ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA HAMİLİK BEYANLARI VE SORUMLULUĞA ETKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 69 Sayı: 3, 1505 - 1540, 29.12.2020

Murat Can Atakan

https://doi.org/10.33629/auhfd.852116

Öz

Hamilik beyanları genellikle güvenden doğan sorumluluğun bir tezahürü olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle bağlı şirketin finansmana erişimini kolaylaştırmak ve piyasadaki iş hacmini arttırmak amacıyla, hâkim şirket tarafından sıklıkla hamilik beyanlarında bulunulduğu görülmektedir. Kara Avrupası’nda İsviçre Federal Mahkemesi’nin Swissair Kararı ile kabul edilen güven sorumluluğunu, pozitif bir düzenleme ile kanunlaştıran ilk ülke Türkiye olmuştur. Güven sorumluluğu gerek Avrupa’da gerekse ülkemizde, doktrinde uzunca bir süre tartışılmasına rağmen, bu sorumluluk türünün en sık görülen hali olan hamilik beyanlarına aynı derecede ilgi gösterilmemiştir. Hamilik beyanlarının hukuki niteliği tartışma konusudur. Özellikle hâkim şirketin sorumluluğunun belirlenmesi noktasında beyanın hukuki niteliği büyük önem arz etmektedir. Hamilik beyanlarının sorumluluk üzerindeki etkisi, beyanın içeriğine ve beyan sınıflandırmasındaki yerine göre tespit edilebilmektedir. Bu nedenle öncelikle hamilik beyanlarını tasnif etmek, ardından da sorumluluk açısından özel olarak değerlendirmek gerekmektedir.
Çalışmamız boyunca uygulamada en sık karşılaşılan hamilik beyanları ile bu beyanların hâkim şirketin sorumluluğuna etkileri detaylıca incelenmiş ve her bir hamilik beyanına göre sorumluluğun doğup doğmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hamilik Beyanı, Hamilik Beyanının İçeriği, Katı Hamilik Beyanı, Yumuşak Hamilik Beyanı, Şirketler Topluluğunda Sorumluluk

Letters of Comfort in Group Companies and Its Effects on Liability

Öz

Letters of comfort often appear as a manifestation of liability arising from trust in the group of companies. Especially in order to facilitate the access of the subsidiary company to finance and increase the business volume in the market, it is common for the holding companies to provide letters of comfort. The trust liability of group of companies was recognized first in the Continental Europe by the "Swissair Decision" of the Swiss Federal Court. Turkey has become the first country to enact legal rules setting forth such trust liability under the Turkish Commercial Code. Although the trust liability has been discussed for a very long time in the doctrine, there has not been equal attention paid to letter of comfort, the most common form of representation of such liability under the Swissair Decision, both in Europe and Turkey.
The legal nature of the letters of comfort is a matter of debate. The legal characterization of such statement is very important in determining the liability of the holding company. The effect of the letter of comfort on liability of the holding company can be determined according to its content and place in classification of the declaration. For this reason, first of all, it is necessary to classify the letters of comfort and then, to evaluate them specially in terms of liability. In this article, the most common letters of comfort in practice and their effects on the liability of the holding company were examined in detail and it was determined whether the liability arises according to each statement.

Anahtar Kelimeler

Letters of Comfort, Contents of Letters of Comfort, Hard Letters of Comfort, Soft Letters of Comfort, Group Company Liability

