Kutsal Kabul Edilen Zamanlarda Paylaşılan Bilgilerin Güvenilirliği/Dinin Medyatikleşmesi (Üç Aylar Özelinde)

Yıl 2021, Sayı: 6, 103 - 119, 31.12.2021

Mustafa Yüceer

https://doi.org/10.51575/atebe.1023072

Öz

Modern zamanlarda dinî bilginin edinim ve aktarım yolları daha çok teknolojinin getirdiği imkanlar etrafında şekillenmektedir. Sosyal medya platformları güncel haberlerin yanı sıra dinî bilgilerin de paylaşıldığı mecralar olmuş ve dinî bilginin kontrolsüzce kitlesel etkileşime açık hale gelmesine yol açmıştır. Ülkemiz özelinde dinî gün ve gecelere özel önem atfedildiği varsayımından hareketle pek çok kişi, kurum ve platform bu zaman dilimlerinde hitap ettikleri kitlelere kutsallık atfedilen zamanlarla ilgili dinî içerikler üretmektedir. Bir haber sitesinin dinî bilgiyi paylaşması bir kenara taharetten vasiyete kadar dinin bütün alanlarını kapsayacak şekilde içerik üretmesi, fetva vermesi ve yönlendirici birtakım uygulamaları tavsiye etmesi, önemli bir hazırlık ve alt yapı çalışması gerektirir. Dinî içerik üretenlerin modern zamanda sıklıkla yapılan kopyala-yapıştır düşüncesi içinde hareket etmeleri, milyonlarca takipçisi olan platformlarda dinî dezenformasyonun önünü açabilir. Bununla birlikte paylaşılan bilgilerin içinde yer verilen görsellerin seçiminde yapılan dikkatsizlik, kitlelerin dine ait algılarının olumsuz şekillenmesine neden olabilir. Esasında ucu açık bir platform olan internet ortamında bilginin paylaşımından ziyade doğruluğu ve güvenilirliği konuları her geçen gün daha da önem kazanmakla birlikte içeriklerin medyatik formlar taşıması/magazinleşmesi bir başka problemi doğurmaktadır. Yayın ilkelerinde “bilginin evrenselliğine inanarak toplumun gelişmesi için bilgilendirici ve eğitici yayınları ön yargılardan arınmış saplantısız bir yaklaşımla ortaya koyduğunu” belirten haber7.com isimli sitede, Yasemin bölümü Masiva alt başlığında dinî içerikler paylaşılmaktadır. İlgili bölümde kıyamet alametleri, fal baktırmak, kabir azabı, arife günü duası, üç ayların fazileti, cuma günü zikirleri başta olmak üzere tövbe namazı, evlilik, aile içi huzuru temin için yapılması istenen fiiller ve nazar boncuğu takma gibi pek çok konu hakkında bilgi bulunmaktadır. Masiva platformu dinî bilgileri paylaşırken birtakım görseller kullanmaktadır. Bu çalışmada dinin medyatikleşmesi konusu üzerinde durulacak popüler din algısının dinî içerik paylaşımındaki rolüne temas edilecektir. Muhafazakâr yayın çizgisine sahip olduğu düşünülen haber7.com sitesinde özellikle dinî/mübarek kabul edilen zaman dilimlerinden üç aylarla ilgili üretilen dinî içerikler, doğruluk ve güvenilirlik ilkeleri açısından incelenecektir. Ayrıca ortaya konulan verilerin analizi, başta hadis olmak üzere fıkıh ilmi açısından gerçekleştirilecek; özellikle hadis olarak zikredilen metinlerin kaynakları ve sıhhat değerleri tespit edilecektir. Çalışmanın nihai hedefi, dinî olduğu varsayılan bilgilerin paylaşım amacı, mahiyeti, kaynağı, doğruluğu ve güvenilirliği gibi problematikleri tespit etmek, dinî bilgilerin bilgilendirme aracı olarak kullanılırken dikkat edilmesi gereken noktalara işaret etmektir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Dinî Bilgi, Haber7.com, Magazin, Mâsivâ

