Osmanlının Hoşgörü ve Kalkınma Politikaları: II. Abdülhamid (1842-1918)’in Filistin Yaklaşımı

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 144 - 166

Atiye Emiroğlu , Latif Çelik

Öz

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı egemenliğine giren Filistin, 1917'de İngiliz işgaline kadar yaklaşık dört asır boyunca Osmanlı yönetimi altında kalmıştır. Tarih boyunca pek çok çatışma ve savaşın yaşandığı bu coğrafya, Osmanlı idaresi altında en huzurlu dönemlerinden birini geçirmiştir. Bu çalışma, II. Abdülhamid dönemindeki Osmanlı Filistin politikalarını çok yönlü bir perspektifle ele almaktadır. Araştırmanın odak noktaları arasında dönemin yönetim anlayışı, eğitim politikaları, tarım ve hayvancılık faaliyetleri, sanayi ve ticaretin geliştirilmesi, demiryolu inşası, bölgedeki siyasi sorunlar ve Filistin topraklarının dini ve stratejik önemi bulunmaktadır. Çalışmada, Osmanlı arşiv belgeleri ve ilgili literatürden faydalanılarak, Osmanlı Devleti'nin Filistin üzerindeki idari ve kalkınma politikalarının detaylı bir analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgular, Osmanlı Devleti'nin Filistin'i yalnızca bir taşra vilayeti olarak görmediğini, aynı zamanda bölgenin sosyal, ekonomik ve dini dengelerini koruyarak kalkınmasını hedeflediğini göstermektedir. Özellikle II. Abdülhamid döneminde, bu politikaların sistematik bir biçimde uygulanarak Filistin’in barış ve istikrara kavuşmasına yönelik ciddi çabalar sarf edilmiştir. Bu bağlamda, Filistin toprakları savaş ve çatışmalardan ziyade, kalkınma ve hoşgörü politikalarının uygulanma alanı hâline getirilmiştir. Sonuç olarak, bu çalışma, II. Abdülhamid dönemindeki Osmanlı Filistin politikalarının bölgedeki gelişim ve istikrar üzerindeki etkilerini tarihsel bir perspektifle değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid Dönemi, Filistin, yönetim anlayışı, kalkınma politikaları, barış ve istikrar

Tolerance and Development Policies of the Ottoman Empire: Abdülhamid II's (1842-1918) Approach to Palestine

Öz

Palestine, which came under Ottoman rule during the reign of Suleiman the Magnificent, remained under Ottoman rule for nearly four centuries until the British occupation in 1917. This geography, which has experienced many conflicts and wars throughout history, had one of the most peaceful periods under Ottoman rule. This study examines the Ottoman Palestine policies during the reign of Abdul Hamid II from a multifaceted perspective. The focal points of the study include the administrative understanding of the period, education policies, agriculture and animal husbandry activities, development of industry and trade, railway construction, political problems in the region, and the religious and strategic importance of Palestine. In this study, a detailed analysis of the administrative and development policies of the Ottoman Empire on Palestine has been made by making use of Ottoman archival documents and related literature. The findings show that the Ottoman Empire did not only consider Palestine as a provincial province, but also aimed at the development of the region by preserving its social, economic and religious balances. Especially during the reign of Abdul Hamid II, serious efforts were made to achieve peace and stability in Palestine by systematically implementing these policies. In this context, the Palestinian territories were turned into an area of development and tolerance policies rather than war and conflicts. As a result, this study aims to evaluate the effects of Ottoman Palestine policies during the reign of Abdul Hamid II on the development and stability in the region from a historical perspective.

Anahtar Kelimeler

Abdülhamid II, Palestine, governance, development policies, peace and stability.

