Afganistan'da Devlet ve Devletleşme Süreci: Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Bölgede Karşılaşılan Zorluklar (Uluslararası, Bölgesel ve Yerel Boyut Bağlamında)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 5, 3045 - 3059

Mohammad Ekram Yawar

Öz

Afganistan'ın Amerikan işgali sonrasındaki yeni devlet oluşumu, Afganistan'ın siyasi tarihindeki beşinci devlet oluşum sürecidir. Bu çalışmanın amacı, Afganistan'ın dış güçler nezdinde ve uluslararası sistemdeki yeni olaylar ışığında şekillenen yeni devlet kurma sürecinin özelliklerini ve değişkenlerini incelemektir. Dolayısıyla çalışmanın temel sorusu 11 Eylül sonrasında Afganistan'ın devlet kurma politikalarının nasıl şekillendiğidir. Görünüşe göre son gelişmeler ve Taliban'ın düşüşü, yıllardır bastırılan temel güçleri serbest bırakmış ve onlara Kabil'deki hükümetin gücünden daha fazla pay almaları için uygun bir fırsat sağlamıştır. Bu konu, Afganistan'daki gelişmelerin komşu ülkelerin ve bölgenin çıkarları ve düşünceleriyle bağlantılı olmasını sağlamıştır. Buradan hareketle, Afganistan’da devlet-millet inşa sürecinin ilerlemesinde herhangi bir başarı ya da başarısızlık, gelecekte bölge ülkelerinin ulusal güvenliğine yönelik özel risklerle karşı karşıya kalabileceği gelişmelerin yol açtığı tehditlere dikkat edilmesini gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Devlet İnşası, Soğuk Savaş Sonrası Dönem

State and Statehood Process in Afghanistan: Challenges in the Region in the Post-Cold War Period (In the Context of International, Regional and Local Dimensions)

Öz

Afghanistan's new state formation after the American occupation is the fifth state formation process in Afghanistan's political history. The aim of this study is to analyse the characteristics and variables of Afghanistan's new state-building process, which was shaped in the light of new events in the international system and in the eyes of foreign powers. Therefore, the main question of the study is how Afghanistan's state-building policies have been shaped after 11 September. It seems that recent developments and the fall of the Taliban have unleashed key forces that have been suppressed for years and provided them with a favourable opportunity to gain a greater share of the power of the government in Kabul. This has ensured that developments in Afghanistan are linked to the interests and considerations of neighbouring countries and the region. Thus, any success or failure in the progress of the state-nation building process in Afghanistan requires attention to the threats posed by the developments, which in the future may confront the countries of the region with special risks to their national security.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan, State-building, Post-Cold War Period

Kaynakça

• Fardaghi, B. M. (2014). Amerikan Liberal Demokrasi Doktrinlerinin Afganistan'ın Siyasi Tarihinin 8. Anayasası'nın Metni ve İçeriği Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Meşhed Ferdowsi Üniversitesi.
• Barner, I. (2003). Nation-and State-Building, Eurasia Georgtown Journal of International Affairs, 29-30.
• Firouzabadi, D. S. J. (2012). İran İslam Cumhuriyeti'nin Dış Politikasını Değerlendirmek İçin Kavramsal Çerçeve. İslami Azad Üniversitesi Yayınları.
• Deshyar, H. (2005). Yeni Muhafazakarlar ve Amerikan Dış Politikası. Saraei Yayınevi. Gibbs, D. N. (2000). Afghanistan: The Soviet Invasion in Retrospect. International Politics, 37, 233- 246.
• Nia, H. M. R. (2010). Afganistan Krizinin Jeopolitik Analizi. Pasdar İslam Dergisi, 182 – 184. Hatami, A. (2010). Farklı Devlet İnşası Teorileri; Teorik Bir Çerçeveye Doğru, Siyaset Bilimi Dergisi, 3: 8-44.
• Held, D. (2006). Modern Toplumu Anlamak, Kitap II; Modern Devletin Oluşumu (Çev. A.Mokhbar). Age Yayınları.
• Jaggers, K. (1992). War and Three Faces of Power: War Making and State Making Europe and Americas. Comparative Political Studiens, 21 (5), 26-62.
• Kahramanpour, R. (2003). Afganistan'daki Amerikan Varlığı ve İran'ın Ulusal Çıkarları. Israel Studies-American Studies Quarterly, 4 (3), 21-40.
• Kegley, C. W. ve Eugene, R. (2003). Amerikan Dış Politikası; Desenler ve Eğilimler (Çev. A. Dastmalchi). Siyasi ve Uluslararası Çalışmalar Bürosu.
• Kinzer, E. (2008). ABD'nin Hawaii'den Irak'a Kadar Uzanan Bir Asırlık Rejim Değişikliğinin Yıkılması. (Çev. F. A. Tawhidi). Samadiyeh Yayınları.
• Lewis, P. (2009). Sivil Toplum Anlayışına Giriş, Modernitenin Siyasi ve Ekonomik Biçimlerini Konu Alan. (Çev. H. Mortazavi). Agah Yayınevi.
• Litman, H. (2012). The Circular Dilemma of State Building in Afghanistan. University of Pennsylvania.
• Mojdeh, V. (2003). Afganistan ve Beş Yıllık Taliban Yönetimi. Ney Yayınevi.
• Rahnavard, H. ve Heydari, M. A. (2009). Obama'nın Dış Politikasında Değişim ve İstikrar Faktörleri, Strateji Üç Aylık Bülten, 51, 196-218.
• Sai, A. (2010). Üçüncü Dünyanın Siyasi-Ekonomik Sorunları. Samit Yayınları.
• Sajjadpour, S. M. K. ve Mahdizadeh, A. (2012). Amerika Birleşik Devletleri'nde Dış Politika Uygulamaları. Yumuşak Güç ve İletişim Vaka Çalışması - 1993-2001, 7, 81-97.
• Shafiei, N. (2013). Büyük Orta Doğu Planının Işığında Amerika'nın Afganistan'daki Dış Politikasının Gözden Geçirilmesi. Nahdat Quarterly, Noor Düşünürleri Araştırmaları Merkezi, 5 (18), 17.
• Shahram Nia ve diğr. (2012). Yumuşak Gücün Kavramsal Analizi ve İran'ın Buna Yönelik Çözümleri (Fırsatlar), Uluslararası ve Siyaset Bilimi Dergisi, 3, 71-88.
• Şah Karmi, E. (2004). Afganistan; İç Savaşı Ateşleyen Etnoist Seçkinler, Strateji Quarterly, 31, 96-106.
• https://t.ly/eE4G6
• https://tinyurl.com/jp9se76