Danıştay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Çerçevesinde MANEVİ TAZMİNATA FAİZ YÜRÜTÜLMESİ SORUNU

Yıl 2006, Cilt: 55 Sayı: 2, 117 - 141, 01.09.2006

Gürsel Kaplan

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000000349

Öz

Hukukun temel işlevlerinden biri, hukuksal barış ve güvenliğin gerçekleştirilmesidir. Bu nedenle, her hukuk düzeni, bireyler arası ilişkilerde “haksız” olarak nitelediği davranışlar sonucu doğan zararların tazminine ilişkin çözümler üretmiştir. Bu durumu, Özel Hukuk alanındaki ilişkilerde kolayca gözlemlemek mümkündür. Aynı anlayışın gereği olarak, devlet organlarının da eylem ve işlemleri ile bireylere vermiş oldukları zararları karşılaması gerektiği düşünülebilir ise de; bu düşünce, çeşitli sebeplerle uzunca bir süre kabul edilmemiştir. Fakat günümüzde artık hiçbir uygar ülkede, kamusal gücün bireylere haksız olarak verdiği zararların yine devletçe üstlenilip karşılanması gereği, tartışma konusu yapılmamaktadır. Çünkü gerek Fransa’da ve gerekse ülkemizde, öğretide olduğu kadar yargısal içtihatlarda da genel kabul gören yaklaşıma göre, İdarenin hukuki (mali) sorumluluğunun kabul edilmesi Hukuk Devletinin olmazsa olmaz gereklerinden biri olarak görülmektedir. Ancak, idarenin hukuki (mali) sorumluluğu ilkesi, Fransa’da olduğu gibi, ülkemizde de pozitif hukuk kurallarından önce ve onlardan ziyade yargısal içtihatlarla yaratılıp şekillendirildiğinden; sürekli bir değişim ve dönüşüm içinde olmuştur. İdarenin sorumluluğu ile ilgili bu dinamik ve evrimsel özellik, kuşkusuz, kaçınılmaz olduğu kadar yararlıdır da. Zira ancak bu sayede, İdarenin her geçen gün artan ve karmaşık bir hal alan faaliyetlerinin yol açabileceği zararların tazmin edilebilme imkân ve koşulları ihtiyaçlara en uygun şekilde cevap verebilecek bir tarzda belirlenebilir. Ne var ki, bunun beraberinde getirebileceği birtakım sakıncalar da yok değil. Bunun en somut kanıtı ise, inceleme konumuzu teşkil eden; mahkemece hükmedilen manevi tazminata faiz de yürütülüp yürütülemeyeceği meselesidir. Gerçekten de, aşağıda ortaya koyacağımız gibi, hükmedilen manevi tazminata faiz yürütülüp yürütülmeyeceği sorununa ilişkin olarak Danıştay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kararları arasında bir birlik ve uyum bulunmadığı gibi, her bir Yüksek Mahkemenin kendi uygulaması da aynı birlik ve uyumu göstermekten uzaktır. Oysa özel hukuk alanında ve adli yargı yerlerinin uygulamasında, böyle bir sorunun yaşanmadığı görülmektedir. Nitekim gerek Yargıtay’ın ve gerekse doktrinin yaklaşımına bakıldığında, hükmedilen manevi tazminata faiz de yürütülmesi gerektiğinin tartışmasız bir şekilde kabul edildiği gözlenmektedir. Hukuk düzeni bakımından arzu edilmeyecek bu sonucun bir an önce son bulmasında sayısız fayda vardır. Danıştay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin yeni kararlarında söz konusu duruma son verecek bir gelişmenin işaretleri görülmekte ise de, bu kararlara bakarak sorunun hal edilmiş olduğunu söylemek henüz erken görünmektedir

Anahtar Kelimeler

Danıştay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Manevi

The Matter of Calculating Interest to Compensation for Mental Anguish According to the Decisions of Council of State and High

