1990-cı illərdə formalaşan liberal beynəlxalq nizam hazırda dərin və çoxşaxəli böhran mərhələsindədir. O dövrdə beynəlxalq sistemin təkqütblü xarakteri, ABŞ-ın misilsiz hərbi-iqtisadi üstünlüyü və liberal-demokratik siyasi quruluşu bu nizamın liberal prinsiplərə əsaslanmasına şərait yaratmışdı. Lakin son onilliklərdə bir sıra daxili və xarici amillər həmin prinsipləri ciddi şəkildə sarsıtmışdır. Xarici amillərə ABŞ-ın zorakı demokratikləşdirmə cəhdlərinin uğursuzluğu, Çin və Rusiyanın böyük güc statusunu bərpa edərək yeni geosiyasi qütb formalaşdırması, eləcə də iqtisadi qloballaşmanın Qərb iqtisadiyyatlarında yaratdığı struktur problemlər daxildir. Daxili amillər isə qlobal maliyyə böhranları, sosial bərabərsizlik, siyasi elitalarla vətəndaşlar arasındakı uçurum və nəticədə sağçı-populist hərəkatların güclənməsi ilə xarakterizə olunur. Bu məqalə liberal beynəlxalq nizamın davamlılığını sual altına alan həmin daxili və xarici faktorları təhlil edir və müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində yeni güc balansının formalaşma meyillərini araşdırır.
Liberal Beynəlxalq Nizam Böhran ABŞ Çin Sağçı-Populist Hərəkatlar
The liberal international order that emerged in the 1990s is currently experiencing a deep and multifaceted crisis. At that time, the unipolar character of the international system, the unparalleled military and economic superiority of the United States, and its liberal-democratic political structure created favourable conditions for the order to be based on liberal principles. However, in recent decades a number of internal and external factors have seriously undermined these principles. External factors include the failure of U.S. attempts at coercive democratization, the restoration of great-power status by China and Russia leading to the emergence of a new geopolitical pole, and the structural challenges posed to Western economies by economic globalization. Internal factors are characterised by global financial crises, deepening social inequality, the widening gap between political elites and citizens, and the consequent rise of right-wing populist movements. This article analyses these internal and external factors that call into question the sustainability of the liberal international order and explores the tendencies toward the formation of a new balance of power in contemporary international relations.
Liberal International Order Crisis United States China Right-Wing Populist Movements
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Maliye Politikası |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Erken Görünüm Tarihi | 26 Eylül 2025 |
Yayımlanma Tarihi | 3 Ekim 2025 |
Gönderilme Tarihi | 30 Ağustos 2025 |
Kabul Tarihi | 26 Eylül 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 12 Sayı: 5 |