Türkiye'de Turizm Sektöründe İstihdam Edilen Nüfusun Coğrafyası

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 2, 52 - 76

Çetin Furkan Usun

https://doi.org/10.33688/aucbd.1395802

Öz

Küresel ölçekte en hızlı büyüyen sektörlerden biri olan turizmin emek-yoğun niteliği, sektörde istihdam edilenleri ön plana çıkarmaktadır. Gelişmekte olan pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de turizmin istihdam yaratmadaki potansiyeli oldukça önemlidir. Bu çalışmada, Türkiye’de turizm sektöründe istihdam edilen nüfus ilçe ölçeğindeki güncel veriler üzerinden incelenmiştir. Çalışmanın temel amacı Türkiye’de turizm sektöründe istihdam edilen nüfusun mekânsal deseninin ilçe bazlı ortaya konabilmesidir. Bu amaca uygun olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) 2022 yılına ait ilçe ölçeğindeki istihdam verileri elde edilmiştir. Verilere, çeşitli mekânsal istatistik teknikleri uygulanmıştır. Bulgular, Türkiye’de turizm sektöründe istihdam edilen nüfusun ülke içindeki dağılımında çarpıcı farklılıkların olduğunu göstermektedir. Özellikle güneybatı kıyılarındaki uluslararası turizm merkezleri turizm sektöründe istihdam edilen nüfus açısından birçok başlıkta ön plana çıkmıştır. Türkiye’de turizm sektöründe istihdam edilen nüfusa yönelik politika ve stratejiler geliştirilerek bütünlükçü bir yönetim anlayışının geliştirilmesine ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Turizm, İstihdam, Mekânsal Analiz, Uluslararası Turizm Merkezleri, Türkiye

Geography of the Employed Population in Tourism Sector in Turkey

Öz

The labor-intensive nature of tourism, one of the fastest growing sectors on a global scale, highlights those employed in the sector. As in many developing countries, the potential of tourism in Turkey to create jobs is very significant. In this study, the population employed in the tourism sector in Turkey is analyzed at the district scale and based on current data. The main objective of the study is to reveal the spatial pattern of the population employed in the tourism sector in Turkey on a district basis. For this purpose, district-scale employment data for the year 2022 were obtained from the Social Security Institution (SSI). Various spatial statistical techniques were applied to the data. The findings show that there are striking differences in the distribution of the population employed in the tourism sector in Turkey. Especially the international tourism centers on the southwestern coasts stand out in terms of the population employed in the tourism sector under many headings. There is a need to develop a holistic management approach by developing policies and strategies for the population employed in the tourism sector in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Tourism, Labor, Spatial analysis, International tourism centers, Türkiye

