Functional Characteristics of Female Characters in Turkish Folk Tales

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 426 - 442, 03.06.2025

Evin Turan

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.934

Öz

In this article, the examination of the social, cultural and individual roles of female characters in folk tales is generally carried out with a qualitative research method. This kind of analysis aims to analyse the texts in detail, to understand how the characters are shaped in the social context and how their roles in society are reflected. With this method, the characteristics of female characters in folk tales were analysed in certain categories by associating them with the norms in the society. The fact that women assume roles that reflect the values and norms of the society or criticise them constituted the centre of this analysis. In terms of the findings, it has been observed that female characters in folk tales take place in positive and negative roles. Among the positive roles, functions such as guiding the heroines, leading them to the right path, helping them overcome the difficulties faced by the society as self-sacrificing mother figures come to the fore. These characters generally symbolise social unity, ensuring justice and individual self-sacrifice. This variety of roles of women shaped according to the values of the society reveals both the entertaining and instructive aspects of folk tales. Accordingly, our study is to examine the functional characteristics of female characters in Turkish folk tales. The subject has been researched and completed in the light of literature sources.

Anahtar Kelimeler

Folk Tales , Female Characters , Archetype , Functional Characteristics

Türk Halk Hikâyelerindeki Kadın Karakterlerin İşlevsel Özellikleri

Öz

Makalede, halk hikâyelerinde yer alan kadın karakterlerin toplumsal, kültürel ve bireysel rollerine dair yapılan inceleme, genellikle nitel bir araştırma yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Bu tür bir inceleme, metinlerin detaylı çözümlemesini, karakterlerin toplumsal bağlamda nasıl şekillendiğini ve toplumdaki rollerinin nasıl yansıtıldığını anlamayı amaçlar. Bu yöntemle, halk hikâyelerindeki kadın karakterlerin özellikleri, toplumdaki normlarla ilişkilendirilerek belirli kategorilerde ele alınmıştır. Kadınların, toplumun değerlerini ve normlarını yansıtan ya da onları eleştiren roller üstlenmeleri, bu incelemenin merkezini oluşturmuştur. Bulgular açısından, halk hikâyelerinde kadın karakterlerin pozitif ve negatif rollerde yer aldığı gözlemlenmiştir. Pozitif roller arasında, kadınların kahramanlara rehberlik etme, onları doğru yola sevk etme, fedakâr anne figürleri olarak toplumun karşılaştığı zorlukları aşmaya yardımcı olma gibi işlevler öne çıkmaktadır. Bu karakterler, genellikle toplumsal birliği sağlama, adaleti temin etme ve bireysel özveriyi simgelemektedir. Kadınların toplumun değerlerine göre şekillenen bu rol çeşitliliği, halk hikâyelerinin hem eğlenceli hem de öğretici yönlerini ortaya koymaktadır. Buna göre çalışmamız Türk Halk Hikâyelerindeki kadın karakterlerin işlevsel özelliklerini incelemektir. Literatür kaynakları ışığında konu araştırılmış ve tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halk Hikâyeleri , Kadın Karakterler , Arketip , İşlevsel Özellikler

Etik Beyan

Bu çalışma, bilimsel araştırma ve etik kurallarına uygun olarak hazırlanmış olup hiçbir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Destekleyen Kurum

Haliç Üniversitesi

Teşekkür

Bu çalışmanın hazırlanmasında değerli bilgi ve rehberliğiyle bana yol gösteren danışmanım Doç. Dr. Ruşen Alizade’ye teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca araştırma sürecinde desteklerini esirgemeyen aileme ve tüm akademik dostlarıma minnettarım.

