Paper Industry in Türkiye

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 2, 461 - 493, 31.10.2024

Özgür Gökmen , Ali Özçağlar

https://doi.org/10.33688/aucbd.1503847

Öz

In the research, the history of the paper industry in Turkey was examined and its current situation was revealed with updated data. Time series analysis, which is suitable for the scope of the research, was preferred as the method of the article. In the study, firstly, paper enterprises and production initiatives in the Ottoman Empire are explained. In the next step, the efforts to establish and develop the paper industry in order to reduce the foreign dependency of the Young Republic of Turkey were emphasized. The modern paper industry in Turkey was established in Izmit in 1934. Izmit Paper Mills, which was affiliated with Sümerbank, was affiliated with the Ministry of Industry and was named General Directorate of Turkish Pulp and Paper Mills Enterprise (SEKA). In the research, paper mills in Turkey were examined in three periods: establishment (1934-1961), expansion to regions (1970-1984), privatization and today. In addition, the numerical values in paper production of Germany and Turkey, which rank first in paper production in Europe, were compared. As a result, it has been revealed that the paper industry in Turkey has become a sector that has a foreign trade deficit every year, cellulose production is insufficient and the natural resource potential cannot be mobilized. In this context, some suggestions evaluated from a geographical perspective are presented.

Anahtar Kelimeler

Paper, Paper industry, SEKA, Industrial geography

Türkiye’de Kâğıt Sanayi

Öz

Araştırmada Türkiye’deki kâğıt sanayinin geçmişi incelenmiş ve günümüzdeki durumu güncel verilerle ortaya konmuştur. Makalenin yöntemi olarak araştırmanın konu kapsamına uygun olan zaman serisi analizi tercih edilmiştir. Çalışmada öncelikle Osmanlı Devleti’ndeki kâğıt işletmeleri ve üretim girişimleri açıklanmıştır. Sonraki adımda Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin dışa bağımlılığını azaltma amacıyla kâğıt sanayisini kurma ve geliştirme girişimleri üzerinde durulmuştur. Türkiye’de modern kâğıt sanayi 1934 yılında İzmit’te kurulmuştur. Sümerbank’a bağlı olan İzmit Kâğıt Fabrikaları , Sanayi Bakanlığına bağlanmış ve Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi (SEKA) Genel Müdürlüğü adını almıştır. Araştırmada Türkiye’deki kâğıt fabrikaları kuruluş (ilk dönem 1934-1961),bölgelere yayılma (1970-1984), özelleştirme ve günümüz (1998-2023) olmak üzere üç dönemde incelenmiştir. Ayrıca Avrupada kâğıt üretiminde ilk sırada yer alan Almanya ve Türkiye’nin kâğıt üretimindeki sayısal değerleri karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak Türkiye’deki kâğıt sanayinin her yıl dış ticaret açığı veren sektör haline geldiği, selüloz üretiminde yetersiz kalındığı ve doğal kaynak potansiyelinin harekete geçirilemediği ortaya çıkarılmıştır. Bu bağlamda coğrafi bakış açısıyla değerlendirilen bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kâğıt, Kağıt sanayi, SEKA, Sanayi coğrafyası