Kaynakça

• Afwa, A., Djajasinga, N. D., Sudirman, A., Sari, A. L., Adnan, A. N. M. (2020). Raising the Tourism Industry as an Economic Driver Post COVID-19. In 2nd Annual Conference on blended learning, educational technology and Innovation (ACBLETI 2020), Atlantis Press, 118-123.
• Dinç, Y., Akengin, H. (2020). Turizm sektörünün şehirleşmeye etkileri: Manavgat örneği. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (41), 199-220. doi: 10.32003/igge.615775
• Akın, A., Şimşek, M.Y., Akın, A. (2012). Turizm sektörünün ekonomideki yeri ve önemi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 4 (7), 63-81. doi: 10.20990/aacd.77776
• Akış-Roney, S. (2011). Turizm Bir Sistemin Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Akkaya-Büyükcivelek, İ., Varol, Ç. (2021). Mekânsal plan değişikliklerinin kentsel yaşam kalitesi üzerine etkisi: Ankara Çankaya örneği. idealkent, 32 (12), 327-354. doi: 10.31198/idealkent.841456
• Anghelache, C., Anghel, M. G., Iacob, Ş. V., Dumbravă, Ş. G. (2020). Romania’s tourism industry in free fall. In Proceedings of the International Conference on Applied Statistics, 2 (1), 3-13. doi: 10.2478/icas-2021-0001
• Andriotis, K. (2018). Degrowth in Tourism: Conceptual, Theorotical and Philosophical Issuees. CABI, Wallinford.
• Andriotis, K. (2021). Introduction. Andriotis, K., Pinto Cardoso, C., Stylidis, D. (Ed.), In Tourism Planning & Development. CABI Regional Tourism Studies, Wallingford.
• Andriotis, K. (2021). Introduction. In Andriotis, K. (Ed.), Issues and Cases of Degrowth in Tourism, 1-21. CABI, Wallinford.
• Andriotis, K., Usun, Ç. F., Dinç, Y. (2023). Determining the model of tourism business district (TBD) in coastal resorts: A case study of Turkey. Geographical Review, 1-20. doi: 10.1080/00167428.2023.2174436
• Anselin, L. (1995). Local indicators of spatial association-LISA. Geographical Analysis, 27 (2), 93-115. doi: 10.1111/j.1538-4632.1995.tb00338.x
• Ardıç-Yetiş, Ş., Çalışkan, N. (2020). Turizm sektöründe kadın istihdamı: Mevcut duruma ilişkin bir değerlendirme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (3), 105-119. doi: 10.18026/cbayarsos.601634
• Aydın, O., Aslantaş-Bostan, P., Özgür, E.M. (2018). Mekânsal veri analizi teknikleriyle Türkiye’de toplam doğurganlık hızının dağılımı ve modellenmesi. Coğrafya Dergisi, 37, 27-45. doi: 10.26650/JGEOG434650
• Aynalem, S., Birhanu, K., Tesefay, S. (2016). Employment opportunities and challenges in tourism and hospitality sectors. Journal of tourism & Hospitality, 5 (6), 1-5. doi: 10.4172/2167-0269.1000257
• Azmaiparashvili, M., Davituliani, T. (2022). Labor market research and employer demand analysis in the tourism industry: Georgian experience. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 55, 105-121. doi: 10.17498/kdeniz.1172612
• Bahar, O., Çelik-İlal, N. (2020). Coronavirüsün (Covid-19) turizm sektörü üzerindeki ekonomik etkileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6 (1), 125-139. doi: 10.24289/ijsser.728121
• Baum, T. (2007). Human resources in tourism: Still wait for change. Tourism Management, 28, 1383-1399. doi: 10.1016/j.tourman.2007.04.005
• Brachert, M., Titze, M., Alexander, K. (2011). Identifying industrial clusters from a multidimensional perspective: Methodical aspects with an application to Germany. Papers in Regional Science, 90 (2), 419-439. doi: 10.1111/j.1435-5957.2011.00356.x
• Çay-Atalay, A., Akan, Y. (2023). Türkiye için iç göçün mekânsal analizi. Kent Akademisi, 16 (1), 443-461. doi: 10.35674/kent.1125886
• Çımat, A., Bahar, O. (2003). Turizm sektörünün Türkiye ekonomisi içindeki yeri ve önemi üzerine bir değerlendirme. Akdeniz İ.İ.B.F Dergisi, 3 (6), 1-18. https://hdl.handle.net/20.500.12809/8543 adresinden edinilmiştir.
• Çiftçi, M. (2018). Türkiye’de bölgelerarası sektörel verimliliğin analizi. Journal of Business Research Turk, 10 (1), 551-580. doi: 10.20491/isarder.2018.407
