Tutuklu ve Hükümlülerin Çalışmasının Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 69 Sayı: 4, 1569 - 1607, 14.04.2021

Taliye Akbıyık

https://doi.org/10.33629/auhfd.722084

Öz

Ceza infaz mevzuatımızda, tutuklu ve hükümlülere mesleki eğitimler verilerek çalıştırılmalarına ilişkin çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda çalışan tutuklu ve hükümlülerin sosyal güvenliği, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 5. maddesinde belirtilmiştir. Buna hükme göre, ceza infaz kurumu bünyesinde çalıştırılan tutuklu ve hükümlüler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası uygulanmaktadır. Ayrıca bu kimseler, Kanunun 4. maddesinin 1. fıkrasının “a” bendi kapsamında sigortalı sayılmaktadır. Görüldüğü üzere 5510 sayılı Kanun’da, yalnızca ceza infaz kurumunda çalışan tutuklu ve hükümlülerin sosyal güvenliğine yönelik düzenleme yapılmıştır. Ceza infaz kurumu dışında çalıştırılan hükümlülerin sosyal güvenlik hakları bu kapsama alınmamıştır.
Hukukumuzda denetimli serbestlik uygulandığı hallerde de hükümlülerin çalıştırılması söz konusudur. Denetimli serbestlik uygulanan hükümlüler hakkında; kamu hizmeti cezası, kamuya yararlı bir işte çalıştırma ve gözetim altında çalıştırma uygulanmaktadır.
Çalışmamızda, ceza infaz kurumu kapsamında ve denetimli serbestlik uygulamasında yaptırılan çalışmalar incelenecektir. Yapılan çalışmaların, iş hukuku açısından niteliği ele alınarak bu kimselerin sosyal güvenlik haklarına ilişkin mevzuatta yer alan hükümlere değinilecektir. Çalışmamızın sonunda, tutuklu ve hükümlülerin sosyal güvenlik haklarına ilişkin yapılan düzenlemelerin yeterliliği noktasında doktrindeki görüşlere yer verilerek konuyla ilgili görüşlerimiz açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ceza İnfaz Kurumu, Tutuklu, Hükümlü, Denetimli Serbestlik, Sosyal Güvenlik Hakkı

