UTOPIAN PLACES AND EXTRAORDINARY ARCHITECTURE IN TURGAY NAR’S PLAYS

Yıl 2018, Sayı: 3, 26 - 60, 01.08.2018

Nurullah Ulutaş

Öz

Bergson reports that time and space are the representatives of a synthesis prior to any experiment. Turgay Nar, one of the remarkable theatre writers of Republic Period Turkish literature; is a remarkable author thanks to not only the themes he treats in his plays but also his narration technique, discourse, fiction method, utopian space designs and unusual architectural style. While he creates utopian cities in some of his plays, he uses mysterious laboratories that resemble atrocities in some. The space and depiction of space are interesting elements of his plays. He likes to fictionalize extraordinary places. In the play titled Divane Derviş Yunus Emre Transl. Diwane Derwish- Yunus Emre - , some stages take place in the grave of Yunus dug under a plane tree. Even this grave brings audience to an extraordinary world. In the play titled Gizler Çarşısı Transl. Mall of Secrets , Dr. F.'s laboratory is a place where the skins of virgin girls are dried. The room where the bodies of the young girls are hung and the cities under which the plague-corpses are found are unusual places in the play titled Şehrazat‟ın Oyunu Transl. Shahrazad's Game . In the play titled Can Ateşinde Kanatlar Mevlana Transl. Wings on the Fire of Spirit- Mevlana - , new worlds are created in the mouth of a volcano and in the depths of a well. The bedrooms where the fetuses are buried, and the garbage dumps that reflect the history of humanity, are different places that are carried to the stage in Nar‘s plays. Another element in his plays is the extraordinary architectural elements. Surveillance towers where even grave stones and sculptures are used can be the primary example of his style. He is an author who shocks readers / audience with shifts of space and time. The modern city, aside from respecting the diversity of human bodies, chooses the way of destruction. The problems that the urban body tries to express through urban spaces become the main theme of post-1990 plays. Nar also treats this subject in his plays. Nar, who stands out with his plays bringing particularly social and political criticism in Turkish theatre, does not neglect to give social and political messages with various references without moving away from the axis of the event in most of his works. The political messages in his works are intended to be universal messages by staging the problems seen in almost every society ever since the first history of mankind rather than the everyday and vicious criticisms, current or shallow political references as in the majority of Republic Period theatre writers. This study investigates unusual space and architectural designs in Turgay Nar‘s plays

Anahtar Kelimeler

Turgay Nar, Theatre, Space, Architectural, Shift of Space.

TURGAY NAR’IN OYUNLARINDA ÜTOPİK MEKÂNLAR VE SIRADIŞI MİMARİ

Öz

Bergson, zaman ve mekânın her türlü deney öncesi bir sentezin temsilcisi olduğunu söyler. Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının önemli tiyatro yazarlarından Turgay Nar; yalnız yazdığı oyunlarda işlediği temalarla değil; anlatım tekniği, söylemi, kurgu yöntemi aynı zamanda kurguladığı ütopik mekân tasarımlarıyla ve sıra dışı mimari tarzıyla da adından söz ettiren bir yazardır. O, bazı oyunlarında ütopik şehirler yaratırken bazı oyunlarında ise vahşeti andıran gizemli laboratuvarları sahne olarak kullanır. Mekân ve mekânın tasviri onun oyunlarını ilginç kılan öğelerdendir. Sıra dışı mekânlar kurgulamayı sever. Divane Derviş Yunus Emre oyununda bazı sahneler, çınar ağacının altına kazılmış Yunus‘un mezarında gerçekleşir. Bu mezar bile sıra dışı bir dünyayla izleyiciyi buluşturur. Gizler Çarşısı‘nda Dr. F.‘nin laboratuvarı, bakire kızların derilerinin kurutulduğu bir mekândır. Şehrazat‟ın Oyunu‘nda askılara asılan genç kızların cesetlerinin bulunduğu oda ve altında vebalı ölülerin bulunduğu şehirler sıra dışı mekânlardır. Can Ateşinde Kanatlar Mevlana oyununda bir yanardağın ağzında ve bir kuyunun dibinde yeni dünyalar yaratılır. Ceninlerin gömülü olduğu yatak odaları ve adeta insanlık tarihinin özetinin yansıdığı çöplükler, Nar‘ın oyunlarında sahneye taşıdığı farklı mekânlardır. Onun oyunlarında görülen bir diğer unsur ise sıra dışı mimaridir. Mezar taşları ve heykellerin bile kullanıldığı gözetleme kuleleri bu tarza verilebilecek ilk örnek olabilir. O, mekân ve zaman kaymalarıyla da okuyucuyu / izleyiciyi sarsan bir yazardır. Bu çalışmada Turgay Nar‘ın oyunlarında ele alınan aykırı mekân ve mimari tasarımlar üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

