Sanal sınıf yönetimi: İlkeler, uygulamalar ve öneriler

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 251 - 295, 30.10.2020

Ertuğ Can

Öz

Koronavirüs (Covid-19) pandemisi ile birlikte küresel düzeyde sanal sınıf uygulamalarında zorunlu bir artış meydana gelmiştir. Bu durumda, sanal sınıf yönetimi, sanal sınıflarda etkili bir öğrenme ve öğretim bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı, sanal sınıf yönetimi ile ilgili genel ilke ve uygulamaları belirlemek ve etkili bir sanal sınıf yönetimi için öneriler geliştirebilmektir. Bu araştırma, sanal sınıf yönetimi ile ilgili kavramsal tartışmalara dayalı bir alan yazın taraması olarak desenlenmiştir. Araştırmada doküman incelemesi sonucu elde edilen veriler, betimsel bir analiz ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonucuna göre, sanal sınıfların yönetimi geleneksel sınıfların yönetimine göre bazı farklı özelliklere sahiptir. Sanal sınıfların yönetiminde öğreten, öğrenen, sanal ortam ve teknolojik altyapıdan kaynaklanan bazı sorunlar bulunmaktadır. Etkili bir sanal sınıf yönetimi için, bu alanda kapsamlı araştırmalara, öğretmenlerin hizmet öncesi ve hizmet içinde eğitilmelerine ve teknolojik altyapının geliştirilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Ayrıca, sanal sınıf yönetimi ile ilgili yasal ve pedagojik düzenlemeler yapılabilir, sanal sınıf uygulamaları konusunda toplumda farkındalık yaratılabilir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Pandemisi, Sanal Sınıf, Sınıf Yönetimi, Sanal Sınıf Yönetimi

Virtual classroom management: Principles, practices and suggestions

Öz

With the coronavirus (Covid-19) pandemic, there has been a mandatory increase in virtual classroom applications at a global level. In this case, virtual classroom management is of great importance in terms of effective learning and teaching in virtual classrooms. The purpose of this research is to determine the general principles and practices regarding virtual classroom management and to develop suggestions for an effective virtual classroom management. This research was designed as a literature review based on conceptual discussions about virtual classroom management. The data obtained as a result of document analysis in the research were evaluated with a descriptive analysis. According to the result of the research, the management of virtual classrooms has some different features compared to the management of traditional classrooms. In the management of virtual classrooms, there are some problems arising from the teaches, learner, virtual environment and technological infrastructure. For an effective virtual classroom management, there is a need for extensive research in this area, pre-service and in-service training of teachers, and development of technological infrastructure. In addition, legal and pedagogical arrangements can be made regarding virtual classroom management and awareness can be created in the society about virtual classroom applications.

Anahtar Kelimeler

Covid-19 Pandemic, Virtual Classroom, Classroom Management, Virtual Classroom Management

