TÜRKİYE’DE BELEDİYE ŞİRKETLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 8, 2 - 2, 25.12.2021

Ayşe Nur Demirtaş

Öz

Yerel yönetim birimleri içerisinde siyasi ve toplumsal işleyiş açısından önemli kuruluş olan belediyeler, yerel ihtiyaçlara yanıt vermek amacıyla önemli görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Ancak küreselleşme ve kentleşme gibi olguların etkisiyle yaşanan konjonktürel gelişimler, belediyelerin hizmet sunma alışkanlıklarında değişimi zorunlu hale getirmiştir. Bu sebeplerle belediyeler hizmetlerini şirketler eliyle yürütmektedirler. Araştırmada, belediyelerdeki şirketleşmenin son durumunu görmek amacıyla, büyükşehir belediyeleri tarafından yayınlanmış olan faaliyet raporlarında ve web sitelerinde yer alan belediye şirketleri ile ilgili verilerden yararlanılmıştır. Elde edilen verilerden Türkiye’de mevcut durumda belediye şirket sayısına ulaşılmış ve tablolaştırılmıştır. Belediyelerdeki bu şirketleşme her geçen yıl artış eğiliminde olduğu dolayısıyla Türkiye’deki belediye şirketlerinin artış hızı nüfus artış hızıyla paralel doğrultuda olduğu gözlemlenmiştir. Türkiye’de büyükşehir belediye yapılarının yönetsel ve işlevsel açıdan değişmesi ve kentsel alanların genişlemesi ile belediye şirketlerinin hem sayı hem büyüklük hem de hizmet sundukları kitle itibariyle halkın günlük yaşamını etkileyecek noktada hizmet ölçeğine ulaştığını göstermektedir. Ancak sayılarıyla birlikte sorun alanları da genişlemeye devam eden belediye şirketlerinin, başlangıçtaki hedeflerinin yerel kamu hizmetlerini daha etkin ve daha verimli yürütmek olduğu ancak zaman içerisinde bu durumun belediyelerin görev alanı dışında çıktığı ve özel şirketler gibi faaliyetlerini gerçekleştirdikleri neticesine varılmış, dolayısıyla belediyelerde şirketleşme eğiliminin artacağı varsayımıyla, mevcut sorunların doğru analiz edilmesi geleceğe yönelik sorunların tespiti açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Belediye, Belediye Şirketleri, Büyükşehir Belediyeleri, Denetim, Sorunlar

AN EVALUATION ON MUNICIPAL COMPANIES IN TURKEY

Öz

Municipalities, which are important institutions in terms of political and social functioning within local government units, have important duties and responsibilities in order to respond to local needs. However, cyclical developments with the effect of phenomena such as globalization and urbanization have made it necessary to change the service delivery habits of municipalities. For these reasons, municipalities carry out their services through companies. In the research, in order to see the latest state of the incorporation in municipalities, the data on the municipal companies in the annual reports published by the metropolitan municipalities and on the websites were used. From the data obtained, the number of municipal companies in the current situation in Turkey has been reached and tabulated. It has been observed that this incorporation in municipalities tends to increase each year, so the rate of increase of municipal companies in Turkey is in parallel with the rate of population growth. It shows that with the administrative and functional changes in the metropolitan municipality structures in Turkey and the expansion of urban areas, municipal companies have reached a service scale that will affect the daily life of the people in terms of both the number and size and the mass they serve. However, it has been concluded that the municipal companies, whose problem areas continue to expand with their numbers, were to carry out local public services more effectively and more efficiently, but in time, it was concluded that this situation was outside the jurisdiction of the municipalities and they carried out their activities like private companies, therefore, assuming that the tendency of incorporation in municipalities would increase, Correct analysis of current problems is important in terms of identifying future problems.