Öz

Establishing peace and security is one of the main objectives of law. Therefore, every legal system has provisions so as to prevent “unfair” behaviors among the individuals. It’s very easy to detect this in context of relations of in the area civil law. As a result of same perception, one may think that state bodies are also responsible for their wrongful acts, however this had not been accepted until recently. But, in our time, none of civilized nation would allow unfair conducts of state actors. Even if such a conduct occurred states have to compensate damages caused. Both in Turkey and France accepted approach is, in court decisions as well as doctrine, that the legal (and financial) responsibility of administration as one of the indispensable elements of the state of law. However, the principle of legal (and financial) responsibility is accepted in court decisions before positive law both in France and Turkey. This is why the principle is being evolved thorough the dictums of the courts. Thanks to this way of evolution of the principle it could easily adapted to the changing needs of the day. However it brings some inconveniences together. For instance, the problem of whether the courts could determine interests as well as compensation. There is no unanimous opinion between Council of State and High Military Administrative Court. Yet, there is no such problem in the administration of civil courts. In the application of The High Court of Appeals interest is paid as well as compensation without doubt. The inconsistent practice between Council of State and High Military Administrative Court should end immediately for the sake of legal order. Despite signs for the solution in the latest decisions of the courts, it’s early to say the problem has solved

Anahtar Kelimeler

Council of State, High Military Administrative Court, compensation, interest

Kaynakça

• AKILLIOĞLU, Tekin: “Gözlemler: Yönetsel Yargıda Manevi Giderim ve Bilgi Hukuku Gelişmesi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 22, Sayı 2, 1989.
• ALPASLAN, Reha T.: “Manevi Tazminat Konusuna Genel Bakış”, Adalet Dergisi, Cilt 58, 1967.
• ARMAĞAN, Tuncay: İdarenin Sorumluluğu ve Tam Yargı Davaları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 1997.
• ASLAN, Zehreddin/BERK, Kahraman: İdare Hukuku ve İdari Yargıya İlişkin Temel Kanunlar, Güncellenmiş 3. Basım, Alfa, İstanbul, 2005.
• ATAAY, Aytekin: Borçlar Hukukunun Genel Teorisi, Birinci Yarım, Üçüncü Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1981.
• ATAY, E. Ethem/ODABAŞI, Hasan/GÖKCAN, Hasan Tahsin: Teori ve Yargı Kararları Işığında İdarenin Sorumluluğu ve Tazminat Davaları, Seçkin, Ankara, 2003.
• BAL, Yakup/ŞAHİN, Yahya/KARABULUT, Mustafa: Danıştay 10. Dairesinin Tazminat Davalarına İlişkin Seçilmiş Kararları, Seçkin Yayınları, Ankara, 2003.
• BALTA, Tahsin Bekir: İdare Hukukuna Giriş I, TODAİE Yayını, 1968/ 1970.
• DELCROS, Xavier/DELCROS, Bertrand: Fransa ve İngiltere’de İdarenin Sorumluluğu, (Çeviren: Turgut CANDAN) Danıştay Başkanlığı Yayını, Ankara, 1984.
• CANDAN, Turgut: “İdari Yargı Kararlarının Uygulanması”, İdari Yargı Paneli (11-12 Nisan 2003, Mersin).
• CHAPUS, René: Responsabilité Publique et Responsabilité Privé (Responsabilité), LGDJ, Paris, 1957.
• CHAPUS, René: Droit Administratif Général, Tome I (Droit Administratif), 11. édition, Montchrestien, Paris, 1997.
• COUZINET, Jean- François: “Cas De Force Majeure Et Cas Fortuit: Causes D’Exonération De La Responsabilité Administrative”, Revue Du Droit Public, 1993 (octobre-séptemre).
• DARCY, Gilles: La Responsabilité De l’Administration, Dalloz, Paris, 1996.
• DEGUERGUE, Maryse: Jurisprudence Et Doctrine Dans L’Élaboration Du Droit De La Responsabilité Administrative, LGDJ, Paris, 1994.