Kaynakça

• Ada, Ş. (2007). Sınıf içi olası sorunlara karşı alınabilecek önlemler. Sınıf yönetimi içinde ss. 195-213. Zeki Kaya (Ed.). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Ağaoğlu, E. (2002). Sınıf yönetimiyle ilgili genel olgular. Sınıf Yönetimi içinde ss.1-18. Zeki Kaya (Ed.). Ankara: Pegem Yayıncılık
• Akçadağ, T. (2016). Sorun davranışların yönetimi. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.255-288. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Akçay, S. (2018). Eş zamanlı sanal sınıf ortamının grafik tasarım dersinde kullanımına yönelik bir uygulama ve öğrenci algıları (Gazi Üniversitesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akkuş, İ. ve Acar, S. (2017). Eş zamanlı öğrenme ortamlarında karşılaşılan teknik sorunların öğretici ve öğrenen üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 363-376.
• Albrecht, R. (2003). E-learning in hochschulen die implementierung von e-learning an präsenzhochschulen aus hochschuldidaktischer perspektive. Dissertation.de, www.raineralbrecht.de › Dissertation_albrecht_030723, web adresinden edinilmiştir.
• Alsadoon, E., & Turkestani, M. (2020). Virtual classrooms for hearing-impaired students during the COVID-19 Pandemic. Revista Romaneasca pentru Educatie Multidimensionala, 12(1Sup2), 01-08.
• Alsahrani, S., Ahmed, E., & Ward, R. (2017). The influence of online resources on student–lecturer relationship in higher education: A comparison study. Journal of Computers in Education. 4(2), 87-106. https://link.springer.com/article/10.1007/s40692-017-0083-8, web adresinden edinilmiştir.
• Arias-Masa, j., Alonso-Diaz, L., Cubo-Delgado, S., Gutiérrez-Esteban, P., & Yuste-Tosina, R. (2014). Assessment of the use of synchronous virtual classrooms in higher education. The New Educational Review, 38(4), 223-237.
• Arslan, H. (2014). Sınıf yönetimini etkileyen sosyal ve psikolojik etmenler. Sınıf Yönetimi içinde, ss.21-36. H.Arslan (Ed.). İstanbul: Paradigma Akademi Yayınları.
• Asadı, N., Khodabandeh, F., & Yekta, R. (2019). Comparing and contrasting the interactional performance of teachers and students in traditional and virtual classrooms of advanced writing course in distance education university. Turkish Online Journal of Distance Education-TOJDE, 20(4), 135-148.
• Asim, S., Ponners, P.J., Bartlett, C., Parker, M.A., & Star, R. (2020). Differentiating Instruction: For middle school students in virtual learning environments. The Delta Kappa Gamma Bulletin: International Journal for Professional Educators, 19-30. http://journal.dkg.org/2020/86-3/files/basic-html/page19.html, web adresinden edinilmiştir.
• Atıcı, B. (2004). Sosyal bilgi inşasına dayalı sanal öğrenme çevrelerinin öğrenci başarısı ve tutumlarına etkisi. Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Elazığ.
• Aydın, A. (2017). Sınıf yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Bakioğlu, A. (2009). Çağdaş sınıf yönetimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Balyer, A. (2018). Sınıf yönetimi. İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Başar, H. (2011). Sınıf yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Berry, S. (2019). Teaching to connect: Community-building strategies for the virtual classroom. Online Learning Journal, 23(1), 164-183.
• Bettinger, E.P., Fox, L., Loeb, S., & Taylor, E.S. (2017). Virtual classrooms: How online college courses affect student success. American Economic Review, 107(9), 2855-2875.
• Bilgiç, H.G. ve Tüzün, H. (2015). Yükseköğretim kurumları web tabanlı uzaktan eğitim programlarında yaşanan sorunlar. AUAd, 1(3), 26-50.
• Bozkurt, A. (2020). Koronavirüs (Covid-19) pandemi süreci ve pandemi sonrası dünyada eğitime yönelik değerlendirmeler: Yeni normal ve yeni eğitim paradigması. AUAd, 6(3), 112-142.
• Bozkurt, A., & Sharma, R. C. (2020). Emergency remote teaching in a time of global crisis due to CoronaVirus pandemic. Asian Journal of Distance Education, 15(1), i-vi. https://doi.org/10.5281/zenodo.3778083
• Bulutlu, Ö. (2018). Uzaktan eğitim programlarında üniversite öğrencilerinin eş zamanlı sanal sınıf ortamlarını kullanım niyetlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Can, E. (2020). Coronavirüs (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansımaları: Türkiye’de açık ve uzaktan eğitim uygulamaları. AUAd, 6(2),11-53.
• Can, E. ve Baksi, O. (2014). Öğrencilerin sınıf içi tutum ve davranışlarının öğretmenlerin sınıf yönetimi başarısına etkisi. Asya Öğretim Dergisi, 2(1), (Özel Sayı), 86-101.
