Türkiye’de yatırım teşviklerinin bölgesel belirleyicileri: mekânsal ve istatistiksel bir analiz

Yıl 2012, , 9 - 38, 01.04.2012

Nuri Yavan

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000129

Cited By: 15

Öz

Bu makale, teşviklerin bölgesel düzeyde tahsisi ve dağılımını belirleyen faktörlerin neler olduğunu incelemektedir. Teşviklerin ekonomik büyüme, istihdam ve yer seçimi üzerindeki etkisi konusunda yapılmış bir çok çalışma bulunmakla birlikte, teşviklerin bölgesel belirleyicilerini inceleyen herhangi bir ampirik çalışma bulunmamaktadır. Bu bağlamda, bu makalenin amacı, Türkiye’de 2001-2008 döneminde illere verilen yatırım teşviklerinin hangi faktörler tarafından belirlendiğini istatistiksel yöntemlerle analiz etmektir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için 81 ili kapsayan veri seti kullanılmış ve ileri sürülen hipotezler regresyon analizi ile tahmin edilmiştir. Regresyon analizinden elde edilen ampirik bulgular, gelir düzeyi, sanayi yatırımlarının seviyesi, dış ticarete açıklık derecesi, politik güç, iktidar partisinin ideolojisi ve kalkınmada öncelikli yöre statüsüne sahiplik değişkenlerinin bir il/bölgeye giden teşviklerin miktarını belirleyen etkenler olduğunu ortaya koymuştur. Öte yandan, bir ildeki işsizlik düzeyi ile yabancı sermayeye açıklığın teşviklerin dağılımında etkili olmadığı görülmüştür. Ampirik kanıtlar, Türkiye’de illere verilen teşviklerin mekânsal tahsisinin sadece ekonomik faktörler tarafından değil, aynı zamanda politik, küresel ve kurumsal faktörler tarafından belirlendiğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, bu çalışmanın bulguları, yerel ve bölgesel teşvik politikasının oluşturulmasında politika yapıcılar için önemli ipuçları sağlayabilir

Anahtar Kelimeler

Yatırım teşvikleri, devlet yardımı, bölgesel teşvikler, regresyon analizi, yerel ve bölgesel kalkınma, ekonomik coğrafya, Türkiye

Regional Determinants of Investment Incentives in Turkey: A Spatial and Statistical Analysis

Öz

This paper investigate the determinants of investment incentives at the regional level in Turkey during the period 2001-2008. So far, many studies have focused on the effect of incentives on the economic growth, employment or location decision. However, there has not been an empirical analysis exploring the regional determinants of investment incentives. Therefore, the purpose of this paper is to explain what determines the allocation of investment incentives in Turkish provinces. Using a set of regression models, the paper tests several hypotheses related to the role of local and regional characteristics in explaining spatial differentiation in incentives among provinces. The empirical results, on the one hand, indicate that the spatial distribution/ allocation of regional incentive are explained by the level of income, the presence of private industry investment, trade openness, political/electoral power, the ideological tendency of the government, and regional policy. On the other hand, unemployment and openness to foreign investment are not significant determinants of incentive at regional level. These results suggest that incentives at regional level are determined not only by economic factors, but also by political and institutional factors. In conclusion, the paper informs policymakers about the potential opportunities and threats as well as determining factors when designing regional incentive strategies

Anahtar Kelimeler

Investment incentives, state aids, regional incentives, regression analysis, local and regional development, economic geography, Turkey

