A General Overview of the Economic Structure of Kastamonu District Between 1750 and 1775 According to Sharia Court Records

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3, 1096 - 1115, 28.07.2025

Fatime Yazıcı

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.959

Öz

The main objective of this study is to evaluate the economic structure of Kastamonu District, one of the important sanjaks of the Ottoman Empire, between 1750 and 1775 in light of the sharia records. The study reveals the reflections of the main principles of the Ottoman economic system in Kastamonu, the diversity and vitality of economic activities in the region, and shows that the basis of the Kastamonu economy was agriculture and animal husbandry. Vegetables, fruits, wheat, barley, and rice were important agricultural products, while horse, mule, and camel breeding were prominent in animal husbandry. Trade and industry were influential both domestically and in foreign markets, with merchant and artisan groups contributing to the regional economy through various trade sectors. Kastamonu's strategic location supports commercial activity, and the copper mines in Küre are of vital importance to the region and the Ottoman economy. During the second half of the 18th century, the economy of Kastamonu served as a source of livelihood for the local population and also supported the general economic objectives of the Ottoman Empire. The period between 1750 and 1775 reveals a dynamic geography where economic activities such as agriculture, livestock farming, trade, industry, and mining were carried out simultaneously. The records, which form the core of the study and cover many topics such as administrative, financial, military, social, economic, architectural, and legal issues, serve as a guide in revealing the details and functioning of the district's economic structure, providing an important example of the complexity and vitality of the Ottoman provincial economy.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu , Agriculture , Livestock Farming , Trade , Mining

Şer’iyye Sicillerine Göre 1750-1775 Yılları Arasında Kastamonu Kazası’nın İktisadî Yapısına Genel Bir Bakış

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, Osmanlı Devleti'nin önemli sancaklarından biri olan Kastamonu Kazası’nın 1750-1775 yılları arasındaki iktisadî yapısını şer'iyye sicilleri ışığında değerlendirmektir. İnceleme Osmanlı ekonomik sisteminin ana prensiplerinin Kastamonu özelindeki yansımalarını, bölgedeki ekonomik faaliyetlerin çeşitliğini ve canlılığını ortaya koymakta, Kastamonu ekonomisinin esasını tarım ve hayvancılığın oluşturduğunu göstermektedir. Sebze, meyve, buğday, arpa ve çeltik önemli tarımsal ürünlerken at, katır ve deve yetiştiriciliği hayvancılıkta öne çıkmaktadır. Ticaret ve sanayi gerek içerde gerekse dış piyasada etkili olmuş, esnaf ve zanaatkâr gruplarıyla farklı ticaret kolları bölge ekonomisine katkı sağlamıştır. Kastamonu'nun stratejik konumu ticari hareketliliği desteklemekte, özellikle Küre’deki bakır madenlerinin, bölge ve Osmanlı ekonomisi için hayatî öneme sahip olduğu görülmektedir. XVIII. yüzyılın ikinci yarısını kapsayan dönemde Kastamonu ekonomisi, hem yerel halkın geçim kaynağı olmuş hem de Osmanlı Devleti'nin genel ekonomik hedeflerini desteklemiştir. 1750-1775 tarihleri kazanın tarım, hayvancılık, ticaret, sanayi ve madencilik gibi ekonomik faaliyetlerin birlikte yürütüldüğü dinamik bir coğrafya olarak kendisini göstermektedir. Çalışmanın merkezini oluşturan idarî, malî, askerî, sosyal, iktisadî, mimarî, hukuk gibi birçok konuyu barındıran siciller, kazanın ekonomik yapısının detaylarını, işleyişini ortaya koymada rehber olmakta, Osmanlı taşra ekonomisinin karmaşıklığına ve canlılığına dair önemli örnek sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu , Tarım , Hayvancılık , Ticaret , Madencilik