Anahtar Kelimeler

Municipality, Municipal Companies, Metropoliton Municipalities, Control, Problems

Kaynakça

• 4046 Sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun. (24.11.1994). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 22124).
• 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu. (18.4.2001). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 24390).
• 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu. (4.1.2002). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 24648).
• 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu. (23.7.2004). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 2553).
• 5393 Sayılı Belediyesi Kanunu. (03.7.2005). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 25874).
• 6085 Sayılı Sayıştay Kanunu. (13.1.2011). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 27790).
• 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu. (14.2.2011). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 27846).
• 696 Sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (24.12.2017). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 30280).
• 375 Sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (27.6.1989). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 30280).
• Akalın, G. (1994). Yerel Yönetimlerin İktisadi Teşebbüslerinin Özelleştirilmesi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 3(6): 16-17
• Ankara Büyükşehir Belediyesi, Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.ankara.bel.tr/kurumsal/belediye-sirketleri
• Baş, A. (2001). Belediye İktisadi Teşebbüsleri ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bektaş, N. (2016). Belediye Hizmetlerinin Sunumunda Belediye Şirketlerinin Yeri ve Değerlendirilmesi (İstanbul Büyükşehir Belediye Şirketlerinin İncelenmesi). Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Berk, A. (2003). Yerel Hizmet Sunumu ve Belediye İktisadi Teşebbüsleri: Sayıştay Dergisi, Sayı 49.
• Demirbaş, T., Çetinkaya, Ö., Güneş, V., ve Bektaş, N., (2017). Yeni Kamu İşletmeciliği Bakış Açısıyla Türkiye’de Belediyelerin Şirketler Yoluyla Hizmet Sunma Modelinin Değerlendirilmesi: Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 151-152
• Demirkaya, Y. (2010). Avrupa Birliği’nin Yerel Kamu Şirketleri Stratejisi: Türkiye’de Hukuki Yapı ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Uygulamaları: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 431-432
• DPT (2001). Yerel Yönetimler Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. (Yayın No. 2538). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Eryılmaz, B. (2013). Kamu Yönetimi Düşünceler Yapılar Fonksiyonlar Politikalar. Kocaeli: Umuttepe Yayınları. Göküş, M. (2011). Kamu Hizmeti Kuram- Politika- Uygulama. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Gül, H., Kiriş, H.., Negiz, N., Gökdayı, İ. (2014). Türkiye’de Yerel Yönetim ve Siyaset. Ankara: Detay Yayıncılık
• Güneş, V.(2014). Türkiye’de Belediye Şirketleri ve Bursa Büyükşehir Belediyesi Şirketlerinin Mali Açıdan Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.ibb.istanbul/SitePage/Index/176
• Kışlalı, M. ve Sayan. İ. Ö. (2008), Belediyelerde Şirketleşmenin Yararı Var Mı? Hurafeler ve Gerçekler: Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, ss.59.
• Meşe, M. (2011), Belediye Şirketleri Üzerine Bir Değerlendirme: Dış Denetim Dergisi, ss.204-478
• Okutan, E. (2012). Belediye Şirketlerinde Yolsuzluk Riski Taşıyan Alanlar ve Sayıştay Denetimi. Yüksek Lisans Tezi. Polis Akademisi, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Özçelik, Hasan (2010). Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Belediye Şirketleri: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şirketleri Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, G. (2011). Belediye İktisadi Teşebbüsleri’nin Kuruluş Amacı, Hukuki Dayanakları ve Güncel Durum: Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (22), 478-481.
• Sali, Ali Osman, (1995), Mali Denetimin Anayasal İlkeleri: Sayıştay Dergisi, 16(1- 3), ss.3.
• Sönmez, E., Güçlü, C., İlgezdi, A.(2019). Belediye Şirketleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Tortop, N. (1998), Güçlü Mahalli İdare Anlayışının Gelişmesi: Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 7,Sayı 1, ss.91.
• Tortop, N., İsbir, E., Aykaç, B., Yayman, H. ve Özer, M. (2012). Yönetim Bilimi. Ankara: Nobel Kitap
• Uluslararası Şeffaflık Derneği. (2019). Belediye Şirketleri İzleme Çalışması. Uluslararası Şeffaflık Derneği web sitesinden erişildi:http://www.seffaflik.org/wp-content/uploads/2019/09/B%C3%BCy%C3%BCk%C5%9Fehir-%C5%9Eirket-%C4%B0zleme-%C3%87al%C4%B1%C5%9Fmas%C4%B1.pdf
• Yaprak, N.(2019). Belediye İktisadi Teşebbüslerinin Hukuki Niteliği. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Yavuz, M. (2011), Kamu Kaynağı Kullanan Şirketlerin Sayıştay Tarafından Denetimi: Dış Denetim, ss.148
• Yeter, E. (1993), Belediyelerin İktisadi ve Ticari Teşebbüsleri: Türk İdare Dergisi, ss.80-85.