• Can, E. ve Arslan, B. (2018). Öğretmenlerin sınıf yönetimi yeterliklerine ilişkin öğrenci görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10(18), 195-219.
• Can, E. (2004). Uzaktan eğitim öğrencilerinin eğitimlerini değerlendirmeleri. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004, İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya. https://www.pegem.net/dosyalar/dokuman/78013225.pdf, web adresinden edinilmiştir.
• Cangelosi, J.S. (2016). Sınıf yönetimi stratejileri. Çev. (R. Hoş ve M. Toprak). Ankara: Nobel Yayınları.
• Celep, C. (2000). Sınıf yönetimi ve disiplin. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ceylan, M. (2020). Sanal sınıfların yönetimi. Pandemi Döneminde Eğitim İçinde, ss. 295-352. (Edt. Dilruba Kürüm Yapıcıoğlu). Ankara: Anı yayıncılık.
• Chang, G.C.& Satako, Y. (2020). How are countries addressing the Covid-19 challenges in education? A snapshot of policy measures. https://gemreportunesco.wordpress.com/2020/03/24/how-are-countries-addressing-the-covid-19-challenges-in-education-a-snapshot-of-policy-measures/, web adresinden 18 Eylül 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Chickering, A.W., & Gamson, Z.F. (1987). Seven principles for good practice in undergraduate education. American Association for Higher Education, AAHE Bulletin, 39, 3-7.
• Clark, R.C., & Kwinn, A. (2007). The new virtual classroom: Evidence based guidelines for synchronous learning. San Francisco: Jossey-Bass.
• Creswell, J.W. (2016). Araştırma deseni, nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. S.B.Demir (Çev.Ed.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çakıroğlu, Ü. (2014). Evaluating students’ perspectives about virtual classrooms with regard to seven principles of good practice. South African Journal of Education, 34(2), 1-19.
• Çelik, K. (2016). Disiplin oluşturma ve kural geliştirme. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.231-253. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Dağlı, A. (2016). Özel grupların yönetimi. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.289-323. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demirtaş, H. (2016). Sınıf yönetiminin temelleri. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.1-30. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Devran, Y. ve Elitaş, T. (2017). Yeni iletişim teknolojilerinin uzaktan eğitime entegrasyon sürecinde sanal sınıf ortamları: ATAUZEM örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 213-225.
• Dikmenli, Y. ve Ünaldı Eser, Ü. (2007). Harmanlanmış öğrenme ve sanal sınıfa dönük öğrenci görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim fakültesi Dergisi, 2(2), 326-347.
• Dumont, G., & Raggo, P. (2018). Faculty perspectives about distance teaching in the virtual classroom. Journal of Nonprofit Education and Leadership, 8(1), 41-61.
• Eggert, D., & Beutner, M. (2019). Developing the MultiDimensional Communication Channel Model (MDCC model) - A communication model for virtual classrooms. Proceedings of the Multidisciplinary Academic Conference. 2019, p 48-71.
• Erden, M. (2005). Sınıf yönetimi. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Erdem, A.R. (2016). Sınıfta güdüleme. Etkili sınıf yönetimi içinde ss.203-228. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erdoğan, İ. (2003). Sınıf yönetimi. Altıncı Basım. İstanbul, Sistem Yayıncılık.
• Erkılıç, T. A. (2016). Zaman yönetimi. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.123-143. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erten, P. (2019). Opinions of preservice ınformation technologies teachers on virtual classroom and ımplementations. Batman University Journal of Life Sciences, 9(2), 236-252.
• Evertson, C.M., & Emmer, E.T.(2013). Classroom management for elementary teachers. Çev. Ed. A. Aypay. Ankara: Nobel Yayınları.
• Fan, J., & Zhi, L. (2020). Design and ımplementation of virtual ımmersive classroom in big data environment. The 15th International Conference on Computer Science & Education (ICCSE 2020), pp.430-432. August 18-20, 2020. Online
• Fidan, M. (2020). Covid-19 belirsizliğinde eğitim: İlkokulda zorunlu uzaktan eğitime ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2020, 6(2), 24- 43
• Franklin, H., & Harrington, I. (2019). A review into effective classroom management and strategies for student engagement: Teacher and student roles in today’s classrooms. Journal of Education and Training Studies, 7(12), 1-12.
• Gedera, D.S.P. (2014). Students’ experiences of learning in a virtual classroom. International Journal of Education and Development using Information and Communication Technology (IJEDICT), 10(4), 93-101.
