HAKSIZ FİİL HUKUKUNUN AMACI

Yıl 2020, Cilt: 69 Sayı: 3, 1437 - 1473, 29.12.2020

Günhan Gönül Koşar

https://doi.org/10.33629/auhfd.848993

Cited By: 4

Öz

Haksız fiil hukukunun amacı hâkim görüşe göre, zarar görenin zararının telafi edilmesi olup önleme, telafi amacına nazaran ikincil niteliktedir ve zararın telafisinin olumlu yan etkisidir. Bununla beraber, özellikle hukuk ve ekonomi öğretisi tarafından haksız fiil sorumluluğunun asıl amacının önleme olarak kabul edilmesinin daha isabetli olacağı savunulmaktadır. Haksız fiil sorumluluğunun asıl amacının zararın telafisi mi yoksa zararın önlenmesi mi olduğu tartışması teorik öneminin yanı sıra pratikte beraberinde getirdiği sonuçlar nedeniyle de önemlidir. Bu çalışmada, haksız fiil hukukunun amacına öncelikle karşılaştırmalı hukuk perspektifinden bakılarak Kıta Avrupası hukukunda, Anglo-Amerikan hukukunda ve Avrupa Haksız Fiil Hukuku İlkeleri’nde tercih edilen yaklaşım açıklanmıştır. Ardından telafi görüşü, temelinde yatan düzeltici adalet teorisi çerçevesinde ayrıntılandırılarak; görüşe yöneltilen eleştiriler incelenmiştir. Daha sonra ise önleme görüşü, dayandığı hukuk ve ekonomi (law&economics) öğretisi çerçevesinde ele alınmış ve bu görüşe yöneltilen eleştiriler etraflıca işlenmiştir. Nihayet, çalışma bu iki görüş arasındaki en belirgin pratik sonuç olarak karşımıza çıkan cezalandırıcı tazminat kurumunun değerlendirilmesi ile sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Haksız fiil, zararın telafisi, zararın önlenmesi, hukuk ve ekonomi, cezalandırıcı tazminat

The Aim of Tort Law

Öz

According to the prevailing opinion, the aim of tort law is to compensate the victim’s harm whereas the prevention of harm is secondary to the compensation function and prevention is a positive side effect of compensation. On the other hand, the law&economics approach argues that the prevention of harm should be the primary aim of tort law. The discussion whether the main aim of tort law should be the compensation or the prevention of harm is important not only theoretically but also due to the practical results it leads to. In this study, first, from a comparative tort law perspective the aim of tort law under Continental European law, Anglo-American law and Principles European of Tort law is examined. Afterwards, the compensation view and its underlying theory, namely corrective justice theory and the criticism thereof is detailed. Later, the prevention view, its underlying doctrine, namely law&economics and the criticism thereof is examined. Finally, the main practical result between these views, punitive damages, is evaluated and concluding remarks are provided.

