Osmanlı-Türk Anayasal Tarihinde Yasama Yorumu ve Uygulaması

Yıl 2018, Cilt: 67 Sayı: 4, 807 - 855, 07.02.2019

İsmail Köküsarı

Öz

Yasama yorumuna dair olan bu çalışma iki ana kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda yasama yorumu ile ilgili öğretideki görüşler kapsamında, öncelikle bu yorum türünün nitelikleri incelenmiştir. Bunun yanında yasamanın üstünlüğü ve kuvvetler ayrılığı anlayışlarının, ‘yasama yorumu’nun doğuşu ve gelişimindeki etkilerine yer verilmiştir. İkinci kısımda, yasama yorumunun geçmişte ve günümüzde uygulandığı ülkelerden örnekler verilmiş ve özellikle Türk anayasal tarihinde yasama yorumu ele alınmıştır. Ayrıca, Türkiye’de, Meclis’in ‘yorum kararları’ ile ‘yoruma mahal olmadığına dair’ kararlarından ve konuyla ilgili yargı kararlarından örnekler verilerek, konuya pratik bir perspektif kazandırılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

yorum, yasama yorumu, meclis, 1921, 1924, 1876, anayasa

The Legislative Interpretation of Laws in the Turkish Constitutional History and its Practice

Öz

This study regarding ‘legislative interpretation of laws’ consists of two main chapters. In the first chapter, the properties of this type of interpretation are analysed in the scope of considerations on ‘legislative interpretation’. In addition to this, it is included that the effects of 'supremacy of parliament' and 'separation of powers' on the 'legislative interpretation'. In the second chapter, it is given some examples for legislative interpretation from different countries, and particularly is took into consideration ‘legislative interpretation in the history of Turkish constitutional history’. Also, I added this study practical dimension, by giving some practical examples from judicial judgements and legislative decisions on the matter.  