• DURAN, Lûtfi: Türkiye İdaresinin Sorumluluğu, TODAİE Yayını, Ankara, 1974.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Tıpkı 7. Baskı, Beta, İstanbul, 2001.
• ESİN, Yüksel: Danıştay’da Açılacak Tazminat Davaları, İkinci Kitap, Esas, Ankara, 1973.
• GİRİTLİ, İsmet/BİLGEN, Pertev/AKGÜNER, Tayfun: İdare Hukuku, Der Yayınları, İstanbul,2001.
• GÖNEN, K. Eren: “İdari Yargıda Manevi Tazminat Meselesi”, Danıştay Dergisi, Sayı 108.
• GÖZLER, Kemal: İdare Hukuku, Cilt II, Ekin Kitabevi, Bursa, 2003.
• GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref/TAN, Turgut: İdare Hukuku, Cilt: 1, Genel Esaslar Güncelleştirilmiş 2. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2001.
• GUETTIER, Christophe: La Responsabilité Administrative, LGDJ, Paris, 1996.
• GÜNDAY, Metin: İdare Hukuku, 9. Baskı, İmaj Yayıncılık, Ankara 2004.
• GÜRAN, Sait: “Türk İdare Hukukunda Tazminat Miktarının Saptanması”, Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler III. Sempozyumu, Ankara, 12- 13 Mayıs 1980, İÜHFY, İstanbul, 1980.
• GÜRSOY, Kemal Tahir: “İdarenin Sorumluluğuna İlişkin İlkelerde Son Gelişmeler ve İsviçre Hukukunda İdarenin Hukuki Sorumluluğunun Ana Hatları” (Sorumluluk), Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler III. Sempozyumu, Ankara, 12-13 Mayıs, 1980, İÜHFY, İstanbul, 1980.
• GÜRSOY, Kemal Tahir: “Manevi Zarar ve Tazmini” (Zarar), AÜHFD, Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan, Cilt XXX, sayı 1-4, 1973.
• HELVACI, Mehmet: Borçlar ve Ticaret Kanunu Bakımından Para Borçlarında Faiz Kavramı, Beta, İstanbul, 2000.
• KILIÇOĞLU, Ahmet: “Manevi Tazminatın Hukuksal Niteliği” Ankara Barosu Dergisi, 1984/ 1.
• KILIÇOĞLU, Ahmet: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: “Kişilik Haklarını Koruyan Manevi Tazminat Davasına İlişkin Yeni Gelişmeler”, Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler I. Sempozyumu (Ankara, 21-22 Ekim 1977), Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1980.
• LACHAUME, Jean-François: Les Grandes Decision De La Jurisprudence, Onziéme édition, Puf, Paris, 1997.
• OZANSOY, Cüneyt: Tarihsel ve Kuramsal Açıdan İdarenin Kusurdan Doğan Sorumluluğu, (Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1989).
• ÖZGÜLDÜR, Serdar: Askeri Yüksek İdaresi Mahkemesi Kararları Işığında Tam Yargı Davaları, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• ÖZGÜLDÜR, Serdar: “İdare Hukukunda Tazminat Hesabının Unsurları ve Hesaplama Yöntemi: AYİM Uygulaması”, AYİMD, Sayı 11.
• POIROT-MAZERES, Isabelle: “La Notion De Préjudice En Droit Administratif Français”, Revue Du Droit Public, 1997.
• PAILLET, Michel: La Responsabilité Administrative, Dalloz, Paris, 1996.
• REİSOĞLU, Safa: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Değişiklik ve İlavelerle Onuncu Baskı, Beta, İstanbul, 1995.
• RIVERO, Jean / WALINE, Jean: Droit Administratif, 20. édition, Dalloz, Paris, 2004.
• TEKİNAY, Selahattin Sulhi /AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yeniden Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş Yedinci Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1993.
• TUNÇOMAĞ, Kenan: Borçlar Hukuku, Cilt I, Genel Hükümler, Üzerinde Çalışılmış Beşinci Bası, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1972.
• ÜNLÜÇAY, Mehmet: “İdarenin Tazmin Borcu ve Enflasyon Olgusu”, Danıştay Dergisi, Sayı 94.
• YAYLA, Yıldızhan: İdare Hukuku I, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş İkinci Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1990.
• ZABUNOĞLU, Yahya K.: İdari Yargı Hukuku Dersleri, (Ankara, 1980–1981, Teksir ).
• ZEN-RUFFINEN, P.: “İsviçre Sorumluluk Hukukunda Destekten Yoksun Kalma Tazminatı ve Manevi Tazminat Konusunda Yeni Gelişmeler”, (Çeviren: Haluk BURCUOĞLU), İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 59, Sayı 4-5-6, 1985.