Kaynakça

• Aça, M. (2023). Kitâb-ı Dedem Korkut Anlatılarını Anaerkil Düzen Temelinde Okumak. Folklor/Edebiyat, 29(1), 647-668.
• Akdağ, R. (2019). Alp Kadın Tiplerinden “Banu Çiçek” ve “Hurşid Banu” Karakterlerinin Karşılaştırılması. VI Beynəlxalq Türk Dünyası Araşdırmaları Simpoziumu Bildiriler Kitabı (ss. 213-217). 13-15 İyun, Bakı.
• Bali, M. (1973). Ercişli Emrah ile Selvihan Hikâyesi/ Varyantların Tespiti ve Halk Hikâyeciliği Bakımından Önemi. Baylan Matbaası.
• Bıçak, N. (2022). 16. Yüzyıl Mesnevilerinde Kültür Ve Statüye Göre Kadın. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 8(1), 16-44.
• Can, A. (2023). Dede Korkut Hikâyeleri’ndeki Kadın Tipleri ve Kadınlar. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi,10(98), 2027-2038.
• Çavuşoğlu, M. (2023). Taşlıcalı Yahyâ Bey Divânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Akçağ Yayınları.
• Doğan, A. (2007). Eski Türk Edebiyat›’nda “Hüsrev ü fiirin” ve “Hüsnü ü Aflk” Literatürü, Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi, 5(9), 389-400.
• Duymaz, A. (2001). Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ekici, M. (1999). Anadolu Sahası Köroğlu Anlatmalarında Kadın Tipler. Millî Folklor, 44, 10-17.
• Ekici, M. (2000). Dede Korkut Kitabı’nda Kadın Tipleri. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri. (ss. 123-138). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Elçin, Ş.(2000). Kerem ile Aslı Hikâyesi. Akçağ Yayınları.
• Eren, M.(2023). Halk ve Divan Şiirinde Kadın Dilinden Aşk Bağlamında Ordulu Fıtnat Hanım ve Şiirlerinde Aşk. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (3), s. 1-14.
• Erzen, M.(2022). Halk Hikâyesinden Manzum Tiyatroya: Kerem ile Aslı. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 33, 103-120.
• Ergin, M. (2010). Dede Korkut Kitabı. Boğaziçi Yayınları.
• Erkol, Ç. G. (2011). Osmanlı-Türk Romanından Çağdaş Türk Romanına Kadınlık: Değişim ve Dönüşüm. Türkiyat Mecmuası, 21/Güz.
• Gezer, A. (2018). Metafor Kavramı Çerçevesinde Ayşe Kilimci’nin Hikâyelerinde Aşk Olgusu. Current Research in Social Sciences, 4(2), 73-82.
• Gülerer, S. (2024). Kerem İle Aslı Hikâyesinin Anlatı Yapısında Arketip Ve Tipler. The Journal of Social Sciences, (50), 133-156.
• Gün, F.(2022). İran Türk Halk Hikâyelerinde Kadın Tipleri, Turkish Studies - Language,
• Gün, F. (2022). İran Türk halk hikâyelerinde kadın tipleri. Turkish Studies-Language, 17(3), 889-902.
• Jung, C. G.(2005). Dört Arketip. (Çev. Zehra Aksu Yılmazer). Metis Yayınları.
• Kavuncu, M. (1999). Osmanlılarda aile ve kadın. Dini Araştırmalar, 1(4), 143-168.
• Kadın. (1996). İçinde. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. Milliyet Yayınları.
• Kıdırbayeva, B., & Muratoy, A. (1998). Alplara Mahsus Evlilik. (Akt. M. Aça). Milli Folklor, 5, 78-84.
• Özdemir, S. (2023). Ataerkillik ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Aşk-ı Memnu Romanının Kötücülü: Bihter. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 1-19.
• Özgeriş, M. M. (2020). Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisinde Kadının Konumlandırılması. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2, 153-167.
• Özkara, R. D. (2022). Fuzûlî’nin Leyla ve Mecnun’unda “Gam”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 11(33), 641-661.
• Seyidoğlu, B. (2002). Ferhat ile Şirin. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 19, 133-135.
• Subaşı, D. A. (2024). Aragon’un Le Fou D’elsa’sı (Elsa’nın Mecnun’u) Üzerine Yazılan Bir Makale Çevirisi Bağlamında Leyla ve Mecnun’un Metinlerarası Kimliğine Dair Bir Değerlendirme. International Journal of Language Academy, 2(4), 243-261.
• Türkmen, F. (1974). Âşık Garip Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Yardımcı, M. (2008). Türk Halk Edebiyatında Anlatmaya Dayalı Türler ve Halk Bilimi. Ürün Yayınları.
• Yılmaz, T. (2011). Âşıklardan Halk Hikâyeler-1. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.