Kaynakça

• Akan, Y. ve Arslan, İ. (2008) Türkiye’ de sektörel yatırım teşvik belgeleri ile istihdam analizi: Doğu Anadolu Bölgesi üzerine bir uygulama (1980-2006), Çalışma ve Toplum, 1, 107-119.
• Armstrong, H. ve Taylor, J. (2000) Regional Economics and Policy, 3. Baskı, Blackwell, Oxford.
• Asteriou, D. (2006) Applied Econometrics: A Modern Approach Using EViews and Microfit, Palgrave Macmillan, New York.
• Ay, H.M. (2005) Yatırım teşviklerinin sabit sermaye yatırımları üzerindeki etkisi, Selçuk Üniversitesi Karaman İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5 (2), 176-184.
• Aydın, U. (2007) Promoting industries in the global economy: Subsidies in OECD countries, 1989 to 1995, Journal of European Public Policy, 14, 115-131.
• Aydın, U. (2008) Globalization and the Politics of Subsidies, European University Institute Working Paper No: 2008/11.
• Bartik, T. (2002) Evaluating the impacts of local economic development policies on local economic outcomes: What has been done and what is doable? Working Paper No: 03-89, Upjohn Institute Staff (http://www.upjohn.org/publications/wp/03-89.pdf, 30.05.2010).
• Bhagwati, J. (1998) The capital myth: the difference between trade in widgets and dollars, Foreign Affairs, 77 (3), 7-12.
• Blais, A. (1986) The political economy of public subsidies, Comparative Political Studies, 19 (2), 201-216.
• Cao, X., Prakash, A., ve Ward, M.D. (2007) Protecting jobs in the age of globalization: Examining the relative salience of social welfare to industrial subsidies in OECD countries, International Studies Quarterly, 51 (2), 301-327.
• Chakrabarti, A. (2001) The determinants of foreign direct investment: sensitivity analyses of cross-country regressions, Kyklos, 54 (1), 89-114.
• Clark, W. A. V. ve Hosking, P. L. (1986) Statistical Methods for Geographers, John Wiley and Sons, New York.
• Clements, B. J., Rodríguez, H. ve Gerd, S. (1998) Economic Determinants of Government Subsidies, IMF Working Paper No:98/166, (http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/wp98166.pdf, 29.04.2010).
• Çiloğlu, İ. (1997) Teşvik sisteminin değerlendirilmesi, Hazine Dergisi, 8, 1-15.
• DPT, (2003) İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003), DPT Yayınları, Ankara.
• DPT, (2007) Dokuzuncu Kalkınma Planı Devlet Yardımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu, DPT Yayınları, Ankara.
• DTM, (2009) Dış Ticaret İstatistikleri, (http://www.dtm.gov.tr/dtmweb/index.cfm?action=detay, 10.05.2010).
• Dupont V. ve Martin P. (2006) Subsidies to poor regions and inequalities: Some unpleasant arithmetic, Journal of Economic Geography, 6 (2), 223-240.
• Eraydın, A. (2002) Yeni Sanayi Odakları: Yerel Kalkınmanın Yeniden Kavramsallaştırılması, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Erden, L. ve Karaçay-Çakmak, H. (2005) Türkiye'de yerel kalkınma ve devletin rolü: Bir yöresel panel veri analizi, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (2), 13-32.
• Ganoulis, I. ve Martin, R. (2001) State aid control in the European Union: Rationale, stylised facts and determining factors, Intereconomics: Review of European Economic Policy, 36 (6), 289-297.
• Getzner, M. (2007) Empirical tests of the political economy of regional state aid, International Journal of Applied Economics, 4 (2), 33-45.
• Greene, W. H. (2003) Econometric Analysis, 5. Baskı, Prentice-Hall, New Jersey.
• HMTUGM, (2009) Yatırım Teşvik İstatistikleri Veri Tabanı, Hazine Müsteşarlığı Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Karaçay-Çakmak, H. ve Erden, L. (2004) Yeni bölgesel kalkınma yaklaşımları ve kamu destekleme politikaları: Türkiye’den bölgesel panel veri setiyle ampirik bir analiz, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (3), 77-96.
• Krugman, P. (1991) Geography and Trade, MIT Press, Cambridge.
• Liard-Muriente, C.F. (2007) US and EU experiences of tax incentives, Area, 39 (2), 186-194.
• Mariotti, S. ve Piscitello, L. (1995) Information costs and location of FDIs within the host country: Empirical evidence from Italy, Journal of International Business Studies, 26, 815-841.