Anahtar Kelimeler

Tort, compensation of harm, prevention of harm, law&economics, punitive damages

Kaynakça

• Abik, Yıldız, “Normun Koruma Amacı Teorisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.: 2010, C.: 59, S.: 3, s. 345-448.
• Akçura Karaman, Tuba, “Haksız Fiil Sorumluluğunda Hukuka Aykırılık Unsurunun İrdelenmesi ve Tehlike Kuralı”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.: 2004, S.: 1, Prof. Dr. Erden Kuntalp’e Armağan, s. 553-583.
• Akipek, Şebnem/Küçükgüngör, Erkan, “İngiliz Hukukunda Haksız Fiil Ehliyeti”, Prof. Dr. Turhan Esener’e Armağan, Ankara 2000, s. 47-55.
• Antalya, O. Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler C.:II, İstanbul 2018.
• Ardıyok, Şahin, Regülasyon Hukuku, İstanbul 2019.
• Atamer, Yeşim M., Haksız Fiillerden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması Özellikle Uygun Nedensellik Bağı ve Normun Koruma Amacı Kuramları, İstanbul 1996.
• Baş Süzel, Ece, Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme -Menfaat Devri Yaptırımı, İstanbul 2015.
• Başoğlu, Başak, “Cezalandırıcı Tazminat (Punitive Damages) Yaptırımı ve Bu Yaptırımın Türk Hukukuna Etkilerinin Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Turhan Esener’e Armağan, C.:II, İstanbul 2016, s. 617-637.
• Baysal, Başak, Haksız Fiil Hukuku, İstanbul 2019. (Baysal, Haksız Fiil)
• Baysal, Başak, Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur), İstanbul 2012. (Baysal, Zarar Görenin Kusuru)
• Brehm, Roland, Berner Kommentar, Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Art. 41 - 61 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, 4. Auflage 2013.
• Bydlinski, Franz, “Die Suche nach der Mitte als Daueraufgabe der Privarechtswissenschaft”, Archiv für die civilistische Praxis, 2004, 204. Bd., H. 3/4, s. 309-395.
• Calabresi, Guido, The Costs of Accidents, A Legal and Economic Analysis, New Haven 1970.
• Çekin, Mesut Serdar, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde 71 Çerçevesinde Tehlike Sorumluluğu, İstanbul 2016.
• Coase, Ronald H., “The Problem of Social Cost”, Journal of Law and Economics, Vol. 3, Y:: Ekim1960, s. 1-44.
• Deschenaux, Henri/Tercier, Pierre, Sorumluluk Hukuku, Ankara 1983. (çev. Salim Özdemir)
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2016.
• Fellmann, Walter/Kottmann, Andrea, Schweizerisches Haftpflichtrecht, Bern 2012.
• Gordley James/von Mehren, Arthur Taylor, An Introduction to the Comparative Study of Private Law, Cambridge 2006.
• Gönül Koşar, Günhan, Haksız Fiil Sorumluluğunda Kusur ve Etkisi, İstanbul 2020.
• Guhl, Theo/Koller, Alfred/Schnyder, Anton K. /Druey, Jean Nicolas, Das Schweizerische Obligationenrecht mit Einschluss des Handels-und Wertpapierrechts, Zürih 2000.
• Gül, İbrahim, ABD ve Türk Hukukunda Medeni Ceza, Ankara 2015.
• Güleryüz, M. Tarık/Zorluoğlu Yılmaz, Ayça, “Bir Anglo-Amerikan Hukuku Müessesi Olarak Cezalandırıcı Tazminatın [Punitive Damages] Bazı Türk Hukuku Müesseseleri ile Mukayesesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2019 (141), s. 325-362.
• Hager, Johannes, J. von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch: Staudinger BGB - Buch 2: Recht der Schuldverhältnisse: §§ 823 A-D (Unerlaubte Handlungen 1 - Rechtsgüter und Rechte; Persönlichkeitsrecht; Gewerbebetrieb), Berlin 2017. (Staudinger/Hager)
• Honsell, Heinrich, “Amerikan Hukuk Kültürü”, MÜHF – HAD, C. 16, S. 3-4, s. 355-373. (çev. Ar. Gör. Dr. Murat Topuz)
• Honsell, Heinrich/Isenring, Bernhard/Kessler, Martin A., Schweizerisches Haftpflichtrecht, Zürih 2013.
• İmre, Zahit, Doktrinde ve Türk Hukukunda Kusursuz Mesuliyet Hâlleri, İstanbul 1949.
• İnsel, Ahmet, “İktisat ve Hukuk Arasındaki Karmaşık İlişki”, Güncel Hukuk, Aralık 2005. https://www.birikimdergisi.com/guncel/902/iktisat-ve-hukuk-arasindaki-karmasik-iliski E.T. 22.07.2020.
• Karner, Ernst, “Prevention, Deterrence, Punishment”, The Aims of Tort Law Chinese and European Perspectives, Viyana 2017.
• Kesici, Buğra, Rekabet Hukukunun İhlalinden Kaynaklanan Haksız Fiil Sorumluluğu, İstanbul 2017.
• Keskin, A. Dilşad, Objektif Manevi Zarar Teorisi Açısından Manevi Tazminat, Ankara 2016.
• Kılıçoğlu, Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2018.
• Koziol, Helmut, “Introductory Remarks”, The Aims of Tort Law Chinese and European Perspectives, Viyana 2017. (Koziol, Aims-Introductory)
• Koziol, Helmut, “Conclusion”, The Aims of Tort Law Chinese and European Perspectives, Viyana 2017. (Koziol, Aims-Conclusion)