• Çubukçu, K. M. (2020). Planlamada ve Coğrafyada Temel İstatistik ve Mekânsal İstatistik (3. baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Dilber, İ. (2007). Turizm sektörünün Türkiye ekonomisi üzerindeki etkisinin girdi-çıktı tablosu yardımıyla değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14 (2), 205-220. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13687/165648 adresinden edinilmiştir.
• Dinç, Y., Usun, Ç. F. (2023). Türkiye’de turizm kentleşmesini nüfus artış hızı ve iç göç verileri üzerinden yeniden düşünmek. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 50, 201-220. doi: 10.32003/igge.1299423
• Erbaş, A., Cankül, D., Temizkan, R. (2013). Turizm personeli meslek yasası girişimi: Tiyader örneği. İçinde Karamustafa, K., (Ed.), 14. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı içinde, (1150-1162).
• Erbaş, A., Cankül, D., Temizkan, R. (2016). Turizm diplomalıların istihdam sorunu. Journal of Recreation and Tourism Research, 3 (4), 1-12. https://www.jrtr.org/index.php/jrtr/article/view/166 adresinden edinilmiştir.
• Eurostat, (2020). Tourism industries-employment. 08.11.2023 tarihinde https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Tourism_industries_-_employment&oldid=445425 adresinden edinilmiştir.
• International Labor Organization (2010). Development and challenges in tourism and hosptality sector. Geneva, Switzerland https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@ed_norm/@relconf/documents/meetingdocument/wcms_166938.pdf adresinden edinilmiştir.
• Garcia-Madurga, M.Á., Esteban-Navarro, M., Á., Morte-Nadal, T. (2021). CoVid key figures and new challanges in the HoReCa sector: The way towards a new-supply-chain. Sustainability, 13, 6884. doi: 10.3390/su13126884
• Geçen, R., Topuz, M. (2021). Türkiye’de illere göre kaba boşanma oranlarının (2001-2020) mekânsal oto-korelasyonu ve trend analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9, 163-184. doi: 10.29228/ASOS.54146
• Geçen, R., Topuz, M. (2022). Türkiye’de geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin mekânsal oto-korelasyonu ve zamansal değişimi (Haziran 2016-Şubat 2022). İçinde Schreglmann, S., (Ed.), Farklı Açılarla Göç, İksad, Ankara, 33-60.
• Goodchild, M. F., Janelle, D.G. (2004). Thinking spatially in the social sciences, In Goodchild, M.F., Janelle, J.G., (Ed.), Spatially integrated social science, Oxford: Oxford University Press, 3-17.
• Güngören, F., Özcan, C. C. (2019). Turizm ve istihdam ilişkisinin ampirik bir analizi: Türkiye örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (4), 767-781. https://dergipark.org.tr/en/pub/sduiibfd/issue/53006/705279 adresinden edinilmiştir.
• Gürbüz, M., Karabulut, M. (2008). Fatih polis merkezi amirliğinin (Adana) sorumluluk sahasında çocuk suçlarının CBS ile haritalandırılması ve analizi. Polis Bilimleri Dergisi, 10 (2), 51-78. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/87972 adresinden edinilmiştir.
• Haven-Tang, C., Jones, E. (2008). Labour market and skills needs of the tourism and related sectors in Wales. International Journal of Tourism Research, 10, 353-363. doi: 10.1002/jtr.666
• Işık-Erol, S. (2020). Covid-19’un turizm sektöründe istihdama etkisi: İtalya, İspanya ve Türkiye örnekleri. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 8 (2), 38-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iicder/issue/57526/755235#article_cite adresinden edinilmiştir.
• Işık, Ş. (2005). Türkiye’de kentleşme ve kentleşme modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14, 57-71. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ecd/issue/4878/66933 adresinden edinilmiştir.
• Işık, Ş., Zoğal, V. (2017). Turizm kentleşmesi kavramı: Antalya örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 26 (2), 71-94. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/391778 adresinden edinilmiştir.
