Safha Maliyet Sisteminin Tekstil Sektöründe Kullanımı: Denizli İli Tekstil İşletmesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 218 - 241, 31.07.2023

Yusuf Yeşilkaya , Eymen Gürel

Öz

Günümüzde rekabet, işletmelerin geleceği için önemli bir kavram haline gelmiştir. Özellikle üretim işletmelerinin küresel rekabette aktif rol oynayabilmesi, verimliliklerini artırabilmesi ve sürekliliğini sağlayabilmesi için maliyet sistemini etkin şekilde kullanmaları gerekmektedir. Bu nedenle işletmenin maliyet hesaplamalarında kullandığı sistemin doğru ve güvenilir olmasının yanı sıra kendi yapısına ve üretim tekniğine uygunluğu da önem arz etmektedir. Üretim işletmelerinde maliyet hesaplama yöntemi; üretim sürecine, şekline ve bağlı bulunduğu sektöre göre farklılık gösterebilmektedir. Üretim sürecinin belirli safhalara ayrılarak gider kontrolunun safhalar halinde takip edilmesi, ilgili safhada ortaya çıkabilecek yüksek maliyet problemine çözümün hızlı ve etkin olabilmesi Safha Maliyet Yöntemi ile mümkündür. Safha Maliyet Yöntemi; seri üretim yapılan ve üretimin belirli safhalarda gerçekleştiği sektörlerde uzun yıllardır kullanılmaktadır. Üretimin safhalar halinde ve seri üretim şeklinde gerçekleştiği önemli bir sektör ise tekstil sektörüdür. Bu çalışmada Denizli Organize Sanayi Bölgesinde yer alan, tekstil sektöründe faaliyetini sürdüren ve baskı boyama üzerine üretime devam eden X işletmesinin 2023 yılı Şubat ayı gider kalemleri için Safha Maliyet Yöntemi uygulanmıştır. Yöntem uygulanırken ilk olarak üretim süreci; esas üretim gider yerleri, yardımcı üretim gider yerleri ve yardımcı hizmet gider yerleri belirlenmiştir. Devamında ise üretim sürecine dahil edilen giderler 3 ana kalemde belirtilmiş ve üretim süreci safhalara ayrılmıştır. İşletmeden elde edilen bilgiler ile ilk olarak üretim giderleri safhalardaki gider yerlerine dağıtımı yapılarak Birinci Dağıtım Tablosuna işlenmiştir. İkinci Dağıtım Tablosu ise yardımcı gider yerlerinde gerçekleşen giderlerin esas üretim gider yerlerindeki dağıtımı ile oluşmaktadır. Bu hesaplama ise esas gider yerlerinde ortaya çıkan direkt hammadde ve malzeme ile direkt işçilik giderleri toplamının, toplam direkt üretim giderlerine bölünerek elde edilen yüzdeye göre dağıtılmaktadır. Devamında ise fire miktarı da göz önüne alınarak birim maliyetler hesaplanmış, safha maliyet yöntemi sonucunda ortaya çıkan maliyet değerlendirilerek model önerisi sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Maliyet Muhasebesi, Rekabet, Safha Maliyet Sistemi, Tekstil Sektörü, Üretim İşletmeleri

The Use of the Phase Cost System in the Textile Sector: A Case Study of a Textile Company in Denizli Province

Öz

Competition has become an important concept for the future of businesses today. Especially for manufacturing companies to play an active role in global competition, increase their efficiency, and ensure their continuity, they need to use the cost system effectively. Therefore, besides the accuracy and reliability of the cost calculation system used by the business, its suitability for its own structure and production technique is also crucial. The method of cost calculation in manufacturing companies varies according to the production process, form, and the industry it belongs to. Dividing the production process into specific stages and tracking cost control in stages allows for quick and effective solutions to high-cost problems that may arise in the relevant stage. This can be achieved by using the Phase Costing Method. The Phase Costing Method has been used for many years in sectors where production is carried out in series and in specific stages. One important sector where production is carried out in stages and in a series is the textile industry. In this study, the Phase Costing Method was applied to the expense items of X company, which continues its activities in the textile sector and specializes in printing and dyeing, located in Denizli Organized Industrial Zone, for the month of February 2023. During the application of the method, the production process was first determined, including the main production cost centers, auxiliary production cost centers, and auxiliary service cost centers. Then, the expenses included in the production process were specified in three main categories, and the production process was divided into stages. Based on the information obtained from the company, the production costs were distributed to the cost centers in the stages and recorded in the first distribution table. The second distribution table was created by distributing the expenses incurred in auxiliary cost centers to the main production cost centers. This calculation was done by dividing the total of direct raw materials and direct labor costs arising in the main cost centers by the total direct production costs, according to the percentage obtained. Then, unit costs were calculated considering the scrap quantity, and based on the Phase Costing Method, the resulting cost was evaluated, and a model proposal was presented.

