VESÂYET VE KISITLILIK KARARI VERİLMESİNE VEYA SONA ERMESİNE VE VESÂYETİN YÜRÜTÜLMESİNE UYGULANACAK HUKUK, TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI YETKİSİ VE YABANCI MAHKEME KARARLARININ TANINMASI

Yıl 2018, Cilt: 67 Sayı: 2, 279 - 354, 01.06.2018

Doğa Elçin

Öz

5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’da, vesâyet ve kısıtlılık kararı verilmesine veya sona ermesine ve vesâyetin yürütülmesine uygulanacak hukuk (m.10) ve bu konuda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi (m.41 ve m.42) düzenlenmiştir. Vesâyet ve kısıtlılığa ilişkin, yabancı mahkeme kararlarının tanınması konusunda doktrin ve uygulamada farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Çalışmada, vesâyet ve kısıtlılık kararı verilmesine veya sona ermesine ve vesâyetin yürütülmesine uygulanacak hukuk, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi ile yabancı mahkeme kararlarının tanınması tartışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Vesâyet ve kısıtlılık, mahkemelerin milletlerarası

The Law Applicaple to the Legal Reasons Underlying Decisions Issuing or Revoking a Tutelage and Guardianship and Implementation of Tutelage, International Jurisdiction of Turkish Courts and Recognition of Foreign Judgements

Öz

Turkish Act on Private International Law and International Procedure (No.5718) has provisions on the law applicable to the legal reasons underlying decisions issuing or revoking a tutelage or guardianship (Article 10) and international jurisdiction of Turkish courts (Article 41 and Article 42). Doctrine and Turkish courts adopt different approaches on recognition of foreign judgements on this issue. This paper discusses the law applicable to the legal reasons underlying decisions issuing or revoking a tutelage or guardianship and implementation of tutelage, international jurisdiction of Turkish courts and recognition of foreign judgements