• İçöz, O. (1991). Turizm sektörünün gelişmesinde insan unsurunun önemi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 2 (6), 15-18. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atad/issue/53083/703093 adresinden edinilmiştir.
• Joppe, M. (2012). Migrant workers: Challenges and oppurtunities in addressing tourism labour shortages. Tourism Management, 33, 662-671. doi: 10.1016/j.tourman.2011.07.009
• Kapan, K. (2018). Turizm ve rekreasyon faaliyetlerinin ekonomik üzerindeki etkileri: Antalya örneği. Coğrafya Dergisi, 37, 47-56. doi: 10.26650/JGEOG2018-0004
• Kaya, İ., Atçı, D. (2015). Türk turizm sektöründe çalışma saatlerinin analizi ve değerlendirilmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 23-47. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cagsbd/issue/44634/554470 adresinden edinilmiştir.
• Kayan, İ. (2023). 100 yıllık cumhuriyet döneminde Türkiye üniversitelerinde coğrafya eğitimine ilişkin genel bir değerlendirme. Ege Coğrafya Dergisi, 32 (Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı), 1-12. doi: 10.51800/ecd.1366546
• Kervankıran, İ. (2015). Turizmde mekânsal veri analizi tekniklerinin kullanımı: Türkiye’de ilçelere göre konaklama örneği. Journal of World of Turks, 7 (2), 217-241. https://www.zfwt.org/admin/files/issues/685-2991-1-PB.pdf adresinden edinilmiştir.
• Kervankıran, İ., Çuhadar, M. (2016). Türkiye’de yabancı turist dağılımının mekânsal kümelenme analizi. Journal of Recreation and Tourism, 3 (3), 53-64. https://jrtr.org/index.php/jrtr/article/view/162/164 adresinden edinilmiştir.
• Kervankıran, İ., Temurcin, K., Yakar, M. (2016). The development of museology in Turkey, a spatial analysis of muesums and their contribution to tourism in Turkey. AlmaTourism, 13, 1-22. doi: 10.6092/issn.2036-5195/6010
• Kervankıran, İ., Aktürk, M. (2017). Türkiye’deki konaklama istatistiklerinin illere göre mekânsal analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 36, 83-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/30253/329059 adresinden edinilmiştir.
• Kervankıran, İ., Sert-Eteman, F. (2020). Turizm ve bölgesel gelişme: Türkiye’de illerin turizm gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 29 (2), 125-145. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ecd/issue/58525/762344 adresinden edinilmiştir.
• Korkusuz, T. (2022). Covid-19 salgınında sürdürülebilir turizmi yeniden düşünmek. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26 (4), 404-4012. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/75747/1018803 adresinden edinilmiştir.
• Ladkin, A. (2014). Labor mobility and labor market structures in tourism. Alan A. Lew, C. Michael Hall, Alan M. Williams (Ed.), In The Wiley Backwell Companion to Tourism (132-142). New York: John Wiley & Sons
• Lee, C.K., Kang, S. (1998). Measuring earnings inequality and median earnings in the tourism industry. Tourism Management, 4 (19), 341-348. doi: 10.1016/S0261-5177(98)00033-8
• Lee-Ross, D., Pryce, J. (2010). Human resources and tourism: Skils, culture and industry, Bristol: Blue Ridge Summit. doi:10.21832/9781845411411
• Liu, A., Wall, G. (2006). Planning tourism employment: A developing country perpective. Tourism Management, 27, 159-170. doi: 10.1016/j.tourman.2004.08.004
• Miller, M. M., Gibson, L. J., Wright, G.N. (1991). Location quotient: A basic tool for economic development analysis. Economic Development Review, 65.
• Öztürk, Ş. (2016). Türkiye’de turizm sektöründe istihdam sorunları. Çalışma İlişkileri Dergisi, 12 (2), 1-38. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cider/issue/62683/881943 adresinden edinilmiştir.
• Özgüç, N. (2007). Turizm coğrafyası: Özellikler ve bölgeler. 5. Baskı, İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Özgür, E. M., Aydın, O. (2011). Türkiye’de evlilik göçünün mekânsal veri analizi teknikleriyle değerlendirilmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9 (1), 29-40. doi: 10.1501/Cogbil_0000000116
