century-old spiritual heritage, have always captured attention with their diversity, collective nature, and profound significance. These festivals are categorized into national and religious holidays based on their content. In Azerbaijan, particularly in Karabakh and Eastern Zangezur—regions with an ancient cultural lineage shared with all Turkic peoples—seasonal festivals such as Nowruz and religious observances including Ramadan (Oruç, the fasting month) and Eid al-Adha (Kurban Bayramı, the Feast of Sacrifice) are prominent. Additionally, Muharram rituals continue to be celebrated as sacred occasions by the Turkish people. Among these traditions, the "Hıdır Nabi" ceremony, known colloquially as the "festival of the wolves or Hıdır Nabi Festival," is gradually fading from memory and is observed over three days in mid-February. The article delves into the preparations for these festivals, the associated traditions, rituals, and astrological beliefs. It is based on rich ethnographic fieldwork and literature sources related to the subject matter.

Anahtar Kelimeler

Karabakh, Nowruz, Eid al-Adha, ethnographic

XIX-XX əsrin əvvəllərində Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda xalq bayramları və mərasimləri (etnoqrafik-çöl tədqiqatları əsasında)

Öz

Məqalədə 19 ve 20 əsrin əvvəllərində Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda xalq bayramları və mərasimlərindən bəhs edilir. Çoxəsrlik tarixə malik mənəvi mədəniyyətimizin mühüm tərkib hissəsini təşkil edən xalq bayramları rəngarəngliyi, kütləvi xarakteri və dərin məzmunu ilə daim diqqəti cəlb etmişdir. Bayramlar məzmununa görə mövsümi və dini bayramlara bölünür. Azərbaycanda, onun ayrılmaz parçası hesab edilən Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda, eləcə də bütün türk xalqları arasında qədim tarixə malik Novruz kimi mövsümi bayramla yanaşı, Ramazan (Orucluq) bayramı, Qurban bayramı kimi dini bayramlar habelə Məhərrəmlik mərasimi keçirilmiş və indi də xalqımızın əziz bayramları kimi qeyd edilməkdədir. Bölgənin maldar əhalisi arasında hazırda unudulmuş “Xıdır Nəbi” mərasimi “qurdların bayramı” adlandırılmış və fevral ayının ortalarında 3 gün qeyd edilmişdir. Məqalədə bölgə əhalisinin bayramlara hazırlığı, bayramlarla bağlı adət-ənənələr, ayinlər, fallar və s. haqqında geniş məlumat verilir. Məqalə zəngin çöl- etnoqrafik materialları, eləcə də tədqiq olunan mövzu ilə bağlı dövri nəşrlərdə əksini tapmış tədqiqatlar əsasında yazılmışdır.

Anahtar Kelimeler

Qarabağ, Novruz bayramı, Qurban bayramı, etnoqrafik

Kaynakça

• Abdullayev, B. (1989). Haqqın səsi. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı.
• Abdullayev, B. A. (2005). Azərbaycan mərasim folkloru. Qismət.
• Alekperov, A. K. (ty). Pervaya ekspeditsiya Kurdistan. NAIIAN: F.1, opis' 2, d.513.
• Alekperov, A. K. (1960). Issledovaniya po arkheologii i etnografii Azerbaydzhana. Izdatel'stvo AN Azerbaydzhana.
• Alekperov, A. K. (ty). K voprosu ob izuchenii kul'tury kul'tury. NAIIAN: F. 1, opis' 1, d.114.
• Aristova, T. F. (1966). Krdy Zakavkaz'ya. Nauka.
• Azərbaycan folkloru antologiyası. (1968). II kitab (Toplayanı Ə. Axundov). Azərbaycan EA nəşriyyatı.
• Cəfərzadə, Ə. (2001). Unudulmuş əziz günlərimizdən. Azərbaycan qəzeti.
• Əlibəyzadə, E. (1998). Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyət tarixi (İslamaqədərki dövr). B Gənclik.
• Hüseynoğlu, Kamil (2010, mart 21). Novruzun qədim elmi qaynaqları. Azərbaycan qəzeti.
• Xəlilov, P. (1993). Kitabi-Dədə Qorqud - İntibah abidəsi. Gənclik.
• Kitabi-Dədə Qorqud. (1988). Yazıçı.
• Qasımlı, M. (1998). Oyanış - qurtuluş bayramı. Azərbaycan qadını dərgisi, 3, 12-15.
• Quran. (1992). ət-Tövbə surəsi (Ərəb dilindən tərcümə edənlər: Z. M. Bünyadov və V. M. Məmmədəliyev).
• Qurani-Kərim (1993). (Nəriman Qasımoğlunun tərcüməsi ilə).Azərbaycan nəşriyyatı.
• Məhərrəmova, S. (2020). XIX əsr və XX əsrin əvvəllərində Kiçik Qafqazın cənub-şərq bölgəsinin tarixi-etnorrafik tədqiqi. Apostrof-A.
• Bayramov Şahmar, Laçın rayonu, 1938-ci il təvəllüdlü.
• Bəndəliyeva Qızxanım, Laçın rayonu, 1930-cu il təvəllüdlü.
• Camalov İsmayıl, Kəlbəcər rayonu, 1940-cı il təvəllüdlü.
• Çıraqov Kamil, Kəlbəcər rayonu, 1939-cu il təvəllüdlü.
• Əliyeva Qəmzə, Şuşa şəhəri, 1940-cı il təvəllüdlü.
• Fətəliyev Əhməd, Kəlbəcər rayonu, 1926-cı il təvəllüdlü.
• Həsənova Quba, Laçın rayonu, 1935-ci il təvəllüdlü.
• İsmayılova Miniş, Füzuli rayonu, 1927-ci il təvəllüdlü.
• İsmayılova Tahirə, Füzuli rayonu, 1929-cu il təvəllüdlü.
• Şəkərəliyev Oruc, Qubadlı rayonu, 1935-ci il təvəllüdlü.
• Şəkərəliyeva Kübra, Qubadlı rayonu, 1940-cı il təvəllüdlü.
• Zülfiqarova Şövkət, Füzuli rayonu, 1940-cı il təvəllüdlü.