Kaynakça

• AKER, Halit, Türk Şirketler Hukukunda Yeni Bir Kurum: “Hâkim Şirketin Güvenden Doğan Sorumluluğu” (TTK Tasarısı m.209): İsviçre Federal Mahkemesi Kararları Işığında Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD), C.57, S.4, Y.2008, s.1-97.
• AKIN, İrfan, Şirketler Topluluğu Sorumluluk Hukuku, 1.Bası, Seçkin Yayınevi, İstanbul 2014.
• ALTENBURGER, Peter R., Die Patronatserklärungen als „unechte” Personalsicherheiten, Schulthess Polygraphischer Verlag, Zürich 1979.
• ATAKAN, Murat Can, “Anonim Şirketlerde Pay Sahiplerinin Bilgi Alma Hakkının İhlalinden Dolayı Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğu”, Terazi Hukuk Dergisi, C.14, S.151, s.76-92.
• AYAN, Mehmet, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 11.Bası, İstanbul 2016.
• BATTAL, Ahmet, “Şirketler Topluluğunda Güvenden Doğan Sorumluluk”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi: 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu'nu Beklerken Sempozyumu Özel Sayısı, C.18, S.2, s.245-254.
• BOSMAN, Aleidus Gerard, Konzernverbundenheit und ihre Auswirkungen auf Verträge mit Dritten, 1.Bası, Schulthess Yayınevi, Zürich 1984.
• BÖCKLI, Peter, Schweizer Aktienrecht, 3.Bası, Schulthess Verlag, Zürich 2004.
• BUCHER, Eugen: “Vertrauenshaftung: Was? Woher? Wohin?”, Richterliche Rechtsfortbildung in Theorie und Praxis - Festschrift für Hans Peter Walter zum 60. Geburtstag, Peter Forstmoser (editör), 1.Bası, Stämpfli Verlag, Bern, 2005, s. 231-261.
• DİNAR, Cem, Niyet Mektubunun Hukuki Niteliği ve Bağlayıcılığı, 1.Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2008.
• EMİNOĞLU, Cafer, “Schutzmechanismen Des Neuen Türkischen Konzernrechts (Yeni Türk Şirketler Topluluğu Hukukunun Koruyucu Mekanizmaları)”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C.2, S.1, s.37-54.
• EMMERICH, Volker/HABERSACK, Mathias, Aktien- und GmbH-Konzernrecht Kommentar, 9. Bası, Bayreuth ve Münih 2019. (Kısaltma: YAZAR içinde: EMMERICH/HABERSACK).
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14.Bası, Ankara 2012.
• FLEISCHER, Holger, “Gegenwartsprobleme der Patronatserklärung im deutschen und europäischen Privatrecht”, Wertpapiermitteilungen, Zeitschrift für Wirtschafts- und Bankrecht (WM) 1999, Heft 14, s.666-676. (Kısaca: WM 1999).
• FLEISCHER, Holger, “Konzernrechtliche Vertrauenshaftung”, Zeitschrift für das gesamte Handels- und Wirtschaftsrecht (ZHR) 1999, Heft 163, s.467. (Kısaca: ZHR 1999).
• FLEISCHER, Holger, “Konzernvertrauenshaftung und corporate advertising - ein aktueller Streifzug durch die schweizerische Spruchpraxis zum Konzernaußenrecht”, Neue Zeitschrift für Gesellschaftsrecht (NZG) 1999, Heft 15, s.685-692.
• HABERSACK, Mathias, “Patronatserklärungen ad incertas personas”, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht (ZIP) 1996, Heft 6, 257-263.
• HEERMANN, Peter W., Geld und Geldgeschäfte, Tübingen 2003.
• HOPT, Klaus, “Şirketler Topluluğu: Karşılaştırmalı Hukukta Vekalet Sorunları, Düzenleyici Modeller ve Yasal Stratejiler”, Karşılaştırmalı Şirketler Topluluğu Hukuku: 80.Yaş Gününde Prof.Dr.Ünal Tekinalp’e Saygı Konferansı, Gül Okutan Nilsson (editör), 1.Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2018, s.15-34.
• İKİZLER, Metin, “Centilmenlik Anlaşmaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi: Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, C.19, S. Özel Sayı, Y.2017, s.415-441. (Kısaca: Centilmenlik Anlaşmaları).
