Çorum merkez ilçede arazi kullanımının zamansal değişimi (1987-2011) ve çevresel etkileri

Yıl 2013, , 169 - 194, 01.08.2013

Ekber Ali Gülersoy

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000148

Cited By: 4

Öz

Bu araştırmada, Çorum merkez ilçede 1987-2011 yılları arasındaki arazi kullanımının değişimi izlenmiş, bu değişimin çevresel etkileri çerçevesinde, sahanın doğal ortam potansiyeli açısından önerilerde bulunulmuştur. İnceleme sahasında 25 yılda mera alanlarında belirgin bir azalma olurken, yerleşim, tarım, orman alanları ve su yüzeylerinde artış meydana gelmiştir. Mera alanlarındaki azalma, tarım alanlarının genişlemesiyle; yerleşim alanlarının artışı 1987-2011 yılları arasında Çorum şehrinin hızlı büyümesiyle (% 202); tarım alanlarının genişlemesi, yöre nüfusunun gıda ihtiyacı ve ticari tarım faaliyetlerinin hızlanmasıyla; su yüzeylerinin artışı son yıllarda inşa edilen baraj-göletlerle; orman alanlarının artışı ise ağaçlandırma çalışmaları ve orman köylerinin göç vermesiyle ilgilidir. Araştırma alanında, arazi kullanımı değişiminin çevresel etkileri; arazi kullanımı-arazi yetenek sınıfları arasındaki uyumsuzluk (örneğin, tarım alanlarının % 17’si tarıma uygun olmayan arazilerde bulunmaktadır), su-toprak kaynaklarının kirletilmesi, katı atıkların arazilere rastgele bırakılmasıdır. Sahadaki mevcut arazi kullanım deseni, doğal ortam potansiyeline uygun olarak şekillenmeli, bu planlamalar, oluşturulacak “Çorum Ovası ve Yakın Çevresi Arazi Kullanım Planlaması Merkezi” tarafından yürütülmelidir

Anahtar Kelimeler

Çorum merkez ilçe, arazi kullanımı, uzaktan algılama, zamansal değişim, doğal ortam potansiyeli

Temporal Change and Environmental Effects of Land Use in Central District of Çorum

Öz

In this study, we observed change of land use through the years of 1987-2011 in the central district of Çorum, and suggested some proposals in terms of natural environment potential of the area within the scope of this change's environmental effects. On investigation field, there has been a notable decrease in pasture areas while areas of settlement, agriculture, forest, and water surfaces have increased during 25 years of period. Decrease in pasture areas is related to expanding of agriculture areas; increase in settlement areas to rapid growth (202%) of Çorum city through the years of 1987-2011; expansion of agriculture areas to food need of vicinity population, and to acceleration of commercial agriculture activities; increase in water surfaces to damsponds which have been constructed in recent years; and as for increase in forest areas to afforestation works and immigration of forest villages. In research area, environmental effects of land use change are; a noncompatibility between land use-land capability classes (e.g. 17% of agriculture areas is found on nonarable lands), polluting of water-soil sources, and leaving randomly solid wastes to lands. Present pattern of land use on the area should be shaped in accordance with natural environment potential, and these plannings should be conducted by ''Center for Land Use Planning in Çorum Plain and Its Immediate Surroundings'' which will be established

Anahtar Kelimeler

Central district of Çorum, land use, remote sensing, temporal change, natural environment potential