Anahtar Kelimeler

Tutelage and guardianship, international jurisdiction

Kaynakça

• AKINCI, Ziya/DEMİR-GÖKYAYLA, Cemile, Milletlerarası Aile Hukuku, İstanbul
• AKINTÜRK, Turgut/ATEŞ KARAMAN, Derya, Türk Medenî Hukuku, Aile Hukuku, Cilt:II, B.16, İstanbul 2014.
• ALTUĞ, Yılmaz, Devletler Hususî Hukuku, İstanbul 1973, (Devletler Hususî Hukuku).
• ALTUĞ, Yılmaz, Devletler Hususi Hukukunda Yargı Yetkisi, B.2, İstanbul 1979, (Yargı Yetkisi).
• ANTON, A.Elder/BEAUMONT, Paul/McELEAVY, Peter, Private International Law, 3rd Ed., Edinburgh 2011.
• ARAT, Tuğrul, “Yabancı İlâmların Tanınması ve Tenfizi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl:1964, Sayı:21, s. 421-527.
• AYBAY, Rona/DARDAĞAN, Esra, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), B.2, İstanbul 2008.
• AYGÜL, Musa, “Yabancı Mahkemeden Verilen Vesâyet Kararlarının Tanınması (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun Bir Kararının Değerlendirilmesi)”, Prof. Dr. Tuğrul Arat’a Armağan, Ankara 2012, s.135-159, (Vesâyet Kararlarının Tanınması).
• AYGÜL, Musa, “Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Davalarında Bazı Usul Hukuku Problemleri (Harç-İspat Yükü ve Deliller-Vasıflandırma), MHB, Yıl:31, Sayı:2, 2011, (Usul Hukuku Problemleri), s.83-121.
• BAYRAKTAROĞLU-ÖZÇELİK, Gülüm, “Kanunlar İhtilâfı Hukukunda Olumlu Vatandaşlık İhtilâflarının Çözümü ve MÖHUK m.4/(1)(b) ve (c) Hükümlerinin Değerlendirilmesi, GÜHFD, Yıl:2015, C.XIX, S.1, s.111-150.
• BAYRAKTAROĞLU ÖZÇELİK, Gülüm, Milletlerarası Usûl Hukukunda Paralel Davalar, Ankara 2016.
• BERKİ, Osman Fazıl, Türk Hukukunda Kanun İhtilâfları, B.2, Ankara 1971.
• BERKİ/ERGÜNEY, Yabancılar Hukuku ve Kanunlar İhtilafı ile İlgili Yargıtay Kararlarının Tahlil ve İzahları, Ankara 1963.
• ÇELİKEL, Aysel/ERDEM, B.Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, B.14, İstanbul 2016.
• ÇELİKEL, Aysel/NOMER, Ergin/GİRAY, F.Kerem/ESEN, Emre, Milletlerarası Özel Hukuk Pratik Çalışma Kitabı, Çözümlenmiş Örnek Olaylar –Seçilmiş Mahkeme kararları, B.13, İstanbul 2016.
• ÇELİKEL, Aysel, Ahkâmı Şahsiye Konusundaki Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması, İstanbul 1963.
• ÇİÇEKLİ, Bülent, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Yargıtay Kararları, Ankara 2014.
• DARDAĞAN, Esra, Milletlerarası Usul Hukukunda “Aşkın Yetki” Kavramı, Ankara 2005, (Aşkın Yetki).
• DARDAĞAN KİBAR, Esra, Kanunlar İhtilâfı Açısından Yabancı Kamu Hukukuna Bakış, Ankara 2013.
• DEMİR-GÖKYAYLA, Cemile, “Milletlerarası Özel Hukukta Vesayet”, Ata Sakmar’a Armağan, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012, s.403-427.
• DEMİRKOL, Özüm, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizinde Karşılıklılık Esası, İstanbul 2017.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, B.3, Ankara 2015.
• DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk Pratik Çalışmaları, Ankara 2015.
• DURAL, Mustafa/OĞUZ, Tufan/GÜMÜŞ, Alper, Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku, İstanbul 2018.
• EKŞİ, Nuray, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, İstanbul 2013, (Yabancı Mahkeme).
• EKŞİ, Nuray, Milletlerarası Özel Hukuk I Pratik Çalışma Kitabı, B.3, İstanbul 2016, (Pratik Çalışma).
• EKŞİ, Nuray, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, B.2, İstanbul 2000, (Türk Mahkemeleri).
• EKŞİ, Nuray, “Yabancı Mahkemenin Aşırı Yetkisinin Tenfiz Mahkemesi Tarafından Denetlenmesi (5718 Sayılı MÖHUK m.54/b)”, İKÜHFD 2010/2, s.25-70.
• ERDEM, B.Bahadır, “22.11.2001 Tarihli ve 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununda Düzenlenen Türk Mahkemelerinin Yetkisine İlişkin Kurallar ve Bu Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi”, MHB Yıl:22, Sayı:2, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, 2002, s. 149-181.
• ERTAŞ, Şeref, Yabancı İlamların Tanınması ve Tenfizi, Kudret Ayiter Armağanı, Ankara 1988.
• ERTEN, Rifat, Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, Ankara 2017.
• ESEN, Emre, “Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Münhasır Yetki Kavramı”, MHB, Yıl:22, 2002, s.183-206.
• FAWCETT, James/CARRUTHERS, Janeeen, Cheshire, North & Fawcett Private International Law, Oxford 2008.
• FEYZİOĞLU, Feyzi Necmettin, Aile Hukuku Dersleri, İstanbul 1971.
• GARNETT, Richard, Substance and Procedure in Private International Law, Oxford