• Richards, G. (2003). Tourism and labour mobility in the European Union. Tourism Recreation Research. 28, 77-86
• Ruhanen, L. (2009). The tourism labor market in the Asia Pasific Region. In 5. UNWTO International Conference on Tourism Statistics Tourism: An Engine for Employment Creation, (1-17).
• Saarinen, J., Rogerson, C., Manwa, H. (2011). Tourism and millennium development goals: Tourism for global development? Current Issues in Tourism, 14 (3), 201-203. doi: 10.1080/13683500.2011.555180
• Selçuk, G. N. (2013). Turizmin ekonomik etkisinin ölçümü: Turizm uydu hesapları. Şule Aydın-Tükeltürk, Mustafa Boz (Ed.), Turizmde Güncel Konu ve Eğilimler içinde (97-122), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2023). İlçe düzeyinde istihdam verileri
• Südaş, İ., Mutluer, M. (2008). Ekonomik etkileri açısından Türkiye’nin turizm merkezlerine yönelik Avrupalı göçleri. Ege Coğrafya Dergisi, 17 (1-2), 51-59. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ecd/issue/4875/66913 adresinden edinilmiştir.
• Szivas, E., Riley, M., Airey, D. (2003). Labor mobilirty into tourism. Annals of Tourism Research. 30 (1), 64-76. doi: 10.1016/S0160-7383(02)00036-1
• Şit, M. (2016). Türkiye’de turizm sektörünün istihdama katkısı. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7 (1), 101-117. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ayd/issue/27225/286558 adresinden edinilmiştir.
• Toskay, T. (1989). Turizm: Turizm Olayına Genel Yaklaşım. (3.Baskı). İstanbul: Der Yayınları.
• Tutar, F., Alpaslan, C., Tutar, E., Erkan, Ç. (2013). Turizm sektörünün istihdam üzerine etkileri. Global Journal of Economics and Business Studies, 2 (4), 14-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumusgjebs/issue/7492/98711 adresinden edinilmiştir.
• Tüzünkan, D. (2015). Düzgün İş’in hedefleri açısından Türk turizm sektörünün genel özellikleri. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15 (29), 241-251. doi: 10.30976/susead.302197
• Usun, Ç. F. (2022). Kuşadası’nda Turizm Kentleşmesi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden edinilmiştir.
• Usun, Ç. F., Işık, Ş., Dinç, Y. (2022). Türkiye’de turizm kentleşmesini istihdam verileri üzerinden okumak. Ege Coğrafya Dergisi, 31 (2), 355-370. doi: 10.51800/ecd.1165857
• Usun, Ç. F. (2023). Türkiye’de ikinci konut sayısının tespiti mümkün mü? Ege Coğrafya Dergisi, 32 (Cumhuriyetin 100. Yıl Özel Sayısı), 143-165. doi: 10.51800/ecd.1357133
• Williams, S. (2009). Tourism Geography: A New Synthesis. (2.baskı) Oxon: Routledge
• World Tourism Organization, International Labour Organization (2014). Measuring employment in the tourism industries, Guide with Best Practices https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.1111/9789284416158 adresinden edinilmiştir.
• Yakar, M., Südaş, İ., (2019). Türkiye’de yabancı nüfusun yeni coğrafyaları. Ege Coğrafya Dergisi, 28 (2), 129-164. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ecd/issue/50833/610174 adresinden edinilmiştir.
• Yalçın, F. (2016). Antalya İli Otellerinin Konaklama Fiyatlarını Etkileyen Faktörlerin Mekânsal Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Yanardağ, M.Ö., Avcı, M. (2012). Turizm sektöründe istihdam sorunları: Marmaris, Fethiye, Bodrum ilçeleri üzerine ampirik bir inceleme. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 3 (2), 39-62. doi: 10.18354/esam.81733
• Yıldız, Z. (2011). Turizm sektörünün gelişimi ve istihdam üzerindeki etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3 (5), 54-71. https://dergipark.org.tr/tr/pub/vizyoner/issue/23016/246122 adresinden edinilmiştir.
• Yüncü, D., Kantar, Y.M., Günay-Aktaş, S., Sezerel, H. (2017). Turist çekicilikleri ve turist akışı arasındaki ilişkilerin mekânsal bağımlılığa dayalı olarak incelenmesi. Social Sciences (NWSASOS), 12 (4), 232-247. doi: 10.12739/NWSA.2017.12.4.3C0168