Rumi’s Legacy in Azerbaijani Literary Scholarship: A Historical and Analytical Study

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 5, 846 - 856

Nermin Rzayeva

https://doi.org/10.5281/zenodo.17704120

Öz

Mawlana Jalal al-Din Rumi, one of the central figures of classical Eastern literature, is a Sufi poet and thinker whose influence extends beyond his poetic mastery to his philosophical–mystical worldview. His Masnavi, ghazals, and other works are valued not only for their artistic qualities but also as key sources of Sufi metaphysics, reflecting concepts such as divine love, spiritual ascent, and the purification of the soul. In Azerbaijani literary studies, systematic research on Rumi’s legacy intensified in the second half of the 20th century, with Azada Rustamova playing a pioneering role. Her approach situates Rumi’s poetry within both literary and philosophical contexts, examining its metaphysical foundations, the theory of emanation, and its symbolic architecture. This article evaluates Rustamova’s interpretation of Rumi’s legacy and places it in dialogue with international scholarship from the West, Russia, Iran, and Turkey, offering a comparative analytical perspective.

Anahtar Kelimeler

Rumi , Azada Rustamova , Azerbaijani Literary Studies , Sufism , Mystical Poetry

Rumi’nin Mirasının Azerbaycan Edebiyat Araştırmalarındaki Yeri: Tarihsel ve Analitik Bir İnceleme

Öz

Klasik Doğu edebiyatının en önemli simalarından biri olan Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, şiirsel ustalığının ötesine geçen felsefî–tasavvufî düşüncesiyle de çağlar boyunca etkisini sürdürmüş büyük bir mutasavvıf şairdir. Mesnevî, gazelleri ve diğer eserleri yalnız edebî-estetik değerleriyle değil, aynı zamanda tasavvuf metafiziğinin temel kaynakları olmalarıyla da önem taşır; ilahî aşk, ruhun arınması ve manevî yükseliş gibi kavramları yansıtır. Azerbaycan edebiyat biliminde Rûmî’nin mirasına yönelik sistemli araştırmalar özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren artmış, bu alanda Azada Rustamova öncü bir rol üstlenmiştir. Rustamova, Rûmî’nin şiirini hem edebî hem de felsefî bağlamda ele alarak onun sudûr (emanasyon) teorisi, metafizik temelleri ve sembolik yapısını incelemiştir. Bu makale, Rustamova’nın Rûmî yorumunu değerlendirmekte ve Batı, Rusya, İran ve Türkiye’deki bilimsel çalışmalarla karşılaştırmalı bir çerçevede tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rumi , Azada Rustamova , Azerbaycan edebiyat incelemeleri , Tasavvuf , Mistik şiir

Kaynakça

• Arberry, A. J. (1961). Discourses of Rumi. John Murray.
• Baha al-Din ibn Mevlana Jalal al-Din Muhammad bin Hoseyn Balkhi. (1977). Masnavi-ye Valadi. C. Homayi (Ed.). Intisharat-i Elmi (in Persian). Bürgel, Y. (1974). Sound symbolism and functional wordplay in Rumi. Der Islam, 51(2), 201–222. Walter de Gruyter.
• Gölpınarlı, A. (1959). Mevlana Celaleddin: Hayatı, Felsefesi, Eserleri ve Seçmeler. İnkılap Kitabevi.
• İlhamə, İ. (2005). Məsnəvi-yi Maanəvi. Nafta-press.
• Məhəmmədi, M. (2010). Şəms və Mövlana. Nurlan.
• Meyerovitch, E. (1972). Music and Poetry in Islam: Jalal al-Din Rumi and the Order of the Whirling Dervishes. Desclée De Brouwer.
• Nicholson, R. A. (1950). Rumi: Poet and Mystic. George Allen & Unwin Ltd.
• Rüstəmova, A. (2005). Mövlana Cəlaləddin Rumi. Elm.
• Rüstəmova, A. (2014). Seçilmiş əsərləri (I–II cild). Elm.
• Schimmel, A. (1949). The Imagery of Jalal al-Din Rumi: Contributions to the Linguistic and Cultural History of the Orient (Issue 2). Verlag für Orientkunde.
• Shams Tabrizi. (1998). Discourses of Shams Tabrizi (Edited and compiled by Mohammad Ali Movahhed). Sokhan (in Persian).