Covid-19 sürecinde sosyal bilgiler öğretmenlerinin uzaktan eğitim deneyimleri: fırsatlar ve engeller

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 54 - 86, 01.08.2025

Samet Karakuş , Ebru Gençtürk Güven

https://doi.org/10.51948/auad.1700578

Öz

Bu çalışmanın amacı, Covid-19 sürecinde uzaktan eğitimle yürütülen sosyal blgiler derslerine yönelik öğretmen deneyimlerini ortaya çıkarmaktır. Çalışmada olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Çalışma 2021-2022 eğitim-öğretim yılının ikinci döneminde Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt llerinde görev yapan 35 sosyal bilgiler öğretmeniyle yürütülmüştür. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analiziyle çözümlenmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre sosyal bilgiler öğretmenlerinin derslerinde en çok kullandığı materyallerin video, slayt ve ders kitabı; ölçme-değerlendirme yöntemilerinin ise geleneksel ölçme-değerlendirme yöntemleri olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin derse katılımı teşvik etmek için en çok gerçekleştirdiği öğretim uygulamaları; velilerle ve öğrencilerle iletişim kurma ve dersi eğlenerek gerçekleştirme şeklindedir. Öğretmenlerin yüz yüze eğitimi uzaktan eğitime tercih etmek istedikleri belirlenmiştir. Bununla birlikte öğretmenlerin uzaktan eğitimin birçok faydası olduğu yönünde görüş bildirdikleri de görülmüştür. Öğretmenlerin uzaktan eğitim döneminde mesleki gelişimleri açısından özellikle dijital yönden gelişim kat ettikleri yönünde görüşleri ortaya çıkarılmıştır

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler , Covd-19 , uzaktan eğitim , öğretmen görüşleri