Kaynakça

• Kastamonu Şer’iyye Sicilleri
• KŞS-44, KŞS-45, KŞS-46, KŞS-47, KŞS-48, KŞS-49, KŞS-50, KŞS-51, KŞS-52, KŞS-53, KŞS-55, KŞS-56, KŞS-57, KŞS-58, KŞS-59.
• Akbaş, H. E., Bozkurt, S., & Yazıcı, K. (2018). Osmanlı devletinde lonca teşkilatı yapısı ve yönetim düşüncesi ile karşılaştırılması. Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, 165–202.
• Akdağ, M. (1999). Türkiye’nin iktisadî ve içtimaî tarihi (1243–1453) (C. I). Barış Kitapevi.
• Akdağ, M. (1999). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi (1453-1559). II. Barış Kitapevi.
• Akgündüz, M. (2014). Ticarî hayatta kardeşliği esas alan Ahîlik teşkilatı. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19 (31), 9–18.
• Aktaş, E. (2015). 18 Eylül 1880 tarihli bir layihaya göre Kastamonu Vilayeti. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 54, 223–240.
• Aygün, N. (2005). Onsekizinci yüzyılda Trabzon’da ticaret. Sarander Yayınları.
• Bayram, M. (1991). Ahi Evren ve Ahi teşkilatının kuruluşu. Damla Matbaacılık.
• Belli, O. (1993). Anadolu’da Türk bakırcılık sanatının gelişimi. Sandoz Yayınları.
• Beşirli, M. (2004). Tokat Bakır Kalhânesi’nin yönetimi (1793–1853). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 229–258.
• Çağatay, N. (1997). Bir Türk kurumu olan Ahilik. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Demirel, Ö. (2002). Osmanlı esnafı (1750–1850). In H. C. Güzel & S. Koca (Eds.), Türkler ansiklopedisi (Cilt 14, ss. 255–259). Yeni Türkiye Yayınları.
• Döşemetaş, Ö. (2019). Şer’iyye sicillerine göre XVIII. yüzyılın ilk yarısında Kastamonu kazâsı (1725–1750) [Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yök Tez.
• Ekinci, İ. (2013). Milas (Mesudiye) bakır madeni (1750–1816). International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(5), 243–259.
• Eyice, S. (1992). Bedesten. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 5, s. 302–311). TDV Yayınları.
• Eyüpgiller, K. K. (1995). Kastamonu kent tarihi: Fiziksel gelişimi, anıtsal yapıları ve konutları [Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Yök Tez.
• İnalcık, H. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal tarihi (1300–1600) (C. I). Eren Yayıncılık.
• İskender, P. (2005). Bir yerel tarih araştırması: 17. yüzyıl şer’iyye siciline göre Kastamonu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(2), 565–582.
• İzbırak, R. (1945). Türkiye’de madencilik. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 3(2), 213–226
• Kal’a, A. (1995). Esnaf. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 11, s. 423–430). TDV Yayınları.
• Kallek, C. (2006). Narh. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, s. 387–389). TDV Yayınları.
• Kankal, A. (2004). Türkmen’in kaidesi Kastamonu: XV–XVIII. yüzyıllar arası şehir hayatı. Zafer Matbaası.
• Kastamonu Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2018). Kastamonu tanıtım kataloğu.
• Keskin, Ö. (2011). Osmanlı Devleti’nde maden hukukunun tekâmülü (1861–1906). Osmanlı Tarih Araştırma Merkezi Dergisi, 29, 125–148.
• Kütükoğlu, M. S. (1986). Osmanlı esnafında oto-kontrol müessesesi. In Ahilik ve esnaf: Konferanslar, seminer ve tartışmalar (ss. 55–58).
• Kütükoğlu, M. S. (2006). Narh Osmanlılar’da. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, s. 390–391). TDV Yayınları.
• Maden, F. (2007). XVIII. yüzyıl sonu XIX. yüzyıl başlarında Kastamonu’da esnaf grupları, zanaatkârlar ve ticari faaliyetler. Karadeniz Araştırmaları, 15, 149–167.
• Maden, F. (2012). XVIII. yüzyılın sonlarında Kastamonu. Roza Yayınları.
• Özcan, T. (2020). Muhallefât. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, s. 405–406). TDV Yayınları.
• Özdağ, A. (2014). Osmanlı bakır işletmeciliğinde Tokat Kalhanesi (1850–1870). International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(7), 463–473.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı deyimleri ve terimleri sözlüğü (C. 1). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Saydam, A. (1991). Osmanlı madenciliği ve XIX. yüzyılın ortalarında Trabzon’daki maden ocakları. Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 261–276.
• Sevinç, N. (1978). Osmanlılarda sosyo-ekonomik yapı-I. Kutsun Yayınevi.
• Şahin, İ. (2001). Kastamonu. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 24, s. 585–588). TDV Yayınları.
• Şişman, A. (2008). Osmanlı Devleti’nde Batılı anlamda mesleki ve teknik eğitimin doğuşu. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 27–43.
• Tabakoğlu, A. (1999). Osmanlı içtimaî yapısının ana hatları. In G. Eren (Ed.), Osmanlı ansiklopedisi (Cilt 4, ss. 17–31). Yeni Türkiye Yayınları.
• Yazıcı, F. (2024). Şer’iyye sicillerine göre XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Kastamonu (1750–1775) [Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yök Tez.