Göktaşlarının Mülkiyeti Meselesi

Yıl 2019, Cilt: 68 Sayı: 2, 445 - 478, 23.10.2019

Agah Kürşat Karauz

https://doi.org/10.33629/auhfd.637424

Öz

Göktaşları, ekonomik ve bilimsel açıdan
değer taşıyan maddî varlıklardır. Göktaşlarının yeryüzüne düşmesi ile birlikte
bu varlıkların mülkiyetinin kime ait olacağı konusu gündeme gelmektedir.
Yeryüzüne ait olmayan bu varlıkların hukukî niteliğinin tespiti de oldukça
zordur. Bunun sebebi, söz konusu varlıkların yapısının taşınır mülkiyetinin
aslen kazanma sınıflandırmalardan hemen hemen hiçbirine benzememesidir. Bu
sebeple, hem milletlerarası sözleşmelerde hem de millî hukuk sistemlerinde
göktaşlarının mülkiyeti hususuna ilişkin oldukça sınırlı düzenlemeler
bulunmaktadır. Ancak göktaşlarının mülkiyetine ilişkin bu düzenlemeler oldukça
farklı sonuçlar öngörmektedir. Ayrıca bu konuya ilişkin yabancı mahkemelerde
sınırlı da olsa kararlar mevcuttur. Devletlerin özel mülkiyete bakış açıları ve
sosyal-ekonomik gerekçelerle, bu varlıkların mülkiyetine ilişkin yaklaşımlar,
kesin bir şekilde kamunun hüküm ve tasarrufunda olduğu anlayıştan sınırsız bir
şekilde özel mülkiyete tabi olacağı anlayışa kadar geniş bir yelpaze
içerisindedir. Bu konu hakkında, Türk Hukukunda bir düzenleme bulunmadığı gibi,
henüz bir inceleme de yapılmamıştır. Türk Hukuku açısından söz konusu
cisimlerin mülkiyeti, 4271 sayılı Türk Medenî Kanununun taşınır mülkiyetine
ilişkin hükümleri (m.762-777) çerçevesinde değerlendirilerek çözüme
bağlanmalıdır. Bu nedenle, çalışmamızda, göktaşlarının bilimsel değeri olan
eşya, maden, define, buluntu ve sahipsiz eşya nitelikleri taşıyıp taşımadıkları
hususları irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Göktaşı, Taşınır Mülkiyeti, Tabiat Varlıkları, Bilimsel Değeri Olan Eşya, Sahipsiz Eşya

The Issue of Meteorites Ownership

Öz

Meteorites are the physical assets which have economic
and scientific value. The issue of who owns the property of them comes through
when they fall on earth. It is very difficult to identify the legal
characteristics of these assets which are not belonged to earth. The reason of
that is the structure of these assets is not similar to any of the ways of the
acquisition of ownership. Thus, there are very limited regulations about the
ownership of the meteorites in both the national legal systems and the
international conventions. However, these regulations’ come up with quite
different results. Besides that, there are few court decisions. The approaches
to the ownership of these assets are in a wide range because of the
socioeconomic reasons and the perception of the states to private property.
There is neither a regulation nor an examination in Turkish Law about this
subject yet. The problem of the ownership of the assets in Turkish Law should
be resolved according to the rules of Turkish Civil Code No. 4271. Thus, in our
study it is examined that if the meteorites can be defined as scientifically
valuable property, mine, treasure, foundling or res nullius (nobody’s thing).

Anahtar Kelimeler

Meteorite, Personal Property, Natural Heritage, Scientifically Valuable Property, Res Nullius