• GENÇCAN, Ömer Uğur, Vasi- Kayyım, Yasal Danışman ve Vesayet Daireleri, Yargıtay Uygulaması, Bilimsel Açıklama, En Son İçtihatlar, Ankara 2015.
• GÖĞER, Erdoğan, Devletler Hususî Hukuku, Ankara 1977.
• HUYSAL, Burak, “6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Getirilen Yenilikler Işığında Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Konusunda Bazı Tespitler”, MHB Yıl:31, Sayı:2, 2011, s.71-101.
• KILIÇOĞLU, M.Ahmet, Medeni Hukuk, Ankara 2016, (Medeni Hukuk).
• KILIÇOĞLU, M. Ahmet, Aile Hukuku, B.2, Ankara 2016, (Aile Hukuku).
• KURU, Baki, Nizasız Kaza, Ankara 1961, (Nizasız Kaza).
• KURU, Baki, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku, İstanbul 2016, (Medenî Usul Hukuku).
• LALE, Muktedir, Özetli İçtihatlı Yargıtay Uygulamasında Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku, Ankara 2014.
• MANN, Frederick Alexander, “The Doctrine of Jurisdiction in International Law”, Rec. Des. Cours, 1964, Vol.I, s.9-161.
• NOMER, Ergin, Devletler Hususî Hukuku, B.21, İstanbul 2015.
• NOMER, Ergin, “Yabancı Çekişmesiz Yargı Kararlarının Tanınmasında Kesinleşme Şartı”, Prof. Dr. Erdoğan Moroğlu’na 65. Yaş Günü Armağanı, İstanbul 1999, s.909-922, (Çekişmesiz Yargı).
• ÖZKAN, Işıl, Devletler Özel Hukukunda İkametgah, Mutad Mesken ve İşyeri Bağlama Noktalarının Yeniden Değerlendirilmesi, Ankara 2003.
• ÖZKAYA-FERENDECİ, Hamide Özden, Kesin Hükmün Objektif Sınırları, İstanbul 2009.
• ÖZTEKİN GELGEL, Günseli N., “Türk Devletler Özel Hukukunda Velayet ve Vesayet Kararlarının Tanınması ve Tenfizine İlişkin Bazı Problemler”, MHB, Yıl:2015, S.35/2, s.107-138.
• PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/ÖZEKES, Muhammet, Medenî Usul Hukuku, B.14, Ankara 2013.
• RUHİ, Ahmet Cemal, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun, Gerekçeli-Kısa Açıklamalı-Yargıtay İçtihatlı, B.4, Ankara 2014, (Yargıtay Kararları).
• RUHİ, Ahmet Cemal, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun, Gerekçeli-Kısa Açıklamalı-Yargıtay İçtihatlı, B.2, Ankara 2008, (Milletlerarası Özel Hukuk).
• SARGIN, Fügen, “Yetişkinlerin Milletlerarası Plânda Korunmasına Dair La Haye Sözleşmesi”, AÜHFD, Yıl:2003, Cilt:52, Sayı:2, s.1-75.
• SARGIN, Fügen/ERTEN, Rifat, “MÖHUK Hükümleri Dairesinde Tanımanın Hukukî Niteliği, Usûlü ve Karşılaşılan Bazı Sorunlar: “Yeni Bir Düzenleme Yapma Gereği”, Legal Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, Yıl:2014, Cilt:3, Sayı:2, s.37-136.
• SARGIN, Fügen, Milletlerarası Usûl Hukukunda Yetki Anlaşmaları, Ankara 1996.
• SAVIGNY, Friderich Carl Von/GUTHRIE, William, Private International Law and Retrospective Operation of Statutes, A Treatise on the Conflict of Laws and the Limits of Their Operation in Respect of Place and Time, Edinburg 1880.
• SÜRAL, Ceyda, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası yetkisine Etkisi”, TBB Dergisi, Yıl:2012, Sayı:100, s. 167-216.
• SÜZEN, Begüm, Tanıma ve Tenfiz Davalarında Kararı Veren Mahkemenin Denetimi, İstanbul 2016.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, B.4, İstanbul 2015.
• ŞİT, Banu, “Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kesinleşme Şartı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XV, Yıl:2011, Sayı:1, s.61- 74.
• TAN DEHMEN, Mine, “Türk Vatandaşlarının Kişi Hallerine İlişkin Davalar Bakımından 5718 Sayılı MÖHUK’ta Kabul Edilen Yetki Kuralı”, MHB, Yıl:33, S.1, 2013, s. 169-211.
• TANRIBİLİR, Feriha Bilge, Çocuk Haklarının Uluslararası Korunması ve Koruma Mekanizmaları, Ankara 2011.
• TANRIVER, Süha, Medenî Usûl Hukuku, Cilt:I, Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, Ankara 2016.
• TEKİNALP, Gülören/UYANIK, Ayfer, Milletlerarası Özel Hukuk, Bağlama Kuralları, B.12, İstanbul 2016.
• TEKİNAY, Selâhattin Sulhi, Türk Aile Hukuku, B.4, İstanbul 1982.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin, “Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Davalarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Prof. Dr. Tuğrul Arat’a Armağan, Ankara 2012, s. 1141-1165, (Türklerin Kişi Hâlleri).
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin, Çocukların Korunmasına İlişkin Milletlerarası Sözleşmeler ve Türk Hukuku, Ankara 1991, (Çocukların Korunması).
• ULUOCAK, Nihâl, Kanunlar İhtilâfı, Yasama Yetkisi Kuralları, İstanbul 1971.
• UMAR, Bilge, “Yabancı ve Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizi”, Adalet Dergisi, 1960, Sayı:8, s.472-492.
• YILDIRIM, Abdülkerim, Türk Aile Hukuku, Ankara 2014.