• İKİZLER, Metin, Rekabet Hukukunda Uyumlu Eylemler, Ankara 2005. (Kısaca: Uyumlu Eylemler).
• KILIÇOĞLU, Ahmet, “Tüzel Kişi Manevi Tazminat İsteyebilir mi?”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (DÜHFD), Y.1983, C.1, S.1, s.287-294.
• KIRCA, Çiğdem, Bilgi Vermeden Dolayı Üçüncü Kişiye Karşı Sorumluluk, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara 2004. (Kısaca: Bilgi Verme).
• KIRCA, İsmail, “Kredi Teminat Aracı olarak Himaye Beyanı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD), C. 44, S. 1-4; s. 451-476. (Kısaca: Himaye Beyanı).
• KLENE, “Victor, Gläubigerschutz durch Patronatserklärungen im Konzern”, Der Konzern, C.9, S.Eylül 2017, s.389-400.
• KOCH, Jens, Die Patronatserklärung, 1.Baskı, Mohr Siebeck, Tübingen 2005.
• KÖHLER, Helmut, “Patronatserklärungen als Kreditsicherheit: tatsächliche Verbreitung – wirtschaftliche Gründe – rechtliche Bedeutung”, Wertpapiermitteilungen, Zeitschrift für Wirtschafts- und Bankrecht (WM) 1978, Heft 49, s.1338-1349.
• KÜFFNER, Thomas, “Patronatserklärungen im Bilanzrecht”, Deutsches Steuerrecht (DStR) 1996, Heft 4, s.145-151.
• LIMMER, Peter, “"Harte" und "weiche" Patronatserklärungen in der Konzernpraxis”, Deutsches Steuerrecht (DStR) 1993, Heft 47, s.1750-1752.
• LUTTER, Marcus, “Die zivilrechtliche Haftung in der Unternehmensgruppe”, Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht (ZGR) 1982, Heft 2, s.244-275.
• MAIER-REIMER, Georg/ETZBACH, Peter, “Die Patronatserklärung”, Neue Juristische Wochenschrift (NJW) 2011, Heft 16, s.1110-1117.
• MICHALSKI, Lutz, “Die Patronatserklärung”, Wertpapiermitteilungen, Zeitschrift für Wirtschafts- und Bankrecht (WM) 1994, s. 1229-1240.
• MÜLLHAUPT, Walter, “Rechtsnatur und Verbindlichkeit der Patronatserklärung”, Schweizerische Zeitschrift für Wirtschaftsrecht (SAG, 1990’dan beri yeni adı: SZW) 1978, Heft 50, s.109-115.
• Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch (BGB), 7.Bası, Münih 2017. (Kısaltma: YAZAR, MüKoBGB).
• OBERMÜLLER, Manfred, “Die Patronatserklärung”, Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht (ZGR) 1975, Heft 4, s.1-47.
• OĞUZMAN, M.Kemal/ÖZ, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 10.Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2012.
• OKUTAN NILSSON, Gül, “Şirketler Topluluğunda Güvenden Doğan Sorumluluk”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi: Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Saygı Sempozyumu, Y.2013, S.2, s.35-54. (Kısaca: Sempozyum).
• OKUTAN NILSSON, Gül, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Şirketler Topluluğu Hukuku, 1.Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2009. (Kısaca: Şirketler Topluluğu).
• PESCH, Jürgen, “Patronatserklärungen im Geschäftsbericht von Banken”, Wertpapiermitteilungen, Zeitschrift für Wirtschafts- und Bankrecht (WM) 1998, Heft 32, s.1609-1615.
• PULAŞLI, Hasan, “Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Şirketler Topluluğunun Temel Nitelikleri ve Hâkim Şirketin Güven Sorumluluğu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi:Yrd. Doç. Dr. İbrahim Ongün’e Armağan, C.XI, S. 1-2, s.259-277. (Kısaca: Armağan).
• PULAŞLI, Hasan, Şirketler Hukuku Şerhi, 3. Bası, Adalet Yayınevi (Kısaca: Şerh).
• REHBINDER, Eckard, Konzernaußenrecht und allgemeines Privatrecht, Bad Homburg 1969.
• RIECKERS, Oliver, “Nochmals: Konzernvertrauenshaftung”, Neue Zeitschrift für Gesellschaftsrecht (NZG) 2007, Heft 4, s.125-128.