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2020). Salgın sürecinde uzaktan eğitim ve öğrenci başarısını değerlendirmeye ilişkin öğretmen görüşleri. Millî Eğitim Dergisi, 49(1), 253-271.
• Adıyaman, Z. (2002). Uzaktan eğitim yoluyla yabancı dil öğretimi. The Turkish Online Journal of Educational Technology TOJET, 1(11), 92-97.
• Adnan, M. & Anwar, K. (2020). Online learning amid the Covid-19 pandemic: Students’ perspectives. Journal of Pedagogical Sociology and Psychology, 2(1), 45-51. http://www.doi.org/10.33902/JPSP.%202020261309
• Akgül, G. & Oran, M. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin, ortaokul öğrencilerinin ve öğrenci velilerinin pandemi sürecindeki uzaktan eğitime ilişkin görüşleri. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(2), 15-37.
• Akpınar M., Yılmaz M. & Karakuş S. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin uzaktan eğitimde kullandıkları yöntem ve tekniklere ilişkin bir inceleme. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 1070-1085.
• Altunay, F. (2022). Opinions of social studies teachers on distance education. International Journal of Education & Literacy Studies, 10(2), 31-40.
• Anadolu Ajansı (AA), 2021. Kovid-19 salgınıyla 18,5 milyon öğrencinin eğitiminde dijital dönüşüm sağlandı. https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/kovid-19-salginiyla-18-5-milyon-ogrencinin-egitiminde-dijital-donusum-yasandi/2113573 adresinden erişilmiştir.
• Antalyalı, Ö.L. (2004). Uzaktan eğitim algısı ve yöneylem araştırması dersinin uzaktan eğitim ile verilebilirliği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Arslan, M. & Buken, N. O. (2021). Clinical trial ethics in the era of COVID-19 pandemic. Journal of Clinical & Experimental Investigations, 12(1), p. 1–7. doi: 10.29333/jcei/9286.
• Atubi, O. F. & Obro,S. (2020).COVID-19 pandemic lockdown and the upsurge of online learning: prospects for social studies in Nigeria. Journal of the Social Sciences, 48(3), 4001-4011.
• Avcı, F. ve Akdeniz, E. (2021). Koronavirüs (Covid-19) salgını ve uzaktan eğitim sürecinde karşılaşılan sorunlar konusunda öğretmenlerin değerlendirmeleri. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 3(4). 117-154.
• Aydemir, A. (2021). Uzaktan eğitim eürecinde öğretmen ile öğrenci-veli iletişimi: Sosyal bilgiler öğretmenlerinin deneyimleri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 813-827.
• Aydın-Günbatar, S. (2019). Olgubilim (fenomenolojik araştırma) yöntemi. Eğitimde araştırma
• yöntemleri içinde (s. 293-316). Ankara: Pegem Akademi.
• Aydoğdu İskenderoğlu, T. & Konyalıhatipoğlu, M. (2021). Matematik öğretmenlerinin bakış açısıyla covid-19 salgını sürecinde uzaktan canlı dersler. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (52), 235-262. https://doi.org/10.53444/deubefd.895682.
• Bakioğlu, B. & Çevik, M. (2020). Covid-19 pandemi sürecinde fen bilimleri öğretmenlerinin uzaktan eğitime ilişkin görüşleri. Turkish Studies, 15(4), 109-129. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.43502
• Bakırcı, H., Doğdu, N. ve Artun, H. (2021). Covid-19 pandemi dönemi uzaktan eğitim sürecinde fen bilimleri öğretmenlerinin mesleki kazanımlarının ve sorunlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 640-658. https://doi.org/10.31592/aeusbed.909184
• Bayram, M., Peker, A. T., Aka, S. T., & Vural, M. (2019). Üniversite öğrencilerinin uzaktan eğitim dersine karşı tutumlarının incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 4(3), 330-345. https://doi.org/10.31680/gaunjss.586113
• Bıyıklı, C. & Özgür, A.O. (2021). Öğretmenlerin Covid-19 pandemi dönemindeki senkron uzaktan eğitim sürecinde yaşanan sorunlara ilişkin çözüm önerileri. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi (AUAd),7(1), 110-147.
• Bozkurt, A., Jung, I., Xiao, J., Vladimirschi, V., Schuwer, R., Egorov, G., …Paskevicius, M. (2020). A global outlook to the interruption of education due to COVID-19 pandemic: Navigating in a time of uncertainty and crisis. Asian Journal of Distance Education, 15(1), 1-126. Retrieved from http://www.asianjde.com/ojs/index.php/AsianJDE/article/view/462
• Bulut, İ. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretiminin uzaktan eğitim yolu ile yapılmasına ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Can, E. (2020). Coronavirüs (covid-19) pandemisi ve pedagojik yansımaları: Türkiye’de açık ve uzaktan eğitim uygulamaları. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 11-153.
• Ceylan, B., Alpaslan, A., Taş, Ü., Yılmaz, E., Gözler, C., Sezen, H. C., Genç, M., Alpaslan, B., Şimşek, N., & Duran, A. (2023). The evaluation of educational materials according to the opinions of class teachers in the process of distance education. BSJ Public Social Sciences, 6(2), 63–72.
• Coşkun Keskin, S., Şentürk, G., Ömer, M., Dursun, R. (2021). Uzaktan eğitim sürecinde öğretmenlerin yaşadığı problemler: Sosyal bilgiler öğretmenleri örneği. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (11), 475-505.