Anahtar Kelimeler

legislative interpretation, parliament, 1921, 1924, 1876, constitution

Kaynakça

• Ali Şuurî Bey (Karesi mebusu), “1924 Anayasası’na dair teklifin 106. maddesine dair beyanları”, İçtima (birleşim) 24, Celse (oturum) 1, İçtima tarihi 30.03.1340/30 Mayıs 1924.
• Allan, T. R. S., “Legislative Supremacy and Legislative Intention: Interpretation, Meaning, and Authority”, Cambridge Law Journal, Vol. 63, Y. 2004.
• Armağan, Servet, Memleketimizde İçtüzükler, İÜHF Yayını, İstanbul, 1972.
• Arsel, İlhan, Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları I, Mars Matbaası, Ankara, 1965.
• Arsel, İlhan, “Türk Anayasasının Umumi Esasları I, Büyük Millet Meclisi’nin Kuruluş ve Vazifeleri”, Ankara ÜHFD, Cilt 12, Sayı 1, Y. 1955.
• Balta, Tahsin Bekir, İdare Hukuku I, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1970/72.
• Başgil, Ali Fuad, Teşkilat Hukuku; Türkiye Siyasi Rejimi ve Anayasa Prensipleri, Cilt I, Fasikül II, Baha Matbaası, İstanbul, 1960.
• Başgil, Ali Fuad, Hukukun Ana Mesele ve Müesseseleri, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1946.
• Berki, Ali Himmet, “Teşrii Tefsir”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 2, Y. 1958. Berki, Ali Himmet, Hukuk Mantığı ve Tefsir, Güney Matbaacılık, Ankara, 1948.
• Castellucci, Ignazio, Rule of Law and Legal Complexity in the People’s Republic of China, Litotipografia Alcione S.r.l., Italy, 2012.
• Chan, Johannes M. M. /Flu, H. L. /Ghai, Yash (Editörler), Hong Kong’s Constitutional Debate; Conflict over Interpretation, Hong Kong University Press, 2009.
• Dönmezer, Sulhi, “Mahkeme İçtihatları: Adalet Mahkemesi Kararları, Tevhidi İçtihat Kararları Dolayısıyla Karar Tashihi, Teşrii Tefsirin Makabline Şümulü, İtiraz ve Karar Tashihi Arasındaki Fark…”, İstanbul ÜHFM, Sayı 1, Y. 1949.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C. I, Beta, İstanbul, 1997.
• Elbir, Halid Kemal, “Osmanlı Padişahlarının Tapulu Gayrimenkulleri Varislerine İntikali Hakkında Bir Teşrii Tefsir ve Teşrii Tefsirin Makabline Şumülü Meselesi”, İstanbul ÜHFM, Cilt 15, Sayı 4, Y. 1949.
• Erem, Faruk, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 1954.
• Esen, Bülent Nuri, Anayasanın Anayasa Mahkemesince Yorumlanışı; Bir İnceleme Özeti, AÜHF Yayını, Ankara, 1972.
• Farber, Daniel A., “Statutory Interpretation and Legislative Supremacy”, Georgetown Law Journal, Vol. 78, Y. 1989.
• Ferejohn, John /Pasquino, Pasquale, “Constitutional Adjudication: Lessons from Europe”, Texas Law Review, Vol. 82, Y. 2004.
• Feridun Fikri Bey, “1924 Anayasası’na dair teklifin 106. maddesine dair beyanları”, İçtima (birleşim) 24, Celse (oturum) 1, İçtima tarihi 30.03.1340/30 Mayıs 1924, bkz. erişmek için TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 8, İçtima senesi 2.
• Frate, Paolo Alvazzi del, “The Origins of the Référé Législatif and the Cahiers de Doléances of 1789”, https://www.scribd.com/document/ 5563013/Origins-of-Refere-Legislatif-to-read, erişim tarihi 27.12.2017.
• Gedik, Ömer, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yorum Yöntemleri Açısından İncelenmesi, Marmara Üniversitesi SBE, (Dan. Prof. Dr. İbrahim Ö. Kaboğlu), Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2013.
• Gee, Graham/Young, Alison L., “Regaining Sovereignty, Brexit, the UK Parliament and the Common Law,” European Public Law, Vol. 22 Issue 1, Y. 2016.
• Gerangelos, Peter, The Separation of Powers and Legislative Interference in Judicial Process_ Constitutional Principles and Limitations, Hart Publishing, 2009.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, C. I, Ekin Yayınevi, Bursa, 2011.
• Gözler, Kemal, Hukuka Giriş, Ekin Yayınevi, Bursa, 2017.
• Halpérin, Jean-Louis “Legal Interpretation in France Under the Reign of Louis XVI: A Review of the Gazette des tribunaux”, Interpretation of Law in the Age of Enlightenment; from the Rule of the King to the Rule of Law (Editörler: Yasutomo Morigiwa, Michael Stolleis, Jean-Louis Halperin), Springer, 2011.
• Hasan Fehmi Bey (Gümüşhane mebusu), “1924 Anayasası’na dair teklifin 106. maddesine dair beyanları”, İçtima (birleşim) 24, Celse (oturum) 1, İçtima tarihi 30.03.1340/30 Mayıs 1924.
• Homem, António Pedro Barbas /Santos, Jorge Silva/Alonso, Clara Álvarez (Editörler), Constitutional Documents of Portugal and Spain 1808-1845, Constitutions of the World from Late 18th Century to the Middle of the 19th Century-Sources on the Rise of Modern Constitutionalism, (Başeditör: Horst Dippel), Vol. 13 (Europe), De Gruyter Verlag, 2010.
• Kaya-Kılıç, Selda, “1876 Anayasası’nın Bilinmeyen İki Tasarısı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 4, Y. 1993.
• Khakimov, Shokir, “Constitutionalism in Tajikistan: Toward Democracy or Great Authoritarianism, Central Asia and Caucasus”, Vol. 4, Issue 3, Y. 2003.
• Kıratlı, Metin, Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu), Sevinç Matbaası, Ankara, 1966.
• Malakhovich, Aliev Zarif, “Anayasa Mahkemesinde sunduğu tebliğ-Ulusal Tebliğler-Taciksitan”, Anayasa Yargısı, Sayı 23, Y. 2006.
• Metin, Sevtap, Hukuk Normunun Yorumu, İstanbul Üniversitesi SBE, (Dan. Doç. Dr. Yasemin Işıktaç), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2002.
• Musa Kazım Efendi (Konya mebusu), “1924 Anayasası’na dair teklifin 106. maddesine dair beyanları”, İçtima (birleşim) 24, Celse (oturum) 1, İçtima tarihi 30.03.1340/30 Mayıs 1924.
• Oder, Bertil Emrah, Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri, Beta, İstanbul, 2010.
• Ost, François, “Taking Stories Seriously; The Place of Narative in Legal Interpretation”, in. Law's Hermeneutics: Other Investigations (Editörler: Simone Glanert/Fabien Girard), Routledge, 2017.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin, Ankara, 2010.
• Özçelik, Selçuk, Esas Teşkilat Hukuku Dersleri, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982, s.267 vd.
• Refet Bey, “1924 Anayasası’na dair teklifin 106. maddesine dair beyanları”, İçtima (birleşim) 24, Celse (oturum) 1, İçtima tarihi 30.03.1340/30 Mayıs 1924, TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 8, İçtima senesi 2.
• Reşit Ağa, “1924 Anayasası’na dair teklifin 106. maddesine dair beyanları”, İçtima (birleşim) 24, Celse (oturum) 1, İçtima tarihi 30.03.1340/30 Mayıs 1924, bkz. erişmek için TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 8, İçtima senesi 2.
• Stevens, Fred/Berg, P.A.J., van den Dr./Poirier, Philippe (Editörler), Constitutional Documents of Belgium, Luxembourg and the Netherlands 1789-1848, Constitutions of the World from the late 18th Century
to the Middle of the 19th Century Sources on the Rise
of Modern Constitutionalism (Başeditör Horst Dippel), Vol. 7 (Europe), K. G. Saur Verlag, 2008.
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapıkredi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta, İstanbul, 2009.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta, İstanbul, 2012.
• Timur, Hıfzı, “Ölmüş Padişahlar Adına Tapuda Kayıtlı Gayrimenkullerin Vereseye İntikali”, İstanbul ÜHFM, Cilt 12, Sayı 1, Y. 1946.
• Troper, Michel, “What is Interpretation of the Law for the French Judge”, Interpretation of Law in the Age of Enlightenment; from the Rule of the King to the Rule of Law (Editörler: Yasutomo Morigiwa, Michael Stolleis, Jean-Louis Halperin), Springer, 2011.
• Vile, M.J.C., Constitutionalism and the Separation of Powers, Liberty Fund, 1998.