Kaynakça

• Akarsu, İ. (1959) “Çorum Bölgesinin Jeolojisi”, Türkiye Jeoloji Bülteni, 07/1, 19-29.
• Albayrak, B. (2006) Çorum Kenti Mevcut Alan Kullanım Kararları ve Açık-Yeşil Alan Verilerinin Değerlendirilmesi Üzerinde Bir Araştırma, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Atalay, İ. (1994) Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Atalay, İ. (2002) Türkiye’nin Ekolojik Bölgeleri, Meta Basımevi, İzmir.
• Atalay, İ.; Mortan, K. (2003) Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Atalay, İ.; Efe, R. (2010) Anadolu Karaçamı [Pinus Nigra Arnold Subsp. Pallasiana (Lamb.) Holmboe]’nın Ekolojisi Ve Tohum Nakli Açısından Bölgelere Ayrılması, T.C. Çevre Ve Orman Bakanlığı Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Müdürlüğü, Meta Basımevi, Ankara.
• Atalay, İ. (2011) Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası, Meta Basımevi, İzmir.
• Avcı, S. (1997) “Aşağı Filyos Havzası’nda planlama sorunlarına coğrafi bir yaklaşım”, Türk Coğrafya Dergisi, 32, 301-317.
• Bayar, R. (2002) Anamur İlçesinde Araziden Yararlanma, A.Ü. SBE, Coğrafya (Türkiye Coğrafyası) ABD, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Cangir, C.; Boyraz, D., (2013) Ülkemizde Yanlış ve Amaç Dışı Arazi Kullanımı, (http://www.zmo.org.tr, 23.08.2013).
• Çinici, A.; Çinici, B. (1974) Çorum Studies At National Regional Urban Scales For A Housing Project in Central Anatolia, Ajans-Türk Matbaacılık, Ankara.
• Çorum Belediyesi (www.corum.bel.tr, 23.08.2013).
• Çorum Sanayi ve Ticaret Odası (www.corum.sanayi.gov.tr, 23.08.2013).
• Çorum Valiliği (2011) Çorum İl Çevre Durum Raporu (2011), T.C. Çorum Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Çorum.
• DSİ 5. Bölge Müdürlüğü-Ankara (http://www.dsi.gov.tr, 23.08.2013).
• Doğanay, H. (1995) Türkiye Ekonomik Coğrafyası, Öz Eğitim Yay. No: 6, Konya.
• Duran, A.R. (1998) İzmir İlinde Tarım Dışı Bırakılan Toprakların Arazi Kullanma Yetenek Sınıflarının Saptanması Üzerine Bir Araştırma, E.Ü., FBE, Toprak Bölümü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Erinç, S. (1973) “Türkiye: İnsan ve Ortam”, İ.Ü. Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 10 (18-19), 1-33.
• Erol, O. (1979). “Türkiye'de Neojen ve Kuvaterner Aşınım Dönemleri Bu Dönemlerin Aşınım Yüzeyleri İle Yaşıt (Korelan) Tortulara Göre Belirlenmesi”, Jeomorfolojisi Dergisi, 8, 1-40.
• Ertekin, M.; Özel, H.B. (2010) “Çorum Yöresi Erozyonla Mücadele Kapsamında Yapılan Karaçam (Pinus Nigra Arnold.) ve Sedir (Cedrus Libani A. Rich.) Ağaçlandırmaları”, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 12 (18), 77-85.
• Google Earth Haritalar (http://www.google.com/earth, 23.08.2013).
• Goudie, A. (2006) The Human Impact on The Natural Environment, Blackwell Publishers, ISBN 0-631-18483-X, Oxford, UK.
• Gözenç, S. (1974-1977) “Arazinin Kullanılması ve Değerlendirilmesinin Coğrafi Yönden Tetkiki”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi (20-21), 169-180.
• Gözenç, S. (1978) Küçük Menderes Havzasında Arazinin Kullanılış ve Sınıflandırılması, İ.Ü. Yay. No: 2396, Coğr. Enst. Yay. No: 94, İstanbul.
• Gülersoy, A.E. (2001) Gömeç Ovası’nda Bugünkü Arazi Kullanımı İle Arazi Sınıflandırılması Arasındaki İlişkiler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, D.E.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Gülersoy, A.E. (2008) Bakırçay Havzası’nda Doğal Ortam Koşulları İle Arazi Kullanımı Arasındaki İlişkiler, Basılmamış Doktora Tezi, D.E.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Gülersoy, A.E. (2013) “Farklı Uzaktan Algılama Teknikleri Kullanılarak Arazi Örtüsü/Kullanımında Meydana Gelen Değişimlerin İncelenmesi: Manisa Merkez İlçesi Örneği (1986-2010)”, Turkish Studies Academic Journal, 8, 1915- 1934.
• Gümüş, İ.; Kırıcı, M.; Kurt, M.; Kaya, Y. (2007) “Doğu Anadolu Bölgesinde Genel Arazi Kullanımı ve Bu Kullanımdan Kaynaklanan Sorunlar; Eleşkirt-Ağrı Örneği”, A.Ü. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3), 99-109.
