ŞANLIURFA ŞEHRİ’NİN KURULUŞUNA ETKİ EDEN ETMENLER

Yıl 2006, Cilt: 4 Sayı: 1, 105 - 127, 01.04.2006

Mehmet Sait Şahinalp

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000063

Cited By: 1

Öz

Şanlıurfa, yerleşme tarihi bakımından Türkiye’nin en eskilerindendir. Arkeolojik araştırmalar sonunda, şehrin ilk kuruluş tarihinin Neolitik Dönem’e kadar dayandığı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, şehir 11000 yıllık bir tarihe sahiptir. Söz konusu Neolitik yerleşme, Yeni mahalle sınırları içinde yer almasından dolayı, Neolitik Yenimahalle Yerleşmesi olarak adlandırılmıştır. Yapılan araştırmalar, Şanlıurfa Şehri’nin ilk kuruluş yerinin, balıklı göllerin kuzeyinde yer alan Tılfındır Tepesi olduğunu ortaya koymuştur. Şehrin kuruluş yeri seçiminde fiziki etmenlerin büyük bir rol oynadığı görülmektedir. Bu etmenler, su durumu, güvenlik, verimli tarım alanlarının varlığı, barınak ve alet yapımı için elverişli malzemenin varlığı, avlayıcılık ve toplayıcılığa elverişli flora ve faunanın varlığı, Paleolitik kültürlerin varlığı ve bunlar üzerindeki dolaylı etkileri olan iklimdir. Şehrin ilk kurulduğu bu alan incelendiğinde, yukarıda sayılan etmenler açısından hayli elverişli şartlar taşıdığı görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Yerleşme, Şehir Coğrafyası, Şehir, Şanlıurfa, Kuruluş Yeri

The Factors Effecting on Establishment of Şanlıurfa City

Öz

In terms of its settlement history, Şanlıurfa is one of the oldest cities in Turkey. Archaeological investigations have proved that the city’s settlement history goes back to Neolotic period. Therefore the history if the city goes back to 11000 years before present. The city used to be called Yenimahalle settlement as the city was initially founded in the vicinity of Yenimahalle. Investigations have so far proved that initial location for the foundation was the Tılfındır Hill which is in the north Balıklı Lake. It is believed that the physical geographical factors played important roles in the selection of this particular location. These factors are mainly; water, security, existence of fertile agricultural lands, natural shelter, existence of suitable fauna and flora for hunting and also for other primitive needs, existence of paleolithic population and also the climate which had indirect influence on all these factors. When this initial location is examined in detail it would be easy to determine that these location comprises most of the natural factors mentioned above

Anahtar Kelimeler

Settlement, Urban Geography, City, Şanlıurfa, Site

Kaynakça

• Ardos, M. (1992) Türkiye’de Kuaterner Jeomorfolojisi, İstanbul Ünv. Edb Fak. Yay. No: 3737. İstanbul.
• Atalay, İ. (1994) Genel Fiziki Coğrafya, Ege Ünv. Basımevi, İzmir.
• Balossi, F.- Siracusano, G. (2003) “Hayvancılık-son kalkolitik ve ilk tunç çağı” Arkeoatlas Dergisi, (2), 30-31.
• Çelik, B. (2000) “An early neolithic settlement in the center of Sanliurfa, Turkey”, Neo-Lithic (2-3), 4-6.
• Çelik, B. (2003) Şanlıurfa Kent Merkezinde Çanak Çömleksiz Bir Neolitik Yerleşim: Yenimahalle, Hacettepe Ünv. Sosyal Bil. Ens. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• D.S.İ., (1972) Harran Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu, Ankara.
• Doğanay, H. (1994) Türkiye Beşeri Coğrafyası, Gazi Büro Kitabevi, Ankara.
• Erinç, S.- Öngör S. (1982) Genel Coğrafya, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Erol, O. (1979) Dördüncü Çağ, Ankara Üniv. DTCF Yay. No: 289, Ankara.
• Gürel, N. ve diğerleri. (2000) Şanlıurfa İli Yakın Çevresinin Arazi Kullanım Potansiyel Haritası Projesi, MTA Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Hauptmann, H. (2002) “Tarihöncesi-ilkçağ dönemi”, Uygarlıklar Kapısı Urfa (Editör:Filiz ÖZDEN), Yapı Kredi Yayınları- 1732, s.25-45, İstanbul.
• Hayes, E. R. (2002) Urfa Akademisi, (Çeviren: Yaşar Günenç), Yaba Yay. İstanbul.
• İnandık, H. (1965) Türkiye Bitki Coğrafyasına Giriş, İstanbul Ünv. Coğrafya Ens. Yay. No: 42, İstanbul.
• Kürkçüoğlu, A. C.(2000) İnançlar Diyarı Şanlıurfa, Şanlıurfa Valiliği Kültür Yayınları, (11), Şanlıurfa .
• Northam, R. M. (1979) Urban Geography, John Wiley&Sons, New York.
• Özcan, A. (1974) Urfa İli Sınırlarını Kapsayan Çevrenin Jeolojisi, MTA, Ankara.
• Özgür, E. M. (2000) Türkiye Coğrafyası, Hilmi Usta Matbaacılık, Ankara
• Ross, S. K. (2001) Roman Edessa, Routledge, London and New York.
• Segal, J. B. (2002) Edessa (Urfa)-Kutsal Şehir, (Çeviren: A. Arslan), İletişim Yay., İstanbul.
• T.C. Kültür Bakanlığı, (1997) Şanlıurfa, Tanıtma Eserleri Dizisi 73, Ankara.
• Tardu, T.- Başkurt, T. ve diğerleri (1987) “Akçakale grabeni’nin yapısal-stratigrafik özelikleri ve petrol potansiyeli”, Türkiye 7. Petrol Kongresi, TMMOB Petrol Mühendisleri Odası-TPJD Petrol Jeologları Derneği, s. 36-40, Ankara.
• Tolun Denker, B. (1977) Yerleşme Coğrafyası, İstanbul Ünv. Yay. İstanbul.
• Tunçdilek, N. (1985) Türkiye’de Relief Şekilleri ve Arazi Kullanımı, İstanbul Ünv. Yay. No:3279, İstanbul.
• Tunçdilek, N. (1988) Dünya Nüfus Dinamiği, İstanbul Ünv. Yay. No: 3501, İstanbul.
• Yalçınkaya, I. (1986) “Güneydoğu Anadolu’da yapılan paleolitik çağ araştırmaları üzerine bir değerlendirme”, X. Türk Tarih Kongresi, Cilt I, s. 35-42.