• Demir, A. (2023). Uzaktan eğitimle yürütülen sosyal bilgiler dersinde eğitim bilişim ağı’nın etkili kullanımına yönelik öğretmen ve öğrenci görüşleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Demir, F. ve Özdaş, F. (2020). Covid-19 sürecindeki uzaktan eğitime ilişkin öğretmengörüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 273-292.https://doi.org/10.37669/milliegitim.775620
• Demiray, U. & Adıyaman, Z. (2002). Kuruluşunun 10. yılında açıköğretim lisesi ile ilgili çalışmalar kaynakçası. Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Yayınları, No:7, Ankara.
• Dere, İ. ve Akkaya, A. C. (2022). Distance social studies courses in the pandemic period withthe experiences of teachers. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 51(2), 1172-1206. DOI: 10.14812/cufej.1035594.
• Doğan, C., ve Birişçi, S. (2022). Covid-19 süreciyle birlikte öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Ege Eğitim Teknolojileri Dergisi, 6(1), 53-76.
• Durdu, A., & Coşkun, Y. (2023). COVID-19 pandemi sürecinde uzaktan eğitimde öğretmen olmak: Sınıf öğretmenlerinin algılarının incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 15-36.
• Elçi, İ. & Tünkler, V. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin COVID-19 döneminde gerçekleştirilen acil uzaktan eğitim sürecine ilişkin deneyimleri ve yeni normale dair öngörüleri. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 307-324. https://doi.org/10.33308/26674874.2022362385
• Ezer, F. & Aksüt, S. (2021). Covid-19 sürecinde sosyal bilgiler dersinde eğitim bilişim ağı platformunu kullanmaya yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 197-233. doi: 10.17679/inuefd.771367
• Fidan, M. & Sarıaslan, E. & Yılmaz, A. (2022). Uzaktan öğretim süreçlerinde kullanılan Türkçe dersi materyallerine yönelik öğretmen ve öğrenci görüşlerinin değerlendirilmesi. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (26), 350-368. doi: 10.29000/rumelide.1075617.
• Gelbal, S. ve Kelecioğlu, H. (2007). Öğretmenlerin ölçme-değerlendirme yöntemleri hakkındaki yeterlik algıları ve karşılaştıkları sorunlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 135-145.
• Gez, A. & Yeşiltaş, E. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının covid-19 salgını döneminde uzaktan eğitim sürecine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. International Symposium on Business, Economics & Education (ISBE-2021), Ankara, Türkiye.
• Gözüyukarı, E. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin covid-19 salgın sürecinde uzaktan eğitime yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Hebebci, M. T., Bertiz, Y. ve Alan, S. (2020). Investigation of views of students and teachers on distance education practices during the coronavirus (covid 19) pandemic. International Journal of Technology in Education and Science. 4(4), 2651-5369.
• Hussein, E.T., Daoud, S., Alrabaiah, H., & Badawi, R. (2020). Exploring undergraduate students’ attitudes towards emergency online learning during COVID-19: A case from the UAE. Children and Youth Services Review, 119, 105699.
• Görgülü-Arı, A. & Hayır-Kanat, M. (2020). Covid-19 (Koronavirüs) üzerine öğretmen adaylarının görüşleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(50), 459-492.
• İlker Kerkez, F. İ., ve Soy, S. (2022). Beden eğitimi öğretmenlerinin COVID-19 salgını döneminde acil uzaktan eğitim deneyimleri ve ders kazanımlarını sağlamaya yönelik bireysel çözümleri. Journal of Global Sport and Education Research, 5(1), 1-17.
• İşman, A. (2011). Uzaktan eğitim (Geliştirilmiş 4. bs). Ankara: PegemA
• Kabapınar, Y., Kanyılmaz, B., Ören Koçhan, N. ve Atik, U. (2021). Öğretmen ve velilerin gözünden öğrencilerin uzaktan eğitime katılmalarının öyküleri: “Uzaktan eğitimi mi, uzakta kalan eğitim mi?” Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 79-98.
• Karadağ-Yılmaz, R., Savaş, H. ve Kalkan, S. (2022). Katkıları ve sorunlarıyla uzaktan eğitime farklı bir bakış: sınıf öğretmenlerinin uzaktan eğitim algıları. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 277-296.
• Karakaya, F., Arik, S., Cimen, O. and Yilmaz, M. (2020). Investigation of the views of biology teachers on distance education during the COVID-19 pandemic. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH), 6(4), 246-258. doi:10.21891/ jeseh.792984
• Karaman, F., Çakmak, S., & Yerebakan, A. N. (2021). Covid‐19 pandemisinde hemşirelik öğrencilerinin eğitimi:uzaktan eğitim süreci ve etkileri. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (15), 571‐580.
• Kaya, Z. (2002). Uzaktan eğitim. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Kaymaz, A . (2021). Uzaktan eğitim sürecinde değişen iş yükü ve etkilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(1) , 91-105.
• Keleşoğlu, S., Kartal, M. ve Koçer, E. (2023). Pandemi sosyal bilgiler öğretimini nasıl vurdu? Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 9(1), 118-149.
• Kılıç, A. (2023). Covid-19 pandemi döneminde yürütülen uzaktan eğitim uygulamalarının sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşleri bağlamında incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kılıç, A., & Beldağ, A. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin uzaktan eğitim süreçlerine ilişkin görüşleri: nitel bir çalışma. Sosyal Bilimler ve Değerler Eğitimi Dergisi, 2(1), 1-23. https://doi.org/10.29329/jsve.2021.410.1