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Reliability of Shared Information in Occasions Considered Sacred/Mediatification of Religion (Specific to the Sacred Three Months)

Öz

In modern times, the ways of acquiring and transferring religious knowledge are mostly shaped around the possibilities brought by technology. Social media platforms have become the channels where religious information is shared as well as current news, and this has led to the uncontrolled mass interaction of religious information. Based on the assumption that special importance is attached to religious days and nights in our country, many individuals, institutions and platforms produce religious content about the times that are sacred to the masses they address in these time periods. For a news site to produce content that covers all areas of religion from taharah to testament, issuing fatwas and recommending some guiding practices requires significant preparation and infrastructural work, apart from sharing religious information. The fact that those who produce religious content act with the copy-paste way, that is often done in modern times, can pave the way for religious disinformation on platforms with millions of followers. In addition to this, carelessness in the selection of the visuals included in the shared information may cause the masses' perceptions of religion to be negatively shaped. In fact, the issues of accuracy and reliability rather than sharing information in the internet environment, which is an open-ended platform, are gaining more and more importance day by day, as well as the fact that the contents carry mediatic forms/magazine creates another problem. On the website called haber7.com, which states in its publication principles that “believing in the universality of knowledge, he presents informative and educational publications with an obsessive approach free from prejudices for the development of society”, religious content is shared under the subtitle of Yasemin section Masiva. In this section, there is information on many subjects such as signs of doomsday, fortune-telling, torment in the grave, prayer on the eve, the virtue of the three months, the prayers of repentance, marriage, acts to ensure domestic peace, and wearing an evil eye bead. Masiva platform uses some visuals while sharing religious information. In this paper, the subject of mediatization of religion will be emphasized and the role of popular religion perception in sharing religious content will be touched upon. The religious content produced on the website haber7.com, which is considered to have a conservative broadcasting style, will be examined in terms of accuracy and reliability principles, especially about the three months among the occasions considered religious/blessed. In addition, the analysis of the data will be carried out in terms of the science of fiqh, especially hadith; in particular, the sources and authenticity values of the texts mentioned as hadith will be determined. The ultimate goal of the study is to identify some problematics such as the purpose, nature, source, accuracy and reliability of the information assumed to be religious, and to point out the points to be considered when using religious information as a means of information.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Religious Knowledge, Haber7.com, Magazine, Mâsivâ.