• Gündüz, Y. ve Can, E. (2013). Öğrenci görüşlerine göre ilköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin sınıf yönetimi ilkelerine uyma düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 19 (3), 419-446.
• Hoşgörür, V. (2002). İletişim. Sınıf yönetimi içinde ss.65-89. Zeki Kaya (Ed.). Ankara: Pegem Yayıncılık
• İzmirli, S. ve Akyüz, H.İ. (2017). Examining synchronous virtual classroom software. Journal of Theory and Practice in Education, 13(4), 788-810.
• Kalelioğlu, F., Atan, A. ve Çetin, Ç. (2016). Sanal sınıf ortamında eğitmen ve öğrenen deneyimleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 555-568.
• Karasar, N. (2019). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kaya, Z. (2002). Olumlu öğrenme ortamı oluşturma. Sınıf yönetimi içinde ss. 43-63. Zeki Kaya (Ed.). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Kaya, S. (2011). Sanal sınıf yönetiminde görev alacak öğretim elemanlarının eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi. Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kaya, S. ve Ağaoğlu, E. (2013). Opinions of instructors related to the physical layout dimension of virtual classroom management. Literacy Information and Computer Education Journal (LICEJ), Special Issue, 2(1), 1342-1350.
• Kervin, L. K., Cambourne, B. L., Turbill, J. B., Ferry, B., Hedberg, J., Jonassen, D. H., & Puglisi, S. (2005). From classroom reality to virtual classroom: The role of teacher-created scripts in the development of classroom simulation technology. Proceedings of the 2004 Australian Association for Research in Education Conference (pp. 84-92).
• Melbourne, Australia: Australian Association for Research in Education. https://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1860&context=edupapers, web adresinden edinilmiştir.
• Kıran, H. ve Çelik, K. 2016). Etkili sınıf yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kırmacı, Ö. ve Acar, S. (2018). Kampüs öğrencilerinin eş zamanlı uzaktan eğitimde karşılaştıkları sorunlar. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(3), 276-291.
• Küpeli, Y. (2019). Lisansüstü öğrenim gören öğrencilerin sanal sınıfım uygulamasına ilişkin teknoloji kabul düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Liu, Y. (2015). Design and application of a virtual classroom system in major courses in ındustrial arts. International Journal of Emerging Technologies in Learning (iJET), 10(5), 40-44.
• Liu, Z.Y., Lomovtseva, N., & Korobeynikova, E. (2020). Online learning platforms: Reconstructing modern higher education. International Journal of Emerging Technologies in Learning (iJET), 15(13), 4-21.
• Lugrin, J-L., Latoschik, M.E., Habel, M., Roth, D., Seufert, C., & Grafe, S. (2016). Breaking bad behaviors: A new tool for learning classroom management using virtual reality. Front. ICT, 3(26), https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fict.2016.00026/full, web adresinden edinilmiştir.
• Martin, J. (2019). Building relationships and increasing engagement in the virtual classroom: Practical tools for the online instructor. Journal of Educators Online, 16(1), 1-8.
• Martin, F., & Parker, M.A. (2014). Use of synchronous virtual classrooms: Why, Who, and How? MERLOT Journal of Online Learning and Teaching, 10(2), 192-210.
• McBrien, J. L., Cheng, R., & Jones, P. (2009). Virtual spaces: Employing a synchronous online classroom to facilitate student engagement in online learning. The International Review of Research in Open and Distributed Learning, 10(3). https://doi.org/10.19173/irrodl.v10i3.605
• McGarr, O. (2020). The use of virtual simulations in teacher education to develop pre-service teachers’ behaviour and classroom management skills: Implications for reflective practice. Journal of Education for Teaching, 46(1), 159-169.
• McSweeney, D. (2010). A framework for the comparison of virtual classroom systems. NAIRTL/ LIN Conference on Flexible Learning at the Royal College of Surgeons. Dublin, Ireland. October 2010.
• Merrıam, S.B. (2013). Nitel araştırma, desen ve uygulama için bir rehber. S.Turan (Çev. Ed.9. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Milliken, K. (2019). The implementation of online classroom management professional development for beginning teachers. Doctoral Thesis, Abilene Christian University, Texas, US. Digital Commons @ ACU, Electronic Theses and Dissertations. Paper 177.
• Mills, J. (1996). Virtual classroom management and communicative writing pedagogy. Paper presented at the European Writing Conferences, pp:1-19. Barcelona, Spain, October 23-25.