• Kırık, A.M. (2014). Uzaktan eğitimin tarihsel gelişimi ve Türkiye’deki durumu. Marmara İletişim Dergisi, vol.0, 73-94. doi: 10.17829/midr.20142110299
• Kırıkçı, A. C., Arıkan, İ., & Çetin, G. (2022). Sosyal bilgiler dersine giren öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51(234), 1683-1708.
• Korkut, Ş., & Memişoğlu, H. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenleri ve öğrencilerin görüşlerine göre uzaktan eğitim süreci. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3(7), 1639-1682.https://doi.org/10.47994/usbad.928916.
• Körükcü, M. (2021). Social studies teachers' views on values education in the covid 19 pandemia process, International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 6(15), 1366-1389.
• Li, F., Zhou, M., & Fan, B. (2014). Can distance education increase educational equality? Evidence from the expansion of Chinese higher education. Studies in Higher Education, 39(10), 1811-1822.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nded). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Osmanoğlu, A.E. (2020). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin televizyonlu uzaktan eğitim uygulamasına ilişkin görüşleri. Journal of Current Researches on Educational Studies, 10(1), 67-88. doi: 10.26579/jocures.49
• Oyedotun, T. (2020). Suddenchange of pedagogy in education driven by Covid-19: Perspectives and evaluation from a developing country. Research in Globalization, 2, 1-5.
• Önel, F., Dalkılınç, F., Özel, N., Deniz, Ş., Balkaya, T., & Kurt Birel, G. (2020). Ortaokul matematik öğretmenleri ölçme-değerlendirmeyi nasıl yapıyor? bir durum çalışması. Kastamonu Education Journal, 28(3), 1448-1459. doi: 10.24106/kefdergi.4113
• Öz, H. (2024). Covid-19 salgını sürecinde uzaktan eğitimin sosyal bilgiler dersine yansımaları: fenomenolojik bir çalışma (Muğla ili örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Özcan, F. Z. (2022). Ortaokul öğretmenlerinin uzaktan eğitim uygulamalarında yaşadıkları tecrübelerin değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(127), 350-369. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.57721
• Özdemir-Baki, G. ve Çelik, E. (2021). Ortaokul matematik öğretmenlerinin uzaktan eğitimde matematik öğretimdeneyimleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 12 (1), 293-320.
• Özkan-Korkmaz, N. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin uzaktan eğitim sürecine ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (S. B. Demir, Çev.) Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Seyhan, A. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının covid-19 salgını sürecinde uzaktan eğitim deneyimleri ve görüşleri. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi (AUAd), 7(3), 65-93. https://doi.org/10.51948/auad.910385
• Tanta, A. (2021). Pandemiden kaynaklı uzaktan eğitim sürecinde sosyal bilgiler derslerine yönelik öğretmen görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tatlı, Z., Er-Nas, S., & Şeyihoğlu, A. (2022). Views of teacher candidates on distance education in the COVID-19 pandemic process. Kastamonu Education Journal, 30(2), 378-389. doi: 10.24106/kefdergi.803041
• Tekindal, M., & Arsu, Ş. U. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153-172.
• Telli-Yamamoto G. & Altun, D. (2020). Coronavirüs ve çevrimiçi (Online) eğitimin önlenemeyen yükselişi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3(1), 25-34. https://doi.org/10.26701/uad.711110
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. (2020). Covid-19 nedir? https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html adresinden erişilmiştir.
• UNESCO, (2020). National education responses to COVID-19 summary report of UNESCO's online survey. Summer Report, UNESCO. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000373322
• Uşun, S. (2006). Uzaktan eğitim. Ankara: Nobel Yayınları.
• Uyar, E. (2020). Covid-19 pandemisi sürecinde sosyal bilgiler öğretmenlerinin uzaktan eğitime yönelik görüşleri. Kapadokya Eğitim Dergisi, 1(2), 15-32.
• Ünal, M. & Bulunuz, N. (2020). Covid-19 salgını dönemi uzaktan eğitim çalışmaları ve sonraki süreçle ilgili fen bilimleri öğretmenlerinin görüş ve önerileri. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 343-369. https://doi.org/10.37669/milliegitim.775521
• Yıldırım, Ö., Tanrıkulu, C., & Ablak, S. (2022). Uzaktan eğitim sürecinde sosyal bilgiler öğretmenlerinin web 2.0 araçlarının kullanımına ilişkin görüşleri. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 11(4), 817-829.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, F. (2023). Uzaktan eğitim sürecinde kullanılan öğretim ve ölçme tekniklerinin sosyal bilgiler öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Zafer, M. (2024). Edmund Husserl’in transandantal indirgemeci fenomenolojisi düzleminde metodolojik nitel bir desen olan fenomenolojinin sosyal çalışmada uygulanabilirliği. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 8(2), 130-141.