Turgay Nar, Tiyatro, Mekân, Mimari, Mekân Kayması

Kaynakça

• ALTUĞ, Taylan (2008) Dile Gelen Felsefe, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BAHTİN, Mihail. (2005). Sanat ve Sorumluluk, (Çev: Cem Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BARTHES, Roland. (1979). Göstergebilim İlkeleri, (Çev: Berke Vardar — Mehmet Rifat, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. BATUR, Enis. (1999). ―Fatih Albümü Mehmet Siyah Kalem İçin Bir Cin Fısıltısı‖, Sanat Dünyamız, Sayı:73, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BAUDRİLLARD, Jean. (2012). Tüketim Toplumu. (Çev. Hazal Deliçaylı- Ferda Keskin). İstanbul: Ayrıntı yayınları. BAUMAN, Zygmunt. (2012). Küreselleşme (Toplumsal Sonuçları), (Çev: Abdullah Yılmaz),İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BOUSSİGNAC, Patrick; Thoss, Michael. (2010). Yeni Başlayanlar İçin Brecht, (Çev: Tuvana Gülcan), İstanbul: Habitus Yayıncılık. BRECHT, Bertolt. (1997) Sanat Üzerine Yazılar, cev; Kamuran Şipal, İstanbul: Cem Yayınları.
• BUTLER, Christopher. (2013). Modernizm, (Çev. Nursu Örge). Ankara: Dost Kitabevi.
• CAMPBELL, Joseph. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• CEBECİOĞLU, Ethem. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Kitabevi Yayınları, İstanbul, s. 244 ÇELİK, Karacabey, Süreyya. ―Beckett ve Estetik Şok‖, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, S.23, , ISSN: 1300-1523
• ÇETİNDOĞAN ÖZTÜRK, M. (2009). ―Kırsal Mitten Kentsel Ritüele Geçiş ve Beden-Mekân
• İlişkisinin 1990 Sonrası Türk Oyun Yazarlığına Yansıması‖. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, S.27, s.137-159.
• ÇETİNDOĞAN, Müşerref Öztürk. (2009). ―Kırsal Mitten Kentsel Ritüele Geçiş ve Beden
• Mekan İlişkisinin 1990 Sonrası Türk Oyun Yazarlığına Yansıması‖, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Sayı: 27.
• ÇORUHLU, Yaşar. (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• DEMİRHAN, A. (2004). Heidegger ve Din, İstanbul: Gelenek Yayınları.
• ERHAT, Azra. (1996). ―Hades‖, Dünya Mitolojisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ERKAN, Yazıcı, Yasemin. (2015). ―Anamorfik İllüzyonun Mekân Algısına Etkilerinin Farklı
• Sanatçı Yaklaşımlarına Göre İrdelenmesi‖. Sanat ve Tasarım Dergisi. Sayı:15, s.145. DOI: 18603/std.40899
• FİSKE, John. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• FOUCAULT, Michel. (2007). İktidarın Gözü, (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• FOUCAULT, Michel. (2007). Security, Territory, Population. Lectures at the Collège de
• France, 1977-78, Hampshire ve New York, Palgrave Macmillan, 2007. s. 66.
• FUCHS, Elinor. (2003). Karakterin Ölümü (Modernizmden Sonra Tiyatro). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• GREİMAS, Algirdas- COURTES, Julien, Joseph. (1979) Sémiotique. Dictionnaire Raisonné de la