• Murphy, E., & Rodríguez-Manzanares, M.A. (2008). Contradictions between the virtual and physical high school classroom: A third-generation activity theory perspective. British Journal of Educational Technology, 39(6), 1061-1072. doi:10.1111/j.1467-8535.2007.00776.x.
• Ophat, K., Atisabda, W., Plodkaew, J., & Jatuporn, P. (2015). Factors of virtual classroom to enhance online learning in multicultural society for pre-service teacher students. International Journal of Information and Education Technology, 5(7), 502-506.
• Özmen, Ş. (2005). Eğitimde sanal sınıf uygulamaları ve sonuçları. http://www.suleozmen.com/teblig_sunumlar/2egitimde_sanal_%20sinif_uygulamasi.pdf, web adresinden 18 Ekim 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Page, A., & Jones, M. (2018). Rethinking teacher education for classroom behaviour management: Investigation of an alternative model using an online professional experience in an Australian University. Australian Journal of Teacher Education, 43(11), 84-104.
• Patton, M.Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün ve S.B. Demir (Çev. Ed). Ankara: Pegem Akademi.
• Polat, H. ve Boydak Özan, M. (2018). Çevrimiçi öğrenme ortamlarında gerçekleştirilen sınıf yönetimi stratejilerinin öğrencilerin akademik başarı ve tutumlarına etkisi. Turkish Studies, 13(11), 1093-112.
• Rufai, M.M., Alebiosu, S.O., & Adeakin, O.A.S. (2015). Conceptual model for virtual classroom management. International Journal of Computer Science, Engineering and Information Technology (IJCSEIT), 5(1), 27-32.
• Sarpkaya, R. (2016). Sınıfın ilişki düzenini oluşturma. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.59-78. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Stern, B.S. (2004). A comparison of online and face-to-face instruction in an undergraduate foundations of American education course. Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 4(2), 196-213.
• Sezer, Ş. (2018). Öğretmenlerin sınıf yönetimi tutumlarının öğrencilerin gelişimi üzerindeki etkileri: Fenomenolojik bir çözümleme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 534-549.
• Şad, S.N. ve Yokuş, G. (2017). Eğitimin teknolojik temelleri. Eğitime Giriş içinde ss.339-376. Gülay Ekici (Ed.). Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Tabancalı, E. (2016). Sınıf ortamının fiziksel özellikleri. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.59-78. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Taş, A. (2016). Sınıf yönetimini etkileyen etmenler. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.33-50. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tok, Ş. (2016). Öğretimin yönetimi. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.79-117. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tomul, E. (2016). Sınıfta öğretmen-öğrenci iletişimi. Etkili sınıf yönetimi İçinde ss.145-171. Hüseyin Kıran-Kazım Çelik (Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık. Tuncer, M. ve Taşpınar, M. (2007). Sanal eğitim-öğretim ve geleceği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 112-133.
• WHO. (2020a). WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020, https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020, web adresinden 14 Ekim 2020 tarihinde edinilmiştir.
• WHO. (2020b). Coronavirus disease (COVID-19) outbreak situation. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019, web adresinden 16 Eylül 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Willmann, R., Zebedin, G., & Miksche, D. (2020). Technical setup of an inverted virtual classroom. 2020 IEEE Global Engineering Education Conference (EDUCON), pp. 931-936. 27–30 April, 2020, Porto, Portugal
• Winther, J.G. (1999). Real issues in the virtual classroom. The French Review, 73(2), 252-264.
• Wong, H.K., Wong, R.T., Jondahl, S.F., & Ferguson, O.F. (2019). Sınıf yönetimi. Çev. Z.Kaplan, S.Kalafat, T. Babacan ve Z.S.Ertem). Ankara: Nobel Yayınları.
• Yaşlıca, E. (2020). Sanal sınıf ortamında etkileşimli öğretim materyalinin başarıya ve tutuma etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 39-56.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A. (2014). Opensımulator ile 3B sanal kampüs, sanal sınıf tasarımı ve uygulanması. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Yılmazsoy, B., Özdinç, F. ve Kahraman, M. (2018). Sanal sınıf ortamında sınıf yönetimine yönelik öğrenci görüşleri: Afyon Kocatepe Üniversitesi Örneği. Trakya Eğitim Dergisi, 8(3), 513-525.