Kaynakça

• Adıgüzel, M. (2018). Türkiye Kâğıt Sektörü ve Rekabet Gücünün Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Kalkınma Ajansı.
• Akkayan, S. C. (1979). Türkiye'de kâğıt ve karton üretiminin özel sektör yönünden incelenmesi. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 183-199.
• Akyüz, K. C., Yıldırım, İ. (2009). Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinde kâğıt ve karton endüstrisi. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 9(2), 86-94.
• Başuslu, E. (2019). SEKA Aksu kâğıt fabrikasının tarihi (1970-2003) Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi,Giresun.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=OqqDfRjl839hv86bEejqJA&no=sFIGp_G503HxfHRp6d1HuQ adresinden edinilmiştir.
• Bıtrak, O. O. (2023). Türkiye kâğıt sanayisinde selüloz ithalatı: Eşbütünleşme için artırılmış otoregresif dağıtılmış gecikmeli (ARDL) model ile sınır testi yaklaşımı. Alanya Akademik Bakış, 7(3), 1043-1061.
• Bozdemir, M. (2011). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Endüstriyel Mirasımız, İstanbul: İTO Yayınları.
• Çetin, S. (2021). Osmanlı’da yanlış planlanmış bir yatırım örneği: Beykoz kâğıt fabrikası ve Mühendis Robert Schmith’in raporu. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 16(31), 221-240.
• Damlıbağ, F. (2015). Hamidiye kâğıt fabrikası. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (37), 19-60.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası
• Diringer, D. (2013). The book before printing: ancient, medieval and oriental. Courier Corporation.
• Dispan, J. (2013). Papierindustrie in Deutschland: Branchenreport 2013 [Endbericht" Branchenanalyse Papierindustrie" zum Forschungsprojekt Nr. S-2013-620-1]. IMU-Inst.
• Doğu Marmara Kalkınma Ajansı. (2014). Kâğıt Sektörü Raporu.
• Dölen, E. (2015). Kuruluşu İzmit’ten İzmir’e Kaçırılan Bir Kâğıt Fabrikası (1846). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Eroğlu H, Usta M (2000). Lif Levha Üretim Teknolojisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Genel Yayın No:200, Fakülte Yayın No:30, 351 s. Trabzon, Türkiye.
• Erişçi, L. (1951). Türkiye’de İşçi Sınıfının Tarihi. Kutulmuş Basımevi: İstanbul.
• Ersoy, O. (1963). Onsekinzinci ve Ondokuzuncu Yüzyıllarda Türkiye’de Kâğıt. Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 19-20.
• Ersoy, O. (1964). Bursa'da Kâğıt Fabrikası Meselesi xv-xvı. Yüzyıl. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 22(1-2), 101-142.
• Ersoy, O. (2001). Kâğıt. TDV İslam Ansiklopedisi, 24, 163-166.
• Galitekin, A. N. (2013). İbrahim Müteferrika eserlerinden: Yalova Kâğıthânesi.
• Gürbüz, O. (1995). Türkiye'de kâğıt sanayii ve Silifke-Taşucu kâğıt fabrikası. Türk Coğrafya Dergisi, (30), 225-241.
• Hunter, D. (1978). Papermaking: the history and technique of an ancient craft. Courier Corporation. Kâğıtçı, M. A. (1940). Kâğıt artıkları. İktisadi Yürüyüş, 2(22). 23-24.
• Kâğıtçı, M. A. (1936). Kâğıtçılık Tarihçesi. " Kader" Basımevi.
• Kocabaşoğlu, U., Bulutgil, A., Çiloğlu, F., Binbaş, İ. E., ve Şeker, N. (1996). SEKA Tarihi-Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikalarının Tarihsel Gelişimi. Ankara: SEKA Genel Müdürlüğü Yayınları.
• KYÖD SEKA Belgeseli, Kocaeli Yüksek Öğrenim Derneği, (2022). Kocaeli. https://www.youtube.com/watch?v=IjuPfRTiIdI adresinden erişilmiştir.
• Needham, J., Tsien, T. (1985). Science and Civilisation in China. Volume 5, Chemistry and Chemical Technology, Part 1. Paper and Printing, 120-150
• Oktay, Y., Şahiner, E. B. (2007). Kâğıt Endüstrisinde Oluşabilecek Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri. İçinde Üniversite Öğrencileri IV. Çevre Sorunları Kongresi Bildiri Kitabı, 176-184.
• Poyraz, B. (2020). Türkiye Kâğıt Sektörünün Dışa Bağımlılığı ve Hammadde Tedarikinin Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Ekonomi ve Yönetim Bilim Dalı, İstanbul.
• Sanayi Genel Müdürlüğü. (2021). Kâğıt Sektörü Raporu. Ankara: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
• Selüloz ve Kâğıt Sanayii Vakfı (2023). Kâğıt Sanayii Yıllık Raporları, İstanbul.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2023). Kâğıt Sektör Raporu, Ankara.
• TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri, (2022). Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (Erişim: 19.12.2023).
• Vural, A., Irmak, E. N. (2013). Kâğıthane-i Yâlâkâbâd İbrahim Müteferrika Kâğıt Müzesi, Yalova Belediyesi, Yalova.
• Yakut, A. (2012). Geri dönüştürülebilir kullanılmış kâğıttan yeni kâğıt üretiminin irdelenmesi. Tesisat Mühendisliği, 127, 68-75.
• Yazman, A. T. (1940). “Kâğıt Sanayiimiz”, İktisadi Yürüyüş, 7(1). İnternet Kaynakları
• URL 1. (05.02.2024). https://kagitureticileri.com/Makale/Detay/90 tarihinde URL’den erişilmiştir.
• URL 2. (15.02.2024). https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/izmit-kagit-ve-karton-fabrikasi/ tarihinde URL’den erişilmiştir.
• URL 3. (02.03. 2024). https://www.rekabet.gov.tr/Karar?kararId=4efc2fbd-6860-4d63-8db0-0332f35eaf84 tarihinde URL’den erişilmiştir.
• URL 4. (03.03.2024). http://arsiv.ntv.com.tr/news/19209.asp#BODY tarihinde URL’den erişilmiştir.
• URL 5. (11.04.2024). https://teyit.org/analiz/5-milyon-tlye-ozellestirilen-giresun-sekanin-68-milyona-geri-alindigi-iddiasi tarihinde URL’den erişilmiştir.
• URL 6. (18.04.2024).http://www.mopak.com.tr/hakkimizda/sirket-ve-tesislerimiz/dalaman-seluloz-kagit-karton-entegre-tesisleri tarihinde URL’den erişilmiştir.
• URL 7. (2024.05.20).https://www.haberler.com/ekonomi/seka-kagit-fabrikasi-yikiliyor-2326000-haberi/ tarihinde URL’den erişilmiştir.
• URL 8. (23.06.2024).https://www.haberturk.com/su-kullanimini-6-kat-azaltti-2620491-ekonomi tarihinde URL’den erişim. (2023.11.21). https://www.fao.org/faostat/en/#data/FO tarihinde adresinden erişim. (2023.11.24).https://www.trademap.org/Country_SelProductCountry.aspx?nvpm=1%7c792%7c%7c%7c%7c48%7c%7c%7c2%7c1%7c1%7c2%7c1%7c1%7c2%7c1%7c1%7c1 tarihinde adresinden erişilmiştir.