• Koziol, Helmut, Basic Questions of Tort Law from a Germanic Perspective, Viyana 2012. (Koziol, Germanic)
• Koziol, Helmut, Basic Questions of Tort Law from a Comparative Perspective, Viyana 2015. (Koziol, Comparative)
• Koziol, Helmut, Principles of European Tort Law, Text and Commentary, Viyana 2005. (Koziol, Art. 1:101)
• Koziol, Gabriele/Koziol, Helmut, Austrian Private Law, Viyana 2017.
• Kötz, Hein/Wagner, Gerhard, Deliktsrecht, Münih 2016.
• Magnus, Ulrich, Principles of European Tort Law, Text and Commentary, Viyana 2005.
• Miceli, Thomas J., Economics of the Law, New York 1997.
• Moréteau, Olivier, “Basic Questions of Tort Law from a French Perspective”, Basic Questions of Tort Law from a Comparative Perspective, Viyana 2015.
• Müller, Christoph, CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, 2012.
• Nomer, Haluk Nami, Haksız Fiil Sorumluluğunda Maddi Tazminatın Belirlenmesi, İstanbul 1996.
• Oftinger, Karl/Stark, Emil W., Schweizerisches Haftpflichtrecht Erster Bd.: Allgemeiner Teil, Zürih 1995.
• Oğuz, Fuat, “Hukukun Ekonomik Analizi: Genel Bir Değerlendirme”, Piyasa, 2002/2, s. 3-23.
• Oğuzman, M. Kemal/Öz, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler C.: II, İstanbul 2014.
• Oliphant, Ken, “Basic Questions of Tort Law from the Perspective of England and the Commmonwealth”, Basic Questions of Tort Law from a Comparative Perspective, Viyana 2015.
• Özcan Büyüktanır, Burcu G., “Bedensel Bütünlüğün İhlali Nedeniyle Ortaya Çıkan Maddi ve Manevi Zararların İngiliz Hukukuna Göre Tazmini”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.: 2017, C.: 66, S.:1, s. 49-72.
• Özden Merhacı, Selin, Karşılaştırmalı Hukukta Cezalandırıcı Tazminat (Punitive Damages), Ankara 2013.
• Polinsky, A. Mitchell/Shavell, Steven, “Punitive damages”, Tort Law and Economics, Cheltenham 2009, s. 228-244.
• Posner, Richard A., Economics Analysis of Law, New York 2007.
• Roberto, Vito, Schweizerisches Haftpflichtrecht, Zürih 2002.
• Rudden, Bernard, “Torticles”, Tulane Civil Law Forum, 1991-1992, Vol. 6/7, s. 105-129.
• Sanlı, Kerem Cem, Haksız Fiil Hukukunun Ekonomik Analizi – Hukuk ve Ekonomi Öğretisi, İstanbul 2007. (Sanlı, Haksız Fiil)
• Sanlı, Kerem Cem, “Hukuk ve Ekonomi Yönteminden Haksız Fiil Hukuku”, Sorumluluk Hukuku, İstanbul 2017, s. 3-22. (Sanlı, Hukuk ve Ekonomi)
• Sanlı, Kerem Cem, “Türk Rekabet Hukukunda Haksız Fiil Sorumluluğu”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu I, 4 Nisan 2003, Rekabet Kurumu Yayını, Ankara 2003, s. 197- 262. (Sanlı, Rekabet)
• Sarel, Roee, “Your Bitcoin Is Mine: What Does Law and Economics Have to Say about Property Rights in Cryptocurrencies?”, SSRN Electronic Journal, Y.:2020, s. 1-55.
• Savaş, Vural Fuat, “Hukuk ve İktisat”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.:2004, C.: I, S.:2, s. 3-13.
• Schäfer, Hans Bernd/Müller-Langer, Frank, “Strict liability vs. negligence”, Tort Law and Economics, Cheltenham 2009, s. 3-45.
• Schwenzer, Ingeborg, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil, Bern 2016.
• Serozan, Rona, Medeni Hukuk Genel Bölüm/Kişiler Hukuku, İstanbul 2018.
• Tandoğan, Haluk, Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet), (1961 Tıpkı Bası) İstanbul 2010.
• Tiftik, Mustafa, Akit Dışı Sorumlulukta Maddi Tazminatın Kapsamı, Ankara 1994.
• Tunçomağ, Kenan, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 1976.
• Türkbağ, Ahmet Ulvi, Hukuk ve Ekonomi Anlayışı ya da Hukukun Ekonomik Analizi”, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, Y.: 2003, S.:8, s. 58-68.
• Ünlütepe, Mustafa, Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/III), İstanbul 2016.
• Visscher, Louis T., “Tort Damages”, Tort Law and Economics, Cheltenham 2009, s. 153-214.
• von Bar, Christian, The Common European Law of Torts Volume One, Oxford 1996. Wagner, Gerhard, “Prävention und Verhaltenssteuerung durch Privatrecht – Anmaßung oder legitime Aufgabe”, Archiv für die civilistische Praxis, 2006, 206. Bd., H. 2/3, s. 352-476. (Wagner, Prävention)
• Wagner, Gerhard, Münchener Kommentar zum BGB, Münih 2017. (Wagner, Münchener Kommentar zum BGB)
• Wagner, Gerhard, “Comparative Tort Law”, The Oxford Handbook of Comparative Law, Oxford 2006, s. 1003-1041. (Wagner, Comparative)
• Werro, Franz, Commentaire romand, Code des obligations I Art. 1-529 CO, 2. édition 2012.
• Zilioli, Chiara, “Crypto-Assets: Legal Characterisation and Challenges under Private Law”, European Law Review, Y.:2020, Vol.: 46 (2), s. 251–266.
• Zweigert, Konrad/Kötz, Hein, Introduction to Comparative Law, Oxford 1998.