Anahtar Kelimeler

Cost Accounting, Competition, Phase Cost Method, Textile Sector, Manufacturing Enterprises

Kaynakça

• Akdoğan, N. (2008). Tek düzen muhasebe sisteminde maliyet muhasebesi uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Akdoğan, N., Gündüz, E. ve Sevim, A. (2012). Maliyet muhasebesi. Eskişehir: Açık Öğretim Fakültesi Yayını.
• Altınok, Y. (2014). Oryantasyon raporu. Denizli: Menderes Tekstil.
• Akyol, N. (2007). Yönetim ve maliyet muhasebesi açısından safha maliyet sistemi ve Sarıgözoğlu A.Ş. için bir maliyet modeli önerisi. Yüksek lisans tezi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa, Türkiye.
• Altuğ, O. (2001). Maliyet muhasebesi, İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Belge, R. (2023). Ulaşım coğrafyası açısından bir inceleme: Denizli ili. Pamukkale Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 54, 275-289.
• Boyar, E., ve Güngörmüş, A. H. (2006). TMS–2 stoklar standardında öngörülen normal maliyet yönteminin, Safha Maliyetine Uygulanması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (32), 1-7.
• Bursal, N. ve Ercan, Y. (2002). Maliyet muhasebesi ilkeler ve uygulama. İstanbul: Der Yayınları.
• Büyükmirza, K. (2017). Maliyet ve yönetim muhasebesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Dosch, J. ve Wilson, J. (2010). Process costing and management accounting in today’s business environment. Strategic Finance, 92(2), 37–43.
• Fisher, J. G., ve Krumwiede, K. (2015). Product costing systems: finding the right approach. Journal of Corporate Accounting and Finance, 26(4), 13-21.
• Gurowka, J., ve Lawson, R. A. (2007). Selecting the right costing tool for your business needs. Journal of Corporate Accounting and Finance, 18(3), 21-27.
• Hacırüstemoğlu, R. (2000). Maliyet Muhasebesi. Türkmen Kitabevi: İstanbul.
• Horngren, C. T., Bhimani, A., Datar, S. M., ve Foster, G. (2002). Management and cost accounting. Harlow: Financial Times/Prentice Hall.
• Horngren, C. T., Datar S. M. ve Rajan M., (2012). Cost accounting: a managerial emphasis. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall International Inc.
• Kâhya, S. ve Gürel, E. (2021). Üretim işletmelerinde safha maliyet yönteminin önemi: Muğla ilinde arıcılık sektörü üzerine bir uygulama. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(4), 2280-2299.
• Kinney, M. R., ve Raiborn, C. A. (2011). Cost accounting: foundations and evolutions. Available Titles Cengagenow. South-Western College.
• Özcan, İ. (2020). Üretim işletmeleri açısından safha maliyet sisteminin incelenmesi ve plastik sektöründe bir uygulama. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 233-264.
• Özçelik, F. (2019). Maliyet yöntemlerinin değerlendirilmesi ve seçimi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(4), 607-622.
• Rohma, F. F., ve Wahyu, P. E. A. N. (2022). The analysis of process costing method: a case study in ultra micro business. Wacana Equiliberium (Jurnal Pemikiran Penelitian Ekonomi), 10(02), 64-75.
• Sakarya, E., ve Yılmaz, A. (2008). Hayvancılık işletmelerinde maliyeti oluşturan masraf unsurları ve et sanayi işletmelerinde safha maliyet sistemi. Verimlilik Dergisi, (3), 115-134.
• Sarıtaş, H. ve Utku, M. (2016). Denizli ili şarap imalat sektörü analizi ve maliyet muhasebesi uygulama politikalarına ilişkin bir değerlendirme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26), 261-277.
• Sharma, R. ve Ratnatunga, J. (1997). Teaching note: traditional and activity based costing systems. International Journal Of Phytoremediation, 21(1), 337–345. doi:10.1080/096392897331406.
• Stocken, P. C. ve Verrecchia, R. E. (2004). Financial reporting system choice and disclosure management. The Accounting Review, 79(4), 1181-1203.
• Tellioğlu, T. ve Karabay, B. (2021). Mermer sektöründe safha maliyet sistemi fire hesaplamaları ve bir uygulama örneği. Denetim ve Güvence Hizmetleri Dergisi, 1(1), 48-67.
• Turgut, S. (2006). Kuyumculuk sektöründe safha maliyet sistemi ve bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Utku, M. (2015). Şarap üretim işletmelerinde maliyet sistemi ve bir uygulama. Doktora tezi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, Türkiye.
• Uysaler A. (2007). Faaliyet tabanlı safha maliyetleme sistemi: sentetik dokuma sanayiinde bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, Türkiye.
• Uzun Ö. (2012). Üretim işletmelerinde safha maliyet sisteminin önemi aydın ilinde süt ve süt ürünleri işletmesinde örnek bir uygulama. Yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın, Türkiye.
• Weygandt, Jerry J., Kieso, Donald E. ve Kimmel Paul D. (1999). Managerial accounting tools for business decision making, John Wiley And Sons, Inc., U.S.A.
• Vanderbeck, A. J., (2009). Principles of cost accounting, 15th Edition, Cengage Learning, South-Western.
• Yükçü, S. (2007). Yönetim açısından maliyet muhasebesi. İzmir: Cem Ofset.