Yurtluk ve Ocaklık Bağlamında Mahmudî Hükümeti

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 6, 4532 - 4553

Yağmur Şen

Öz

Van Gölü'nün güneydoğusunda kurulmuş bir nahiye olan Hoşab, Güzelsu olarak da bilinmektedir. Günümüzde idarî bakımdan fazla gelişemeyen bir belde olmakla birlikte, Van-İran yolu üzerinde yer alması, buranın önemini artırmaktadır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki birlik, 1514 Çaldıran Savaşı’yla kurulmaya çalışılmıştır. Fakat bu birlik, I. Süleyman (Kanuni) (1520-1566)’ın 1548’de gerçekleştirdiği II. İran Seferi (Tebriz Seferi) ile sağlanabilmiştir. Bu sırada bazı mahallî beylikler Osmanlı Devleti’ne bağlanmıştır. Bu beyliklerden biri de XVI. yüzyılın ikinci yarısından sonra Osmanlı Devleti’ne tâbi olan Mahmudî Beyliği’dir. Bu beylik, Osmanlı-Safevî münasebetlerinde Osmanlılar lehine büyük yararlıklar göstermiştir. Mahmudî Beyliği, XVI. yy. ortalarından itibaren Osmanlı Devleti'nin hâkimiyeti altına girerek, Hoşab ve çevresini "Ocaklık" ve "Yurtluk" olarak yönetmeye devam etmiştir. Bu yüzyıla kadar Yezidiliğe mensup olan

Anahtar Kelimeler

Hoşab, Mahmûdi, Yurtluk, Ocaklık

The Mahmudid Government in the Context of Yurtluk and Ocaklık

Öz

Hoşab, also known as Güzelsu, is a town established southeast of Lake Van. Although it is a town that has not developed much in terms of administration today, the fact that it is located on the Van-Iran road increases its importance. The unity in Eastern and Southeastern Anatolia was attempted to be established with the 1514 Battle of Çaldıran. However, this unity could only be achieved with the Second Iranian Expedition (Tabriz Expedition) of Suleiman I (Kanuni) (1520-1566) in 1548. In the meantime, some local principalities were annexed to the Ottoman Empire. One of these principalities was the Mahmudî Principality, which became subject to the Ottoman Empire after the second half of the 16th century. This principality showed great benefits in favour of the Ottomans in the Ottoman-Safavid relations. Mahmudî Principality came under the sovereignty of the Ottoman Empire from the middle of the 16th century and continued to rule Hoşab and its surroundings as ‘Ocaklık’ and ‘Yurtluk’. This tribe, which belonged to Yezidism until this century, later accepted Sunnism and adopted the Shafi'i sect.

