The Policy of Ethnic Cleansing Against the Azerbaijani Population in the Armenian SSR: In Academic Research and Memoirs

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 452 - 464, 03.06.2025

Mirvari Qurbanova

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.936

Öz

After the 44-day Patriotic War that took place in 2020, and the Armenian occupation of Azerbaijani territories, one of the main issues under discussion is the restoration of the rights of the Azerbaijani population who once lived in the historical territories of Western Azerbaijan. The fact is that throughout the 20th century, a targeted and systematic policy of ethnic cleansing was carried out against Azerbaijanis in the territory now called Armenia, and this process reached its culmination during the Soviet era - in 1948-1953. In 1988-1991, the ethnic cleansing of Azerbaijanis from Armenia was completed. Currently, the discussions on the restoration of their rights make the study of the history of ethnic cleansing relevant. The article examines the process of the expropriation of property, in addition to the fact that Azerbaijanis who lived in the territory of the Armenian SSR were subjected to discrimination and great torture with the help of the Soviet authorities, were expelled from their historical lands. The information reflected in historical sources and eyewitness accounts were compared with eyewitness accounts, which also made it possible to reveal the socio-psychological aspects of the ethnic cleansing process. The eyewitness testimonies reflected in the study were brought into scientific circulation for the first time.

Anahtar Kelimeler

Oppression of Azerbaijanis , Massacres , Deportation , Eyewitness Memories

Ermenistan SSC'de Azerbaycanlı Nüfusa Yönelik Etnik Temizlik Politikası: Akademik Araştırma ve Anılarda

Öz

2020 yılında gerçekleşen 44 günlük Kurtuluş Savaşı'nın ve Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgalinin ardından tartışılan temel konulardan biri, bir zamanlar Batı Azerbaycan'ın tarihi topraklarında yaşayan Azerbaycanlı nüfusun haklarının iade edilmesidir. Gerçek şu ki, 20. yüzyıl boyunca, bugün Ermenistan olarak adlandırılan topraklarda Azerilere karşı hedefli ve sistematik bir etnik temizlik politikası yürütülmüş ve bu süreç Sovyet döneminde - 1948-1953 yıllarında - doruk noktasına ulaşmıştır. Azerbaycanlıların Ermenistan'dan etnik temizliği 1988-1991 yılları arasında tamamlanmıştır. Günümüzde, haklarının iadesine ilişkin tartışmalar, etnik temizlik tarihinin incelenmesini anlamlı kılmaktadır. Makale, Ermenistan SSC topraklarında yaşayan Azerbaycanlıların Sovyet yetkililerinin yardımıyla ayrımcılığa ve büyük işkencelere maruz kalmaları ve tarihi topraklarından sürülmelerinin yanı sıra mülklerinin kamulaştırılması sürecini de incelemektedir. Tarihi kaynaklara yansıyan bilgiler ile görgü tanıklarının ifadeleri karşılaştırılarak etnik temizlik sürecinin sosyo-psikolojik yönlerinin de ortaya çıkarılması mümkün olmuştur. Çalışmaya yansıyan görgü tanıklıkları ilk kez bilimsel dolaşıma sokulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycanlılara yönelik baskı , Katliamlar , Sürgün , Görgü Tanığı Anıları

Kaynakça

• 1948—1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyası haqqında Azərbaycan Respublİkası Prezidentinin Fərmanı. https://e-qanun.az/framework/4099
• Abdullayev, V. (2023). 1988-1989-cu ildə deportasiya olunanlar Ermənistan vətəndaşlarıdır. Qafqazinfo.
• Ağamalıyeva, V. (2017). Qərbi Azərbaycanda ermənilərin törətdiyi vəhşiliklər. SkyG.
• Arzumanlı, V. & Mustafa, N. (1998). Tarixin qara səhifələri. Deportasiya, Soyqırımı, Qaçqınlıq. Qartal.
• Dilican dərəsi, Yanıxbəyi (Meşəbəyi) kəndində 13.10.1960 tarixində anadan olmuş Məhluqə Gülməmməd qızı Xəlilovanın (Qaramanlı) verdiyi məlumat.
• Əhmədov, E. İ. (2015). Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü: beynəlxalq təşkilatların və böyük dövlətlərin siyasəti. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondu.
• Əroğul, Ə. (2009). Azərbaycanda erməni-daşnak terrorunun xronologiyası. Təknur.
• Həsənoğlu, A. (2007). Erməni sindromu. Elm.
• Qasımlı, M. (2016). Ermənistanın sovetləşməsindən Azərbaycan ərazilərinin işğalınadək erməni iddiaları: tarix olduğu kimi (1920-1994-cü illər). Mütərcim.
• Qərbi Azərbaycanın xronikası, Paşinyan Qərbi azərbaycanlılarla bağlı məsələni niyə inkar edir? (10 Ağustos 2023). Moderator.
• Mustafa, N., Qurbanov, A. & Əlili, E. (2018). Erməni saxtakarlığı yalan üzərində qurulan tarix. SAM.
• Verdiyeva, H., & Əlizadə, C. (2020). İrəvan məkanında Azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə:tarixi və hüquqi aspektdə. AMEA HİHİ.
• Yexeqnadzor (Keşişkənd), Qabaxlı kənd sakini olmuş. 03.05.1955 tarixində doğulmuş Baxşəliyeva Mədinə Vəli qızının verdiyi məlumat.
• Zəngibasar rayonunun Dəmirçi kəndində 17.07.1966 tarixində anadan olmuş Mirfaiq Mirabbas oğlu Mirheydərlinin verdiyi məlumat.