• Günal, N. (1997) Türkiye’de Başlıca Ağaç Türlerinin Coğrafi Yayılışları, Ekolojik ve Floristik Özellikleri, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Günay, S. (2007) “Gelişmekte Olan Çorum Turizmi: Büyük Potansiyel, Yetersiz Tanınmışlık ve Umut Veren Turist Tatmini”, Ege Coğrafya Dergisi, 16, 87-101.
• Haktanır, K.; Cangir, C.; Arcak, Ç.; Arcak, S. (2013) Toprak Kaynakları ve Kullanımı, (http://www.zmo.org.tr, 23.08.2013).
• Karabacak, S.; Cevher, C. (2002) “Orta Anadolu Bölgesinde Nohut ve Mercimek Tarımını Sınırlandıran Sosyo-Ekonomik Faktörlerin Tespiti”, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 11 (1-2), 1-21.
• KHGM (1994) Çorum İli Arazi Varlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Mather, A.S. (1986) Land Use, Longman UK, London.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü. (2013). Çorum İstasyonu 1970-2012 Yılları Arası İklim İstatistikleri, Ankara.
• Nişancı, A. (1989) “Orta Karadeniz Bölümünde Mevsimlik Hava Tipleri Bakımından Önemli Devreler”, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1 (1) 68-89.
• Özçağlar, A. (1994) “Çarşamba Ovası ve Yakın Çevresinde Araziden Yararlanma”, A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3, 93-128.
• Özçağlar, A. (2005) “Türkiye’de Mülki İdare Bölümlerinin İdari Coğrafya Analizi”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 3 (1), 1-25.
• Özçağlar, A.; Özgür, E.M.; Somuncu, M.; Bayar, R.; Yılmaz M.; Yüceşahin, M.; Yavan, N.; Akpınar, N.; Karadeniz, N. (2006) “Çamlıhemşin İlçesinde Doğal ve Beşeri Kaynak Tespitine Bağlı Olarak Geliştirilen Arazi Kullanım Kararları”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 4, 1-27.
• Özdemir, M.A.; Bahadır. M. (2008) “Yalova İli’nde Arazi Kullanımının Zamansal Değişimi (1992-2007)”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 17: 1-15.
• Öztürk, M.; Mermut, A.; Çelik, A., (2010) Land Degradation, Urbanisation, Land Use & Environment, NAM S. & T. (Delhi-India) 445 pp.
• Sönmez, M. E. (2012). “Adana Şehrinin Alansal Gelişimi ve Yakın Çevresinin Arazi Kullanımında Meydana Gelen Değişimler”, Türk Coğrafya Dergisi, 57: 55-69.
• Pamir H.N.; Akyol İ.H. (1943) “Çorum ve Erbaa Depremleri”, Türk Coğrafya Dergisi, 2, 234-240.
• Şahin, S. (2001) “Türkiye’de Tuğla-Kiremit Sanayiinin Genel Görünümü ve Çorum İli Örneği”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21 (2), 19-41.
• Şahin, K. (2004) Çorum Ovası ve Yakın Çevresinin İklim Koşulları İle Tarımsal Faaliyetler Arasındaki İlişkiler, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
• Şahin, K. (2006) “An Example To Applied Agricultural Climatology: Çorum Plain And Its Vicinity”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 14 (2), 587-598.
• Taş, B. (2010) Sandıklı İlçesinde Arazi Kullanımı ve Planlama Önerileri, Ümit Ofset Matbaacılık, Afyonkarahisar.
• Tombuş, F. E. (2005) Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanılarak Erozyon Risk Belirlemesine Yeni Bir Yaklaşım, Çorum İli Örneği, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (http://www.ttae.gov.tr, 23.08.2013).
• Tuncel, Z. (2006) Çorum İlinde Katı Atıklar, Düzenli Depolama ve Ayrıştırma Ünitelerinin Modellemesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• TÜBİTAK-MAM. (2010) Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması Projesi Yeşilırmak Havzası, Türkiye Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Kurumu Marmara Araştırma Merkezi, Kocaeli.
• Tümertekin, E.; Özgüç, N. (2009) Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Türkiye İstatistik Kurumu (http://www.tuik.gov.tr, 23.08.2013).
• Uğuz, M.F.; Sevin, M.; Duru, M. (2002) Türkiye Jeoloji Haritası 1 / 500 000, Sinop Paftası, MTA Yayınları, Ankara.
• Ürgenç, S.İ.; Çepel, N. (2001) Ağaçlandırmalar İçin Tür Seçimi, Tohum Ekimi ve Fidan Dikiminin Pratik Esasları, Tema Yayınları No: 33, Safa Tanıtım Matbaacılık, İstanbul.
• Yılmaz, M. (2002) Çorum İlinde Endüstri, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Zhan, X.; Sohlberg, R.; Townshend, J.; Dimiceli, C.; Carroll, M.; Eastman, J.; Hansen M.C; DeFries R.S. (2002). “Detection of land cover changes using MODIS 250 m data”, Remote Sensing of Environment, (83), 336–350.