Eski Kuzey Baktrya Anıtlarının Topografisi ve Toponimleri

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 533 - 545, 03.06.2025

мухаббат шоюсупова

Öz

Eski Surkhan vahası, dünya medeniyetinin kadim yerleşim yerlerinden biri olup, antik çağlardan günümüze maddi ve manevi kültürün ölümsüz örneklerini biriktirmiş eşsiz bir bölgedir. Tarihin önemli unsurlarından biri olan anıtların topografyası (yerleşim yeri) ve toponimlerin (yer adları) incelenmesine odaklanan bu makalede, Surhanderya bölgesine özgü tarihî yer adları özetlenip bilimsel olarak analiz edilmektedir. Yer adlarını bilmek, incelemek ve korumak bir milletin görevi olduğu kadar, bunların anlam ve içeriklerini anlamak, bu adların hangi amaçla verildiğini tespit etmek de önemlidir. Elbette, yerlere isim verirken ülkede yaşayan diğer milletlerin ve etnik grupların değerlerine saygı göstermek, onları anlamak, anlamlarını kavramak ayrı bir önem taşımaktadır. Özbekistan tarihi açısından yer adlarının incelenmesi önem taşımaktadır. Her bölgenin yer adları karmaşık bir tarihsel süreçle ilişkilendirilmekte olup, yer altında çok sayıda kültürel katmanın varlığı araştırmayı gerektirmektedir. Bu makalede Surhanderya bölgesindeki antik eserlerin yeri ve yer adları hakkında kısa düşünceler ve yorumlar sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ayritom , Dalvarzintepa , Fayoztepa , Yer Adı , Tarih , Kültür , Miras

Etik Beyan

Спасибо!

Destekleyen Kurum

Институт искусствознания АН РУз

Proje Numarası

1

Teşekkür

Selamlar! Derginin editörlerine şükranlarımı sunuyorum! Teşekkür ederim! Здравствуйте! Выражаю благодарность редакции журнала! Спасибо!

Topography and toponyms of ancient North Bactrian monuments

Öz

The ancient Surkhan oasis is one of the ancient settlements of world civilisation, a unique region that has accumulated immortal examples of material and spiritual culture from ancient times to the present day. Focusing on the study of topography (settlement) and toponyms (place names) of monuments as one of the important elements of history, this article summarises and scientifically analyses the historical place names specific to the Surkhanian region. While it is the duty of a nation to know, analyse and preserve place names, it is also important to understand their meaning and content, and to determine the purpose for which these names were given. Of course, when naming places, it is of particular importance to respect the values of other nations and ethnic groups living in the country, to understand them, to grasp their meanings. The study of place names is important for the history of Uzbekistan. The place names of each region are associated with a complex historical process, and the presence of many cultural layers underground requires research. This article presents brief reflections and comments on the location and place names of ancient monuments in the Surhanderya region.

Anahtar Kelimeler

Ayritom , Dalvarzintepa , Fayoztepa , Place Name , History , Culture , Heritage

Proje Numarası

1

Kaynakça

• Begaliyev N. & Turobov, A. (2015). Samarandskiye toponimy. Samrand. (In Russian).
• Hasanov, H. (1985). Geograficheskaya nomenklatura: Ilmiy – ommabop ta"rif. Tashkent. Ŭzbekiston. (In Russian).
• Koroyev S. (1970). Geograficheskiye nominal'nyye znacheniya? Toponicheskiy spisok. Uzbekistan. (In Russian).
• Koroyev, S. (1978). Geograficheskiye nominal'nyye znacheniya. Uzbekistan. (In Russian).
• Koroyev, S. (2006). Toponimiya. Tashkent.Izbekiston faylov suflari milliy zhamiyati. (In Russian).
• Koroyev, S. (1970). Toponimiya. Tashkent. Uzbekistan. (In Russian).
• Koroyev, S. (2005). Ŭzbekiston viloyati toponimlari. Tashkent. Ŭzbekiston milliy entsiklopedii nashiriyoti. (In Russian).
• Mirakmalov, M. T. (2009). Vse yeshche yestestvennyye geograficheskiye terminy. Fan va tekhnologiya nashiriyoti. (In Russian).
• Mirakmalov, M. T. (2020). Ŭzbekiston toponimlarining tabiiy geograficheskiye kharakteristiki geograficheskoye yazykoznaniye. G. f. d. [disk. avtoreferat, 55]. (In Russian).
• O’TIL – Ŭzbek tilining izoѳli luǵati. I-V. Ŭzbekiston natsional'naya entsiklopediya, 2006-2008.
• Okhunov, N. (1994). Zhoy nominal'noye znacheniye. Uzbekistan. (In Russian).
• Pereizdaniye, t.ye. (2011). yi 12 oktyabrya «Geograficheskiy ob "yektlarning nomlari tŭ Grisida” gi ŬKH-303-sonli Lonuni. Ŭzbekiston Respublikasi Tonun ouzhzhatlari tŭplami. (In Russian).
• Pidayev SH.R. & Baratova L.S. i ddr. (2019). Arkheologicheskaya podgotovka i tekhnicheskaya podgotovka 2011 – 2014 gg. Tedzhon. (In Russian).
• Pidayev, SH. P. (2001). Velikiy Termez. Tashkent. Fan. (In Russian).
• Pugachenkova, G.A. & Rtveladze, E.V. i ddr. (1978). Dal'verzintepe Tashkent. I-i-i. Ventilyator. (In Russian).
• Rtveladze, E.V. (1999). Kampirtepa – Amudaryodaghi Yunon Kechuvi. Moziydan sado. Taşkent. 4/99. (In Russian).
• Turgunov, B. (2001). Dalvarzintepa kushon saltanati poytakhti. Mozidan sado. Tashkent, 3(11). (In Russian).
• Turgunov, B. (1976). Ŭzbekiston Antichnoye bezumiye. (Zhanubiy Ŭzbekistonning Tadimiy madaniyatidan lavѳalar). Ŭzbekiston. (In Russian).
• Tursunov, S. (2008). Surhondar bölgesi toponimleri. Alisher Navoiy nomidagy Ozbekiston Milliy kutubkhonasi nashriyoti. (In Russian).
• Tursunov, S., I. Umarov ve boshkalar. (2017). Ŭzbekistonda toponim nomlar va ularning tarikhi. (Ilmiy monografiya). Termiz. Surkhon-Nashr. (In Russian).