Political and Military Intelligence in Arab Office Reports: A Comparative Analysis of Hejaz, Yemen and Asir (1913-1917)

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 4, 72 - 81

Sibel Arabacı

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.960

Öz

At the beginning of the 20th century, classical imperialism came to an end with expansionist imperial policies; direct military and administrative occupations were replaced by a new form of imperialism based on information. The British Empire expanded its influence in the Middle East through diplomatic and military means, as well as through an intelligence network based on in-depth analysis of the region. In this context, the Arab Bureau, established in 1916 under the Cairo Intelligence Department, produced comprehensive regional reports on tribal networks, religious authorities, and power relations in critical regions such as Hijaz, Yemen, and Asir, playing a decisive role in the planning of the Arab revolt. This article compares the Political Assessments sections of three regional intelligence reports produced by the Arab Bureau between 1913 and 1917, revealing how British intelligence analysed the social, religious and political structures in these regions and strategically guided policy. Reports mention the effective political and military power of Emir Sharif Hussein bin Ali of Hejaz (1853-1931) the legal and religious authority of the Yemeni leader Imam Yahya Hamiduddin (1869-1948), and the influence of the Asir leader Sayyid Muhammad bin Ali al-Idris (1876-1922) on the tribes in the region are considered to be the fundamental components of control over the region. The study reveals that the Arab revolt was not a natural popular uprising but rather a political intervention shaped by the intelligence activities of the British Empire.

Anahtar Kelimeler

Arab Bureau , British intelligence , Hejaz , Asir , Yemen , Sharif Hussein , Sayyid Emir al-Idrisi , Imam Yahya

Arap Büro Raporlarında Siyasi ve Askerî İstihbarat: Hicaz, Yemen ve Asir’in Karşılaştırmalı Analizi (1913-1917)

Öz

20. yüzyılın başlarında yayılmacı imparatorluk politikalarında klasik emperyalizm sona ermiş; doğrudan yapılan askerî ve idarî işgallerin yerini bilgi temelli yeni bir emperyalizm almıştır. Britanya İmparatorluğu, Ortadoğu’daki nüfuzunu, diplomatik ve askerî yolların yanı sıra, bölgenin derinlemesine analizine dayalı bir istihbarat ağı ile genişletmiştir. Bu kapsamda Kahire İstihbarat Dairesi’ne bağlı 1916 yılında kurulan Arap Büro, Hicaz, Yemen ve Asir gibi kritik bölgelerdeki aşiret ağları, dini otoriteler ve güç ilişkilerine dair kapsamlı bölge raporları üretmiş, Arap isyanının planlanmasında belirleyici rol oynamıştır. Bu makale, Arap Büro tarafından 1913-1917 yılları arasında üretilen üç bölgesel istihbarat raporunun Siyasi Değerlendirmeler bölümlerini karşılaştırmalı olarak incelemekte; İngiliz istihbaratının bu bölgelerdeki sosyal, dini ve siyasi yapıları nasıl çözümlediğini ve politikayı stratejik olarak nasıl yönlendirdiğini ortaya koymaktadır. Raporlarda Hicaz Emiri Şerif Hüseyin b. Ali’nin (1853-1931) etkin siyasi ve askerî gücü, Yemen lideri İmam Yahyâ Hamîdüddin’in (1869-1948) hukuki ve dini otoritesi ile Asir lideri Seyyid Muhammed b. Ali el-İdrîsî’nin (1876-1922) bölgedeki aşiretlere etkisi, bölge kontrolünün temel bileşenleri olarak değerlendirilmiştir. Çalışma, Arap isyanının tabii bir halk ayaklanmasından ziyade Britanya İmparatorluğu’nun istihbarat faaliyetlerinin etkisiyle biçimlendirilen siyasal bir müdahale olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Büro , İngiliz istihbaratı , Hicaz , Asir , Yemen , Şerif Hüseyin , Seyyid Emir el-İdrîsî , İmam Yahya

Kaynakça

• Aletaneh, G. F., Hayajne, R., Al-Khatib, J. M. & Abdalla, A. A. (2024). British-Idrisi Relations in Resisting Ottoman Influence in Tihama Asir 1915–1926, Advanced Humanities, 5(4), 59-73. https://doi.org/10.58256/ck6ny078
• Arab Bureau. (1917/1988). Handbook of Asir [Reprint edition]. Archive Editions. (Orijinal çalışma 1917'de yayımlanmıştır.)
• Arab Bureau. (1917/1988). Handbook of Hejaz [Reprint edition]. Archive Editions. (Orijinal çalışma 1917'de yayımlanmıştır.)
• Arab Bureau. (1917/1988). Handbook of Yemen [Reprint edition]. Archive Editions. (Orijinal çalışma 1917'de yayımlanmıştır.)
• Hamm, G. (2012). British Intelligence and Turkish Arabia: Strategy, Diplomacy, and Empire, 1898-1918 [Yayınlanmış doktora tezi]. University of Toronto.
• Baştürk, S. (2013). Yemen’de Osmanlı-Zeydî Mücadelelerinin Sebep ve Sonuçları. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 11-20.
• Deringil, S. (1999). The Well-protected domains: Ideology and The Legitimation of Power in The Ottoman Empire, 1876–1909. I.B. Tauris.
• Foucault, M. (1980). Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 1972–1977. C. Gordon (Ed.). Pantheon Books.
• Lawrence, T. E. (1926). Seven Pillars of Wisdom: A Triumph. Jonathan Cape.
• Rogan, E. (2009). The Arabs: A history. Basic Books.
• Rutter, H. (1931). The Hejaz: A Geographical, Tribal and Economic Survey. Government Press.
• Said, E. (1978). Orientalism. Pantheon Books.
• Teitelbaum, J. (2001). The Rise and Fall of The Hashemite Kingdom of Arabia. New York University Press.
• Wilson, J. (2016). Lawrence of Arabia: A life. Head of Zeus.