• Théorie du Langage. cilt. I. Paris: Hachette-Université. GÜNAY, V. Doğan (1999) ―Tiyatro Göstergebilimi‖ Dilbilim Araştırmaları, sayı: 9, İstanbul: Simurg Yayınları, s. 111-123.
• İNAN, Abdulkadir.(2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• İPŞİROĞLU, Zehra. (2013). Dramaturgi Tiyaroda Düşünsellik, İstanbul: İkaros Yayınları.
• KARABULUT, Tufan. (2014). Modern Tiyatro (Klasikten Postmoderne Oyun Yazımı ve Sahnelemedeki Yönelişler). İstanbul: Mitos - Boyut Yayınları.
• KEMİKLİ, Bilal. (2007) Sûfi Aşk ve Ölüm, İstanbul: Sütun Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, Fuad, (1981). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 4. baskı, Ankara: Diyanet
• İşleri Başkanlığı Yayınları. LAUTRÉMONT, Comte de. (2008), Maldoror‟un Şarkıları. (Çev: Özdemir İnce). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• NAR, Turgay. (1991). ―Bir Yüzün Güz Bitiminde‖, Yüz Yapraklı Ateş, İstanbul: Cem Yayınevi.
• NAR, Turgay. (1997). Toplu Oyunları-1(Çöplük, Şehrazat‟ın Oyunu, Kuyu, Terzi Makası)
• İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. NAR, Turgay. (1997). Toplu Oyunları-1(Çöplük, Şehrazat‟ın Oyunu, Kuyu, Terzi Makası)
• İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. Nar, Turgay. (2006). Can Ateşinde Kanatlar(Mevlana), (2. baskı), İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• NAR, Turgay. (2007). ―Yazı Dediğin Nedir ki ‖, Radikal Gazetesi, 05/10/2007.
• NAR, Turgay. Toplu Oyunları-1(Çöplük, Şehrazat‟ın Oyunu, Kuyu, Terzi Makası), Mitos Boyut Yayınları. NAUGLE, David & NUSSBAUM, C. (1993). ―R.G. Collingwood and The Hermeneutic
• Tradition‖. Philosophy, 5329, p. 501.
• NEWMAN, Saul. (2006). Bakunin‟den Lacan‟a, (Çev: Kürşad Kızıltuğ), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, İstanbul
• PALMER, Richard E, (1969). Hermeneutics, Evanston: Northwestern University Press.
• SARUHAN, Emeti. (2007). ―Yunus‘un Dil Rengiyle Divâne Ağaç‖, Yeni Şafak, 06 Ekim
• ŞENER, Sevda. (2012). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Ankara: Dost Yayınları.
• TANPOLAT, Cansu. (2016). Doğu ve Batı Kültürlerinde Başlıca Hayvan Mitleri. Işık
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Resim Bölümü, s. 55. TANSUĞ, Sezer. (1988). Sanatın Görsel Dili, İstanbul: Remzi Yayınları.
• TOPCU, Ömer Naci. (2004). ―Turgay Nar'ın Can Ateşinde Kanatlar İsimli Oyununun
• Dramaturgi ve Reji Çalışması‖. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sahne Sanatları Ana Bilim Dalı Rejisörlük Bilim Dalı, Konya. TURAN, Özlem. (1996). Çağdaş Tiyatroda Dramaturgi ve Türk Tiyatrosunda Dramaturgi
• Sorunu, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tiyatro Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi. UÇAR, Şahin. (2001). ―İnsan, Varlık ve Zaman‖, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı: 6, s. 154.
• YILMAZ, Hakan. (2011). ―Henri Bergson‘un Zaman Kavramına Yaklaşımının Çağdaş Anlatı Sinemasına Etkisi‖. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 13(2).