Kaynakça

• BOA, HR.İD.24/21, M-23.12.1876.
• BOA, HR.SYS, 411/71, M-21.08.1877.
• BOA, HR.SYS., 411/72, M-20.05.1880.
• BOA, Y.PRK.AZN, 2/4, H-22.08.1300.
• BOA, HR.SYS., 406/30, M-02.01.1877.
• BOA, HR.SYS, 406/34, M-31.12.1877.
• BOA, HR.SYS.406/35, M-31.12.1877.
• BOA, HR.İD.1444/21, M-30.03.1896.
• BOA, HR.SYS.406/26, M-25.06.1876.
• BOA, HR.SYS.406/49, M-06.12.1881. BOA, HR.SYS.406/50, M-10.05.1882.
• BOA, HR.SYS.406/51, M-06.07.1882. BOA, HR.SYS, 406/52, M-02.08.1882. BOA, HR.SYS., 409/1, M-21.11.1897.
• BOA, HR.SYS.430/1, M-21.09.1876.
• BOA, HR.SYS, 406/55, M-15.02.1883. BOA, HR.SYS, 406/39, M-04.03.1879. BOA, HR.SYS., 406/12, M-11.07.1886.
• BOA, HR.SFR.3…, 225/75, M-28.05.1875. BOA, HR.SFR.3, 254/95, M-29.10.1877.
• BOA, HR.TO, 522/40, M-04.11.1879. BOA, MB.İ, 56/24, H-21.10.1296. BOA, İ.MMS, 66/3114, H-06.06.1297.
• BAO, Y.A.RES, 5/58, H-29.05.1297.
• BOA, HR.TO, 521/74, M-21.05.1879.
• BOA, Y.PRK.BŞK, 6/77, H-04.12.1299.
• BOA, HR.TO, 292/7, M-29.01.1883.
• BOA, HR.TO, 90/61, M-29.05.1884.
• BOA, HR.SFR.3, 299/100, M-18.12.1884. BOA, HR.TO, 32/32, M-01.01.1885.
• BOA, HR.TO, 81/105, M-08.01.1885.
• BOA, HR.TO, 369/112, M-10.05.1886.
• BOA, HR.HMŞ.İŞO, 219/74, R-28.02.1302.
• BOA, DH.MKT., 1351/37, H-06.09.1303. BOA, Y.PRK.AZJ., 27/39, H-02.02.1311. BOA, HR.TO., 345/21, M-07.08.1890.
• BOA, HR.SYS., 407/12, M-18.09.1890.
• BOA, HR.TO, 113/71, M-16.06.1891.
• BOA, Y.A.HUS., 248/85, H-26.11.1308.
• BOA, Y.PRK.BŞK, 22/89, H-29.12.1308.
• BOA, Y.PRK.UM., 23/66, H-25.05.1309.
• BOA, BEO, 107/7958, H-25.04.1310.
• BOA, HR.İD., 2022/35, M-25.01.1893.
• BOA, DH.MKT.2055/57, H-07.08.1310.
• BOA, Y.A.HUS, 377/51, H-12.05.1315.
• BOA, Y.A.HUS., 376/151, H-29.04.1315. BOA, Y.A.HUS, 377/105, H-29.05.1315.
• BOA, HR.SYS., 1776/14, M-20.04.1898. BOA, Y.PRK.EŞA, 29/53, H-01.12.1315.
• BOA, HR.SFR.3, 473/35, M-08.06.1898.
• BOA, Y.EE., 136/63, H-25.01.1316.
• BOA, HR.İD., 46/126, M-13.10.1898.
• BOA, DH.MKT., 2426/73, H-16.07.1318.
• BOA, Y.PRK.AZJ., 27/39, H-02.02.1311.
• BOA, Y.PRK.TŞF., 6/50, H-01.03.1319.
• BOA, HR.SYS., 1776/43, M-08.07.1901. BOA, HR.SFR.04., 374/167, M-07.10.1901. BOA, HR.SFR.04., 365/38, M-20.12.1901.
• BOA, HR.SFR.04., 217/83, M-09.05.1902.
• BOA, Y.PRK.TKM, 41/5, H-16.04.1316.
• BOA, HR.SYS, 406/45, M-15.02.1881. BOA, HR.SYS.406, 49, M-06.12.1881.
• BOA, HR.SYS.412/8, M-21.05.1895.
• BOA, HR.SYS.406/75, M-08.12.1885. BOA, HR.SYS.406, 49, M-06.12.1881.
• BOA, HR.SYS., 406/74, M-09.10.1885.
• BOA, Y.A.HUS., 241/12, H-04.04.1308.
• BOA, HR.TH., 82/8, M-30.07.1888.
• BOA, Y.A.HUS., 241/12, H-04.04.1308.
• BOA, Y.EE.KP, 1/80, H-29.12.1301.
• Karataşer, B. (2027). Sultan II. Abdülhamid Dönemi Eğitim Politikası Hakkında Bir Değerlendirme. The Journal of Academic Social Science Studies, 57 (Summer I), 424-434.
• Karaköse, H. (2003). Yahudilerin Filistin’e Yerleşme Girişimleri ve Süleyman Fethi Bey’in Layihası (1911). Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (1), 43-57.
• Kaynar, M. K. & Ak, G. (2028). II. Abdülhamid Döneminde Filistin’de İdari Taksimat, Nüfus ve İktisat Siyasaları. Journal of Academic Value Studies(JAVStudies), 4 (19), 412-428.
• Yasin, M. A. M. (2019). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Siyonistlerin Filistin’e Yerleşmelerinin Engellenmesi. Journal of Islamic jeruselem Studies, 19 (3), 317-334.