Kaynakça

• AKINCI Şahin, Roma Hukuku Dersleri, 9. Baskı, 2016.
• AKİPEK Jale/ AKINTÜRK Turgut, Eşya Hukuku, İstanbul, 2009.
• BARKER Sır Ian; Protection of Cultural Heritage Items in New Zeland, Art and Cultural Heritage: Law, Policy and Practice, Cambrige, 2016.
• BAŞPINAR Veysel; Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukuku'nda Mülkiyet Hakkı Teminatı, AÜHFD, S. 65 (3), 2016.
• BAŞPINAR Veysel, Mülkiyet Hakkını İhlal Eden Müdahaleler, Ankara, 2009.
• BILAND-ZIMMERMANN Betrice; Das Schuldinterlokut in der Hauptverhandlung, Juris Druck und Verlag, 1975.
• BUCHWALD Vagn F.; A New Danish Iron Meteorite, Felsted, And A New Danish Law, Involving Meteorites, Meteoritics, Vol. 25, 1990.
• BURBINE Thomas H.; Asteroids, Cambridge, 2017.
• Bureau of Land Management, Instruction Memorandum No. 2012-182; https://www.blm.gov/policy/im-2012-182-0; e.t. 27.12.2017.
• BURKE Barlow, Personal Property in a Nutshell, 2003.
• CASSIDY William A.; Meteorites, Ice, and Antarctica: A Personal Account, Cambridge University Press, 2003.
• CHERIAN Jijo George/ ABRAHAM Job, Concept of Private Property in Space – An Analysis, Journal of International Commercial Law and Technology, Vol. 2 (4), 2007.
• CLARKE Roy/ PLOTKIN Howard/ McCOY Timoty, Meteorites and the Smithsonian Institution, Gelogical Society Special Publiciations, 2006.
• ÇELEBİCAN KARADENİZ Özcan, Roma Eşya Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2005.
• ÇOLAK Nusret İlker; Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Hukuku, II. Baskı, 2015.
• ERDOĞAN İhsan, Hukuki Açıdan Define, GÜHFD, C. XVII, 2013, S. 1-2.
• ERDOĞMUŞ Belgin, Roma Eşya Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, 2006.
• EREN Fikret, Mülkiyet Hukuku, 4. Baskı, 2016.
• FAUST Kristine; Wem gehört Neuschwanstein? In: Aviso. Nr. 3, 2003.
• GMUR Max/ WABER Paul; Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch: Sachenrecht. 1. Abt. Art. 641-729. 2. Abt. Art. 730-918.
• GOLIA Maria; Meteorite: Nature and Culture, 2015.
• GRIBBLE John/ FORREST Barbara, Underwater Culture Heritage at Risk: The Case of Dodington Coins, Art and Cultural Heritage: Law, Policy and Practice, Cambrige, 2016.
• GÜLAN Aydın; Kamu Mallarından Yararlanma Usullerinin Tâbi olduğu Hukuki. Rejim, İstanbul, 1999.
• GÜLAN Aydın; Maden İdare Hukukumuzun Ana İlkeleri ve Temel Müessesleri, Lamure, 2008.
• GÜNAY Ömer; Maden Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• KAN Karoline/ IVES Mıke; Meteorite Finder Fights China’s (Mostly Terrestrial) Property Law; The New York Times, 2017.
• KANADOĞLU Sabih; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Hukuku, 3. Baskı Ankara, 2007.
• LALLANILLA Marc; What Are an Asteroid, a Meteor and a Meteorite?, https://www.livescience.com/27183-asteroid-meteorite-meteor-meteoroid.html; e.t.5.10.2017.
• LANGE Erwin F.; A Collection of Articles on Meteorites, State of Oregon, Department of Geology and Mineral Resources, Miscellaneous Paper 11, 1968.
• MCCALL G.J.H/, BOWDEN A.J. / HOWARTH R.J.; The History of Meteoritics and Key Meteorite Collections: Fireballs, Falls and Finds. Geological Society, London, 2006.
• MERRILL Thomas W.; Accession and Original Ownership, Faculty Scholarship Series, 2009.
• Meteorite Magazine, Pallasite Press, 8-9. Cilt, 2002.
• NELSON Stephen A.; Meteorites, Impacts, and Mass Extinction, http://www.tulane.edu/~sanelson/Natural_Disasters/impacts.pdf, e.t. 5.10.2017.
• NORDMEYER Arne/ KASSID Jasmin; Wem gehört der gestrandete. Meteorit? – Extraterrestrische Objekte und diedeutsche Eigentumsordnung, Ad Legendum. 1/2011, 2011. NORTON O. Richard / CHITWOOD Lawrence; Field Guide to Meteors and Meteorites, Springer-Verlag, London, 2008.
• OBERST J. /HEINLEIN D./ KÖHLER U./ SPURNY P.; The Multiple Meteorite Fall Of Neuschwanstein: Circumstances Of The Event And Meteorite Search Campaigns; Meteoritics & Planetary Science 39, Nr 10; 2004.
• OĞUZMAN Kemal/ SELİÇİ Özer/ OKTAY-ÖZDEMİR Saibe, Eşya Hukuku, 16. Bası, İstanbul, 2013.
• OPILIO Antonius; Arbeitskommentar zum Liechtensteinischen Sachenrecht, Edition Europa Verlag, 2010.
• POP Virgiliu; Who Owns the Moon?: Extraterrestrial Aspects of Land and Mineral Resources Ownership, Berlin, Springer, 2009.
• SCHMITT Douglas G.; The law of Ownership and Control of Meteorites, Meteorics& Planetary Science 37, 2002.
• SEROZAN Rona; Eşya Hukuku I, İstanbul, 2014.
• SİRMEN Lale; Eşya Hukuku, Ankara, 2013.
• SUß Thorsten; Von Meteoriten, Skeletten und anderen Kostbarkeiten, In: JURA. 2011, s. 332–335.
• ÜNAL Şeref; Anayasa Hukuku ve Milletlerarası Sözleşmeler Açısından Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması, AYD, Sayı: 11, 1994.
• VOGT Gregory; Meteors and Meteorites, Minnesota, 2002;
• WEBER Marc; Unveräusserliches Kulturgut im Nationalen und Internationalen Rechtsverkehr, Walter De Gruyter, 2002.
• WICKLMAYR Karl-Helmut, Die Rechtsnatur der Himmelskörper und deren Auswirkung auf den Kosmos, 1978.
• WIELING Hans Josef, Sachenrecht, Band 1, 2. Auflage, 2006.