Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasının Topladığı Aktlar Əsasında Qafqaz Canişinliyi Dövründə Qarabağ

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 5, 1078 - 1097

Rəhimova Samirə

https://doi.org/10.5281/zenodo.17700740

Öz

Məqalədə Qarabağın Qafqaz canişinliyi dövründə siyasi, ictimai, iqtisadi vəziyyəti Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasının topladığı Aktlarının 10, 11 və 12-ci cildləri əsasında tədqiq edilmişdir. Qarabağın bu dövr tarixi 3 mərhələdə - M. S.Vorontsovun (1844-1854), N. N. Muravyovun (1854-1856) və A. İ. Baryatinskinin (1856-1862) – ayrı-ayrı Qafqaz canişinlərinin idarəçilik dövrləri əsasında öyrənilmişdir. Tədqiqatın gedişində Qarabağda maafların, bəylərin, kəndlilərin vəziyyəti, vergi məsələləri, təhsil sahəsində atılan addımlar, Qarabağın təbii ehtiyatlarından istifadə, rusların Qarabağdakı məskunlaşdırma siyasəti, Qarabağ əyalətinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi istiqamətində görülən işlər, zəlzələ və vəba kimi fəlakətlərinin Qarabağda doğurduğu fəsadlar, Qacar şahzadəsi Bəhmən Mirzənin Qarabağa sığınması, Krım müharibəsi illərində Qarabağdakı vəziyyət, Qarabağın Rusiya imperiyasının qonşu dövlətlərlə ticarət əlaqələrində yeri və rolu barədə məlumatlar verilmişdir.

Anahtar Kelimeler

Qarabağ , Azərbaycan , Qafqaz canişinliyi , Rusiya imperiyası , Osmanlı , Bəhmən Mirzə

Karabakh During the Period of the Caucasian Viceroyalty Based on the Acts Collected by the Caucasian Archaeographic Commission

Öz

This article examines the political, social, and economic situation of Karabakh during the period of the Caucasian Viceroyalty based on Volumes X, XI, and XII of the Acts collected by the Caucasian Archaeographic Commission. The history of Karabakh during this period is studied in three stages—based on the administration periods of different Caucasian viceroys: M. S. Vorontsov (1844–1854), N. N. Muravyov (1854–1856), and A. I. Baryatinsky (1856–1862).Throughout the research, the following issues are addressed: the status of maafs, beys, and peasants in Karabakh; matters related to taxation; measures taken in the field of education; the use of Karabakh’s natural resources; the policy of Russian resettlement in the region; activities carried out to ensure the security of the Karabakh province; the consequences of natural disasters such as earthquakes and cholera; the asylum of Qajar prince Bahman Mirza in Karabakh; the situation in Karabakh during the Crimean War; and the position and role of Karabakh in the Russian Empire’s trade relations with neighboring states. The study demonstrates that Karabakh held significant political, economic, and strategic importance during the period of the Caucasian Viceroyalty, and that the reforms implemented in this period had notable implications both for the local population and for the Russian Empire.

Anahtar Kelimeler

Karabakh , Azerbaijan , Caucasian Viceroyalty , Russian Empire , Ottoman Empire , Bahman Mirza

Kaynakça

• Berje, A. P. (Ed.). (1885). Akty, sobrannye Kavkazskoy arkheograficheskoy komissiyey. Tom X (Acts collected by the Caucasian Archaeographic Commission. Vol. X). Tipografiya Glavnogo Upravleniya Namestnika Kavkazskogo. (In Russian).
• Berje, A. P. (Ed.). (1888). Akty, sobrannye Kavkazskoy arkheograficheskoy komissiyey. Tom XI (Acts collected by the Caucasian Archaeographic Commission. Vol. XI). Tipografiya Glavnogo Upravleniya Namestnika Kavkazskogo. (In Russian).
• Berje, A. P. (Ed.). (1904). Akty, sobrannye Kavkazskoy arkheograficheskoy komissiyey. Tom XII (Acts collected by the Caucasian Archaeographic Commission. Vol. XII). Tipografiya Glavnogo Upravleniya Namestnika Kavkazskogo. (In Russian).
• Dünyaminqızı, Q. (2017, April 20). Bir ailənin altı general oğlu. Kaspi qəzeti, 15. https://kaspi.az/az/bir-ailenin-alti-general-olu (In Azerbaijani).
• Əliyarov, S. S., Mahmudov, F. R., Əliyeva, F. M., & Həsənova, L. L. (Eds.). (1989). Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar (Sources on the history of Azerbaijan). Azərbaycan Universiteti nəşriyyatı. (In Azerbaijani).
• Qacar, B. M. (1999). Şükürnameyi-şahənşahi (Royal Book of Gratitude). Şuşa nəşriyyatı. (In Azerbaijani).
• Petruşevski, I. P. (Ed.). (1936). Kolonialnaya politika rossiyskogo tsarizma v Azerbaidzhane v 20–60-kh gg. XIX veka. Chast 2 (Colonial policy of Russian Tsarism in Azerbaijan in the 1820s–1860s. Part 2). Akademiya Nauk SSSR. (In Russian).