Bilimsel Arama Sisteminde Mantıksal İşlemler

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 77 - 83

Fikrat Mammad Efendiyev Islam İslamov , Gulnara Yusif Yusifova Azer Muxtar Allahverdiyev

Öz

Günümüzde, bilimsel ve teknolojik ilerleme bağlamında, bilimsel bilginin gelişiminin farkındalığı ile ilgili temellerin geliştirilmesi ve açıklanması konuları, iç mekanizmaları muazzam bir metodolojik önem kazanmaktadır. Büyük bir bilimsel araştırma deneyimi birikmiştir (bilimsel yöntemler, bilimsel yaratıcılığın düzenleyici ve sezgisel ilkeleri). Burada sadece hazır yerleşik bilginin doğasını ve özelliklerini değil, aynı zamanda bilimsel araştırma sürecinin analizini de kastediyoruz. Günümüzde, bilimsel araştırma ve bu bağlamda bilimsel yaratıcılık sorunlarının özel bir önem kazandığını da belirtmek gerekir. Bunun nedeni, modern koşullarda insan bilgisayar faaliyetinin en yoğun ve oldukça yaygın şekilde gerçekleştirilmesidir. İnsan-makine sistemleri geliştirilmekte ve yapay zeka alanıyla ilgili araştırmalar da yoğun bir şekilde yürütülmektedir. Araştırma stratejisi, bilimsel araştırmanın üretimini - yeni bilginin “üretimini” - kullanarak olağanüstü fikirler ortaya koymayı gerektirir. Bu makale, bilimsel araştırma sürecinde mantıksal akıl yürütmenin, kanıtların rolünün metodolojik önemini göstermeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Bilimsel Araştırma, Aksiyomatik Yöntem, Sıralı Yöntem, Doğal Çıkarım Sistemi, Bilimsel Teori, Akıl Yürütme

Logical Operations in Scientific Search System

Öz

At present, in the context of scientific and technological progress, the issues of developing and disclosing the foundations associated with the awareness of the development of scientific knowledge, its internal mechanisms are acquiring enormous methodological significance. A huge experience of scientific research has been accumulated (scientific methods, regulatory and heuristic principles of scientific creativity). We mean not only the nature and features of ready-made established knowledge, but also the analysis of the process of scientific search. It should also be noted that, at present, the problems of scientific search and scientific creativity in this regard are acquiring particular relevance. This is due to the fact that in modern conditions, human computer activity is carried out most intensively and quite widely. Human-machine systems are being developed, and research related to the field of artificial intelligence is also being intensively conducted. The research strategy requires putting forward extraordinary ideas, using the production of scientific search - “production” of new knowledge. This article attempts to show the methodological significance of the role of logical reasoning, evidence in the process of scientific search.

Anahtar Kelimeler

Logic, Scientific Research, Axiomatic Method, Sequential Method, Natural Inference System, Scientific Theory, Reasoning

Kaynakça

• Afandishv, F., Ismailov, N., Islamov, P., & Yusufova, G. (2023). Kontseptsiya elementarnogo realizma v landshafte otdel'nykh turisticheskikh dostoprimechatel'nostey. Zhurnal yestestvennykh teoreticheskikh issledovaniy, 26(3), 34-38. (In Russian). https://doi.org/10.15421/172345
• Boole, G. (1954). An Investigation of the laws of thought on which are founded the mathematical theories of logic and probabilities. Europas.
• Chen' TS. & Li, R. (1983). Matematicheskaya logika i avtomaticheskoye dokazatel'stvo teorem. M. Kniqa. (In Russian).
• İsmayılov, N. & Əfəndiyev, F. (2023). The Role of Mathematical Methods in the Formation of Scientific Concepts (Elementary and Mathematics). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 11 (4), 2239 – 2247.
• İsmayılov, N., Islamov, I. & Yusifova, G. (2024). Information resources from philosophy in Azerbaijan. Scientific and Theoretical Almanac Grani, 27 (1), 86-90. https://doi.org/10.15421/172411.
• Karpunin, V. A. (1995). Mathematical proof: logical rigor and intuitive clarity. Methodological problems of development and application of mathematics. Collection of scientific papers. Moscow.
• Lebedeva, S. M. (2006). Filosofiya yestestvoznaniya. Bukseil. (In Russian).
• Maslov, S. YU. (1985). Teoriya deduktivnykh sistem i yeye primeneniye. M.UNİTY. (In Russian).
• Methodology of scientific knowledge. (2005). UNITY.
• Puankare, A. O (1983). nauke. Kniga, , str. 137. (In Russian).
• Ruzavin, G. I. (2004). Scientific search and materialistic dialectics. Europas.
• Tyukhtin, V. S. (1983). Theory and cybernetics. Dialectics in the sciences of nature and man. (125-134). Proceedings of the III All-Union Conference on Philosophical Issues in Natural Science. Nauka.