Anahtar Kelimeler

Hoşab, Mahmûdi, Yurtluk, Ocaklık

Kaynakça

• BOA, A. (DVNS.MHM.d.../49-140.
• BOA, A. (DVNS. MHM. d. 112, s. 187, 291, hük. 668, 1057.
• BOA, A. (DVNS. MHM. d. 115, s. 879-880, hük. 2563-2575.
• BOA, A. (DVNS. MHM. d. 131, s. 106, hük. 269.
• BOA, A. (DVNS. MHM. d. 32, s. 35, hük. 84.
• BOA. A. (DVNS.MHM.d... / 32 – 292.
• BOA. A. (DVNS.MHM.d../32-172.
• BOA. A. (DVNS.MHM.d... / 38–355.
• BOA. A. (DVNS.MHM.d.../56-315.
• BOA. A. (DVNS.MHM.d../32-172.
• BOA. A. (DVNS.MHM.d../32-362.
• BOA. A. (DVNS.MHM.d../32-84.
• BOA. A. (DVNSMHM.d.../44-360.
• BOA. A. (DVNSMHM.d.../72-772.
• BOA. A. (DVNSMHM.d../49-76.
• BOA. A.(DVNS.MHM.d../38-356.
• BOA. A.(DVNSMHM.d..../45-2901.
• BOA. A. (DVNS. MHM. d. 139, s. 316, hük. 1245-1246. BOA. A. (DVNS. MHM. d. 229, s. 278, hük. 1026-1040.
• BOA. A. (DVNS. MHM. d. 32, s. 84, hük. 172.
• BOA, A. (MKT. DV. 131/6.
• BOA. AE. SAM. III. 115-11319.
• BOA. AE. SAMD. III. /36-3415.
• BOA. AE. SAMD. III. /85-8575.
• BOA. AE. SAMD. III/150-14791.
• BOA. AE. SMHD. I. /217- 17185.
• BOA. DH. ŞFR.410-114.
• BOA. DVNSMHM.d../49-76.
• BOA. İE. AS. 64-5842.
• BOA. İE. DH. 12-1129.
• Akgündüz, A. (1991). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. Fey Vakfı Yayınları.
• Akgündüz, A. (1992). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. Fey Vakfı Yayınları.
• Ayn Ali Efendi. (1280). Kavânin-i Al-i Osman Der-Hulâsa-i Mezâmin-i Defter-i Divân. Cezar, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi (Resimli- Haritalı). TTK Yayınları.
• Çulpan, C. (1975).Türk Taş Köprüleri. TTK Yayınları.
• Demir, A. (2012). XIX. Yüzyılda Zazaların Nüfusu. II. Uluslararası ZazaTarihi Kültürü ve Sempozyumu, s.106-110.
• Esin, Z. (2007). Osmanlı Klasik Döneminde Van Gölü Havzasında Yaşanan Ayaklanma ve Eşkıyalık Hareketleri [Basılmamış yüksek lisans tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Evliyâ Çelebi. (2012). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. Yapı Kredi Yayınları.
• Frich. (1334). Kürdler (Tarihî ve İçtimaî Tedkikat). (n.y).
• Gelibolulu Mustafa Âli. (2009). Künhü’l-Ahbâr. TTK Yayınları.
• Hezarfen Hüseyin Efendi. (1998). Telhisü’l- beyân fî Kavânin-i Âl-i Osman. TTK Yayınları.
• İdris-i Bitlisi. (2016). Selim Şah-Nâme. Hece Yayınları.
• Kılıç, O. (2002). Klasik Dönem Osmanlı İdarî Sisteminde Hükümet Sancaklar: Hakkâri Hükümeti Örneği. (ss. 704-708). XIV. Türk Tarih Kongresi.
• Kılıç, O. (2001). Ocaklık Sancakların Osmanlı Hukukunda ve İdarî Tatbikattaki Yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 261-174.
• Kılıç, O. (2007). Ocaklık. içinde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 33, s. 317-318). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Kılıç, O. (2008). Osmanlı Devleti Doğu ve Güneydoğu Anadolu’yu nasıl yönetti?. Tarih Bilinci Dergisi, 3, 26-28.
• Kılıç, O. (1999). Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 10 (10), 119-137.
• Kılıç, O. (2013). Yurtluk. İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 43, s. 614-615). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, O. (1997). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdarî Taksimatı-Eyalet ve Sancak Tevcihatı. Şark Pazarlama Yayınları.
• Kılıç, O. (1997). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Van (1548-1648), Van Belediye Başkanlığı Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları. Kodaman, B. (1987). Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdari Durumu. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi Dün/Bugün/Yarın, 25, 25-37.
• Kurt, H. (2004). Mervan II. İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C.29, s. 227-229). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Nicolae, J. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1538-1648). Yeditepe Yayınları.
• Özcan, A. (2000). İskender Paşa. İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 22, s. 565-566). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özcan, A. (1997). Hassa. İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C.16, s. 394-395). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öztuna, Y. (1989). Devletler ve Hanedanlar. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Perk, K. (1943).Cenup Doğu Anadolu’nun Eski Zamanları. İnkılap Kitapevi.
• Sağır, G. (2014). Bizans İmparatorluğu Döneminde Anadolu’da Ermeni Yerleşimleri. Tarihte Türkler ve Ermeniler: İlkçağ ve Ortaçağ. (183-205). Türk Tarih Kurumu.
• Sevgen, N. (1960). Hoşab Kalesi. Anadolu Kaleleri. 1. s.139-145. Basım Şömizli.
• Sevgen, N. (1982). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Türk Beylikleri. Türk Kültürü Araştırma Yayınları.
• Sofyalı Ali Çavuş Kanunnâmesi. (1992). Marmara Üniversitesi.
• Süleyman Sabri Paşa. (1928). Van Tarihi ve Kürtler Hakkında Tetebbuat. Matbaa-i Ebüzziya.
• Sümer, F. (1984). Karakoyunlular. TTK Yayınları.
• Şeref Han. (2006). Şerefnâme. Deng Yayınları.
• Talay, A. (1988). Bizim Eller Van. Van Belediye Başkanlığı Yayınları.
• Taşğın, A. (2013). Yezidîyye. İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 43, s. 525-527). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Top. M. (1998). Hoşap’taki Mahmudî Beylerine Ait Mimarî Eserler. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Turan, Ş. (1961). XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İdarî Taksimatı. (ss. 202-203. Atatürk Üniversitesi 1961 Yıllığı.
• Uluçam, A. (1998). Hoşap Kalesi. İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 18, s. 247-248). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve Sonrasında Van Gölü Çevresi Mimarlığı I Van. Kültür Bakanlığı.
• Minorsky, V. (1997). Kürtler. İçinde. Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi. (C. 6, s.1103-1106). MEB.