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Muhammed b. Abdilhâdî el-Cerrâhî. Keşfü’l-hafâ ve müzîlu’l-ilbâs amme’ştehera mine’l-ehâdîsi alâ elsineti’n-nâs. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Kudsî, 1. Basım, 1351.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Şuayb el-Arnaût & Âdil Mürşid vd. “1421/2001”. Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned li’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1. Basım, 1995.
• Algül, Ali. “Popüler Kültür ve Popüler Edebiyat”. European Journal of Educational and Social Sciences 4/2 (29 Ekim 2019), 142-153.
• Aliyyü’l-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî. el-Esrârü’l-merfûʿa fi’l-ahbâri’l-mevdûʿa. thk. Muhammed b. Lütfi es-Sabbağ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1971.
• Apaydın, H. Yunus. “Klasik Literatürde Fıkıh ve Örtünme”. İslamiyat 4/2 (2001), 89-98.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1. Basım, 1419.
• Eken, Metin. “Medya ve Din Alanına Temel Yaklaşımlar: Medyatikleşme ve Eklemlenme”. Dijital Çağda İletişim, Kültür ve Medya II Yeni Medya Medya, Kültür ve Tüketim. ed. Mustafa Temel - Ömer Faruk Koçak. 147-161. Konya: Çizgi Kitabevi, 1. Basım, 2021.
• Eken, Metin - Aydın, Hasan. “Enformasyon Toplumunda Dini Bilgi Edinme: İnternet Ortamındaki Dini Enformasyonun Güvenilirliği ve Kalite Kriterleri Üzerine Bir İnceleme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/58 (2018), 894-906.
• Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn. Silsiletü’l-ehâdisi’d-daîfe ve’l-mevdûa’ ve eseruha’s-seyyi’ fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1. Basım, 1988.
• Hall, Stuart - Gay, Paul du. Questions of Cultural Identity. London, 2021. https://doi.org/10.4135/9781446221907
• Hjarvard, Stig. “The mediatisation of religion: Theorising religion, media and social change”. Culture and Religion 12/2 (01 Haziran 2011), 119-135. https://doi.org/10.1080/14755610.2011.579719
• İbn Kayyım, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî. el-Menârü’l-münîf fi’s-sahîh ve’d-daʿîf. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Halep: Mektebetü’l-Matbûati’l-İslâmî, 1. Basım, 1970.
• Karabacak, Mustafa. Faziletli Vakitler:Mübarek Günler, Geceler ve Aylar. Konya: Tebeşir Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Karabacak, Mustafa. “Receb Ayının Faziletine Dair Rivayetlerin Değeri”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32/32 (01 Eylül 2011), 257-276.
• Kızıldağ, Şaban. Medya Çocukları: Pop Müzikten Popüler Kültüre. İstanbul: Şehir Yayınları, 1. Basım, 2001.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. el-Müctebâ mine’s-süneni an Rasûlillah. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1. Basım, 1419.
• Sağânî, Ebü’l-Fedâil Radıyyüddîn (Radî) Hasen b. Muhammed b. Hasen es-. ed-Dürrü’l-mültekat fî tebyîni’l-galat veylühü el-Mevdû’ât. thk. Abdullah Kâdı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1985.
• Sancakli, Saffet. “Hadisler Kapsamında ‘Mübarek Zaman’ Kavramının Analizi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (15 Ekim 2017), 35-72.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-. el-Mu’cemü’l-evsat. thk. Târık b. ’Ivadullah b. Muhammed - Abdülmuhsin b. İbrahim el-Huseynî. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Haremeyn, 1. Basım, 1995.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî et-. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Hicr: Dârü’l-Hicr, 1. Basım, 2001.
• Tok, Fatih - Müftüoğlu, Merve. “Nur Suresi 31. Ayetin Tesettür Bağlamında İncelenmesi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (30 Aralık 2018), 79-107.
• Ünal, İsmail Hakkı. “Hadislere Göre Kadının Örtünmesi”. İslamiyat 9/1-4 (2006), 225-237.
• Williams, Peter W. Popular Religion in America: Symbolic change and the Modernization Process in Historical Perspective. NJ: Prentice-Hall, 1980.
• Yazıcı, Merve. Dinin Magazinleştirilmesi: Türk Televizyonlarında Dinin Temsili. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• İnternet Siteleri
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı”. 13 Eylül 2021. Erişim 13 Eylül 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/515/dis-fircalamak-orucu-bozar-mi-
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı”. 14 Eylül 2021. Erişim 14 Eylül 2021. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/488/makyaj-yapmak-ve-sac-boyamak-orucu-bozar-mi-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d
• haber7.com. “haber7”. Erişim 10 Eylül 2021. https://www.haber7.com
• yasemin.com. “Avret mahalli ne demek?” Erişim 11 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Faziletli İftar ve Sahur Duaları”. 14 Eylül 2021. Erişim 14 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Ramazan Orucunun Sevabı, Bilerek Oruç Bozmak Günah mı?” 13 Eylül 2021. Erişim 13 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva/
• yasemin.com. “Ramazanda Yapılacak İbadetler”. Erişim 13 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Recep Ayında Yapılacak İstiğfar ve Dualar”. 11 Eylül 2021. Erişim 11 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Ruj Sürmek Orucu Bozar mı?” 13 Eylül 2021. Erişim 13 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Sınava girmeden önce okunacak dualar”. Erişim 11 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Şaban Ayının En Faziletli Amelleri Nelerdir?” 12 Eylül 2021. Erişim 12 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Televizyon izlemek günah mı?” Erişim 11 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Terâvîh Namazının Fazileti”. 14 Eylül 2021. Erişim 14 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “Üç ayların önemi ve faziletleri nelerdir”. 11 Eylül 2021. Erişim 11 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva
• yasemin.com. “yasemin”. Erişim 10 Eylül 2021. https://www.yasemin.com/masiva