Afet Yönetiminde Kültürel Miras Yapılarının Depremlere Karşı Korunması

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 4, 760 - 775

Aslıhan Güngördü , Gurhan Gungordu

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.976

Öz

Toplumsal ve ekonomik kayıplara yol açan afetler genel olarak jeolojik, iklimsel, biyolojik, toplumsal ve teknolojik olmak üzere beş kategoriye ayrılmaktadır. Bu afetler içinde depremler, yerkabuğunda ani enerji boşalması sonucu meydana gelerek kırılmalara ve yıkıcı etkilere yol açtığından jeolojik afet olarak sınıflandırılmaktadır. Önleyici tedbirlerin alınmadığı durumlarda depremler ciddi kayıplara neden olabilir. Bu nedenle kapsamlı afet yönetimi uygulamaları hayati öneme sahiptir. Bu çerçevede, Risk Yönetimi süreci kapsamında zarar azaltma, erken uyarı, tahmin ve hazırlık gibi önleyici faaliyetler; Kriz Yönetimi süreci kapsamında ise müdahale, arama-kurtarma, etki değerlendirme ve yeniden inşa çalışmaları ele alınmaktadır. Bir toplumun tarihini, manevi, sanatsal ve bilimsel değerlerini temsil eden kültürel miras yapıları, kentsel hafızanın gelecek kuşaklara aktarılması açısından büyük önem taşır. Ancak depremler, bu yapıların sürdürülebilirliği için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle kültürel mirasın afet yönetimi, diğer yapılardan farklı olarak özel risk değerlendirmesi, tehlike analizi ve kriz yönetimi stratejileri içeren özgün yaklaşımlar gerektirir. Bu araştırma kapsamında, kültürel mirasın depremlere karşı korunmasına destek olacak bir afet yönetimi haritası geliştirilmiş ve ilgili risk ile kriz yönetimi müdahaleleri ayrıntılandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi , Depremler , Kültürel Miras , Tarihi Çevre

Protection of Cultural Heritage Buildings from Earthquakes in Disaster Management

Öz

Disasters that cause social and economic losses are generally divided into five categories: geological, climatic, biological, social, and technological. Among these, earthquakes are classified as geological disasters since they occur as a result of sudden energy release in the earth’s crust, leading to fractures and destructive impacts. If no precautions are taken, earthquakes may cause significant losses. Therefore, comprehensive disaster management practices are essential. Within this framework, preventive actions such as damage reduction, early warning, forecasting, and preparedness are examined under the “Risk Management” process, whereas intervention, rescue, impact assessment, and reconstruction are considered as part of “Crisis Management”. Cultural heritage structures, which represent a society’s history, spirituality, artistic, and scientific values, are of great importance for transmitting urban memory to future generations. However, earthquakes pose a serious risk to the sustainability of these structures. Thus, disaster management for cultural heritage requires specific approaches that differ from other structures, including tailored risk assessment, hazard analysis, and crisis management strategies. Within the scope of this research, a disaster management map was developed to support the protection of cultural heritage against earthquakes, and the related risk and crisis management interventions were outlined.

Anahtar Kelimeler

Disaster Management , Earthquakes , Cultural Heritage , Historical Environment

Kaynakça

• ADRC (Asian Disaster Reduction Center). (2005). Risk management—Good practices (Chapter 3, pp. 44–45). UN World Conference on Disaster Reduction.
• Akbulut, M. T., & Ayfer, A. (2005). Deprem hasar görebilirlik riskinin gözleme dayalı belirlenmesine yönelik öneri değerlendirme yaklaşımı. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 88–89.
• Coburn, A. W., Spence, R. J. S., & Pomonis, A. (1994). Vulnerability and risk assessment (2nd ed., pp. 5–95). Cambridge Architectural Research Limited.
• Güngördü, A., & Öncel, H. U. (2025). Determination of occupational health and safety risks in the restoration of historical buildings. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 664–708.
• İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü. (2022). Afet ve acil durum müdahale hizmetleri yönetmeliği (pp. 2–4). Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD).
• Kadıoğlu, M. (2008). Afet zararlarını azaltmanın temel ilkeleri (pp. 1–2). Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı, Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı Türkiye Ofisi.
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet yönetimi: Beklenilmeyeni beklemek, en kötüsünü yönetmek (pp. 18–33). Türkiye Cumhuriyeti Marmara Belediyeler Birliği Yayını.
• Kahraman, S., Polat, E., & Korkmazyürek, B. (2021). Afet yönetim döngüsündeki ana terimler. Avrasya Terim Dergisi, 7–14.
• Özkul, B., & Karaman, E. (2007). Doğal afetler için risk yönetimi. In Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odası Birliği Afet Sempozyumu (pp. 251–260).