• RÜMKER, Dietrich, “Probleme der Patronatserklärung in der Kreditsicherungspraxis”, Wertpapiermitteilungen, Zeitschrift für Wirtschafts- und Bankrecht (WM) 1974, Heft 40, s. 990-999.
• SAENGER, Ingo/ MERKELBACH, Matthias, “Rechtswirkungen weicher Patronatserklärungen”, Wertpapiermitteilungen, Zeitschrift für Wirtschafts- und Bankrecht (WM) 2007, 50. Heft, s.2309-2312.
• SCHÄFER, Carsten, “Die harte Patronatserklärung - vergebliches Streben nach Sicherheit?”, Wertpapiermitteilungen, Zeitschrift für Wirtschafts- und Bankrecht (WM) 1999, Heft 4, s.153-163.
• SCHNEIDER, Uwe H., “Patronatserklärungen gegenüber der Allgemeinheit”, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht (ZIP) 1989, (Überarbeitete und aktualisierte Fassung eines Beitrags, der unter dem Titel „Kollektive konzernexterne und konzerninterne Patronatserklärungen” in der Festschrift für Hans-Joachim Krümmel, Berlin 1988), Heft 10, s.619-674.
• SCHNYDER, Anton, “Patronatserklärungen - Haftungsgrundlage für Konzernobergesellschaften?”, Schweizerische Juristenzeitung (SJZ) 1990, Heft 4, s.57-66.
• SEROZAN, Rona, “Kişilik Haklarının Korunmasıyla İlgili Bazı Düşünceler”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi (MHAD), Y.1977, C.11, S.14, s.93-112.
• SOMMER, Ueli: “Vertrauenshaftung, Anstoß zur Neukonzeption des Haftpflicht und Obligationenrechts?”, Aktuelle Juristische Praxis (AJP) 2006, Heft 9, s.1031-1041.
• SPINDLER, Gerald/STILZ, Eberhard, Kommentar zum Aktiengesetz, 4.Bası, Göttingen ve Stuttgart 2019, (Kısaltma: YAZAR içinde: SPINDLER/STILZ).
• STECHER, Reiner, ‘Harte’ Patronatserklärungen, rechtsdogmatische und praktische Probleme (in Bankrechtliche Sonderveröffentlichungen des Instituts für Bankwirtschaft und Bankrecht an der Universität zu Köln), 1.Bası, Drück+Verlaghaus Wienand, Köln 1978.
• TEKİNALP, Ünal, Anonim Ortaklığın Bilançosu ve Yedek Akçeleri, 2.Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, İstanbul 1979.
• TEKİNAY, S. Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Halûk/ALTOP, Atillâ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2006.
• TOSUN, Artemis, Türk Ticaret Hukuku’nda Patronaj Açıklamaları, Yayımlanmamış YL Tezi, İstanbul 2019.
• VOLLMER, Lothar, “Haftungsrisiken aus konzerninternen Patronatserklärungen mit Managementsklausel”, Zeitschrift für Bankrecht und Bankwirtschaft (ZBB) 1993, Heft 2, s.89-97.
• von BERNUTH, Wolf H., “Harte Patronatserklärungen in der Klauselkontrolle”, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht (ZIP) 1999, Heft 36, s.1501-1507.
• von PLANTA, Andreas, Die Haftung des Hauptaktionärs, 1.Bası, Helbing & Lichtenhahn Yayınevi, Frankfurt am Main 1981.
• von ROSENBERG, Kruse, “Patronatserklärungen in der M&A-Praxis undin der Unternehmenskrise”, Betriebs-Berater (BB) 2003, Heft 13, s.641-649.
• YILMAZ, Asuman, “İsviçre Federal Mahkemesinin “Swissair Kararı””; Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi (Batider), C. XXV, S. 2, s.429-445. (Kısaca: Swissair Kararı).
• YILMAZ, Asuman, “Şirketler Topluluğu Uygulamasında Himâye Beyanları ve Bu Beyanların Türk Ticaret Kanunu Tasarısı m. 209 Hükmü Açısından Değerlendirilmesi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi (Batider), C. XXV, S. 4, s.409-454. (Kısaca: Himaye Beyanları).
• YILMAZ, Asuman, Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluk, 1.Baskı, On İki Levha, İstanbul 2010. (Kısaca: Sorumluluk).
• ZEVKLİLER, Aydın, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Turhan Kitabevi, Ankara 2001.