• Martin, R.(1998) Regional incentive spending for European regions, Regional Studies, 32 (6), 527-536.
• Neven, D. (1994) The political economy of state aids in the European Community: Some econometric evidence, CEPR Discussion Paper No. 945, Centre for Economic Policy Research.
• Nicolini, M., Scarpa, C. ve Valbonesi, P. (2010) On the Determinants of State Aid to Car Manufacturers, (http://sie.univpm.it/incontri/rsa51/Relazioni/Nicolini-Scarpa-Valbonesi.pdf, 18.03.2010).
• OECD, (2001) Competition Policy in Subsidies and State Aid, OECD, Paris.
• OECD, (2004) International Investment Perspectives, OECD, Paris.
• Oman, C.P. (2000) Policy competition for foreign direct investment: A study of competition among governments to attract FDI, OECD Development Centre, OECD, Paris.
• Özaslan, M. (2006) Türkiye’de ekonomik ve sosyal boyutlarıyla bölgesel gelişmişlik farklılıkları, İçinde: IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara, 179-201.
• Persson, T. ve Tabellini, G. (2005) The Economic Effects of Constitutions, MIT Press, Cambridge.
• Peters, A. ve Fisher, P. (2004) The failures of economic development incentives, Journal of the American Planning Association, 70 (1), 27-37.
• Rodriguez-Pose, A. ve Arbix,G. (2001) Strategies of waste: Bidding wars in the Brazilian automobile sector, International Journal of Urban and Regional Research, 25 (1), 134-154.
• Rodrik, D. (1998) Why do more open economies have bigger governments?, Journal of Political Economy 106 (5), 997- 1031.
• Rogerson, P. A. (2001) Statistical Methods for Geography, Sage Publication, London.
• Schwartz, D.; Pelzman, J. ve Keren, M. (2008) The Ineffectiveness of location incentive programs : Evidence from Puerto Rico and Israel, Economic Development Quarterly, 22 (2), 167-179.
• Serdengeçti, T. (2000) Türkiye’de Yatırım Teşvik Uygulamaları, Hazine Müsteşarlığı, Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Sridhar, K.S. (2005) Incentives for Regional Development: Competition Among Sub-National Governments, Palgrave Macmillan, New York.
• TÜİK (2009) Karşılaştırmalı Bölgesel İstatistikler Veri Sorgulama Sistemi, (http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/menuAction.do, 9.01.2010).
• UNCTAD, (2000) Tax Incentives and Foreign Direct Investment: A Global Survey, United Nations, New York.
• UNCTAD, (2004) Incentives, United Nations Publications, New York.
• Van Buiren, K. ve Brouwer, E. (2010) Determinants of state aid, TILEC Discussion Paper No: 2010-005, (papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1547802, 7.02.2010).
• Verdier, D. (1995) The Politics of public aid to private ındustry, Comparative Political Studies, 28 (1), 3-42.
• Vives, X. (2009) Competition Policy in the EU, Oxford University Press, Oxford.
• WTO, (2006) World Trade Report 2006: Exploring the Link Between Subsidies, Trade, and the WTO, World Trade Organization, Geneva.
• Yavan, N. (2006) Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Lokasyon Seçimi, Ünal Aysal Tez Değerlendirme Yarışması Dizisi, İktisadi Araştırmalar Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Yavan, N. (2010) The location choice of foreign direct investment within Turkey: An empirical analysis, European Planning Studies, 18 (10), 1675-1705.
• Yavan, N. (2011) Teşviklerin Sektörel ve Bölgesel Analizi: Türkiye Örneği, Ekonomik ve Mali Araştırma Yarışması, Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Yayınları, Ankara.
• Zahariadis, N. (1997) Why state subsidies? Evidence from European Community countries, 1981-1986, International Studies Quarterly, 41 (2), 341-354.
• Zahariadis, N. (2002) The political economy of state subsidies in Europe, Policy Studies Journal, 30 (2), 285-298.
• Zahariadis, N. (2005) Policy networks, elections, and state subsidies, Review of Policy Research, 22, 115-131.
• Zahariadis, N. (2010) State aid and partisan government in the European Union, Social Science Quarterly, 91 (2), 436-454.