Kaynakça

• ALDEMİR, Hüsnü, Türk İnfaz Hukuku ve İnfaz Yargılaması, Ankara, 2012.
• ALDEMİR, Hüsnü, Yakalama, Gözaltına Alma, Tutuklama, Adli Kontrol, Ankara, 2014.
• ALTAN, Ömer Zühtü, “Eski Hükümlülerin Çalıştırılmasında Genel İlkeler ve Türkiye Uygulaması”, Eskişehir İktisadi Ticari İlimler Akademisi Dergisi, C.16, S.1, (Ocak 1980), ss. 322-356.
• ARICI, Kadir, Türk Sosyal Güvenlik Hukuku, Ankara, 2015.
• ASLAN, Nükte, “Tedavi ve Denetimli Serbestlik Tedbiri Altında Bulunan Bireylerin Aile Yapılarını ve Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri Arasındaki İlişki”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü), 2012.
• ASLANKÖYLÜ, Resul, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Şerhi, Ankara, 2009.
• AYGÜN EŞİTLİ, Ezgi, “Kısa Süreli Hapis Cezası ve Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65 (1), 2016, ss. 63-100.
• AYKAÇ, Hande Bahar, “Ceza İnfaz Kurumları Dışında Çalıştırılan Hükümlülerin Sosyal Güvenliği”, TİSK Akademi, C. 10, S. 20, 2015/II, ss. 344-369.
• BEDÜK, Mehmet Nusret, “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Eski Hükümlü İşçi Çalıştırılması”, Kamu-İş, C.1, S. 2, 2010, ss. 13-36.
• BEDÜK, Mehmet Nusret, “Türk İş Hukuku’nda Eski Hükümlü İstihdamı”, C.16, S.1, (Ocak 2001), Çimento İşveren Dergisi, ss. 47- 87.
• BİLGİÇ, Şükrü, “Mahkûmların İyileştirilmesinde Zorunlu Çalıştırmanın Önemi”, Türkiye’de Denetimli Serbestlik 10. Yıl Uluslararası Sempozyumu, Bildiri Kitabı, “Uluslararası Yaklaşımlar”, 8-10 Aralık, 2015.
• CANİKLİOĞLU, Nurşen; “Türk Hukukunda Sakat ve Eski Hükümlü Çalıştırma Yükümlülüğü”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü)1991.
• CEBRE, Ayvaz, “Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma Seçenek Yaptırımı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y.3, S.10, 2012, ss. 687-718.
• CENGİZ, Serkan/DEMİRAĞ, Fahrettin/ERGÜL, Teoman/MCBRİDE, Jeremy/TEZCAN, Durmuş, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, Ankara, 2008.
• CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, İstanbul, 2012.
• COYLE, Andrew, Cezaevi Yönetimine İnsan Haklarını Göz Önüne Alan Bir Yaklaşım, Uluslararası Cezaevi Araştırmaları Merkezi, Londra: Uluslararası Cezaevi Araştırma Merkezi, 2002.
• ÇALIŞKAN, Bilal, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Göre Tutuklama”, Adalet Dergisi, S. 37, 2010, ss. 1-34.
• ÇETİN, Hamza, Türk Ceza Kanunu’nda Seçenek Yaptırımlar, Ankara, 2011.
• ÇİÇEK, Mustafa, “Kısa Süreli Hapis Cezalarına Seçenek Olarak Sunulan Yaptırımların Değerlendirilmesi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü) 2010.
• ÇOLAK, Haluk/ALTUN, Uğurtan; “Denetimli Serbestlik Kavramının Yaptırım Teorisi ve Penolojik Bakımdan Tahlili ile Pozitif Hukukumuzdaki Düzenlemeler”, Adalet Dergisi, S. 25, 2006, ss. 1-52.
• ÇOLAK, Haluk/ALTUN, Uğurtan; “Kısa Süreli Hapis Cezaları, Seçenekli Yaptırımlar ve İnfaz Rejimleri”, TBB Dergisi, S. 67, 2006, ss. 163-229.
• DEMİR, Vakkas, Tutuklu ve Hükümlülerin Cezaevindeyken 4/A ve 4/B Sigortalılıklarının Devam Edip Etmeyeceğinin Açıklanması, Mali Çözüm Dergisi, S. 108, Kasım-Aralık 2011, ss. 197- 205.
• DEMİRBAŞ, Timur, İnfaz Hukuku, Ankara, 2013.
• DONAY, Süheyl, Türk Ceza İnfaza Hukuku, İstanbul, 2014.
• DÖNMEZER, Sulhi, Genel Ceza Hukuku Dersleri; İstanbul, 2003.
• EKONOMİ, Münir, İş Hukuku Ferdi İş Hukuku Cilt I, İstanbul, 1984.
• ENGİN, Murat E., “Suçu Önleyici Tedbirler Bağlamında Ceza İnfaz Kurumlarında Çalışma ve Eski Hükümlü İstihdamı”, Çalışma İlişkileri Dergisi, Temmuz 2012, C.3, S.2, ss. 24-35.
• ERMAN, Eyüp Sabri, İş Davaları ve Tatbikatı, Ankara, 1956.
• GÜNAY, Cevdet İlhan, Şerhli İş Kanunu, Cilt I, Ankara, 1998.
• GÜZEL, Ali/OKUR, Ali Rıza/CANİKLİOĞLU, Nurşen, Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul 2020.
• HAFIZOĞULLARI, Zeki; “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Cezalar ve Güvenlik Tedbirleri”, Ankara Barosu Dergisi, Y. 65, S.1, 2007, ss. 78-109.
• HARLAND Alan T., “Court-Ordered Community Service in Criminal Law: The Continuing Tyranny of Benevolence”, Buffalo Law Review, vol. 29, no. 3, Summer 1980.
• İNCE, Hüseyin, “Kısa Süreli Hapis Cezasına Uygulanabilecek Seçenek Yaptırımlardan “Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma” Yaptırımı”, Adalet Dergisi, S.30, 2008, ss. 177-198.
• İNCE, Hüseyin; Türk Ceza Hukukunda Kısa Süreli Hürriyeti Bağlayıcı Cezalara Seçenek Yaptırımlar, Ankara, 2007.
• İNCİ, Z. Özen, Bir Koruma Tedbiri Olarak Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Tutuklama, Ankara, 2014.
• KAMER, Vehbi Kadri, “Ceza Adalet ve İnfaz Sistemi İçinde Denetimli Serbestlik Sisteminin Önemi”, Adalet Dergisi, S. 31, 2008, ss. 69-80.
• KARAKAŞ DOĞAN, Fatma, Ceza İnfaz Hukuku, İstanbul, 2013.
• KARAKAŞ, İsa, Hizmet Borçlanması ve Birleştirilmesi Rehberi; Ankara, 2009.
• KILKIŞ, İlknur, “Çalışma Mevzuatındaki Son Düzenlemeler Işığında İşverenlerin Çalıştırma Zorunluluğu ve Yaptırımları”, Prof. Dr. Nusret Ekin’e Armağan, Ankara, 2000, ss. 851-890.
• KOÇAK, Orhan/ALTUN, Serdar, “Ceza İnfaz Kurumundaki Mesleki Eğitim Faaliyetlerinin Hükümlü İstihdamına Katkıları”, Çalışma İlişkileri Dergisi, C.1, S.1, ss. 95-117.
• KOPARAN, Mehmet Reşat, “Bir Koruma Tedbiri Olarak Tutuklama”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.65, 2006, ss.154- 172.
• MADEN, Mehmet, Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar, Ankara, 2012.
• NURSAL, Necati/ATAÇ, Selcen; Denetimli Serbestlik ve Yardım Sistemi, Ankara, 2006.
• ÖZBEK, Veli Özer, İnfaz Hukuku, Ankara, 2015.
• ÖZDAMAR, Murat, “5510 Sayılı Kanun’da Düzenlenen Sigorta Borçlanmaları”, İş ve Hayat, ss. 219-229.
• ÖZEN, Muharrem, “Yargı Kararları Işığında Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırma”, Türkiye’de Denetimli Serbestlik 10. Yıl Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Uluslararası Yaklaşımlar), Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik Daire Başkanlığı, 08-10 Aralık 2015 İstanbul, ss. 32-37.
• ÖZEN, Murat, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Tutuklama”, Adalet Dergisi, S.34, 2009, ss. 192-2012.
• ÖZER, Hatice Duygu/DULAY YANGIN, Dilek, “Ceza İnfaz Mevzuatı Kapsamında Çalışan Tutuklu ve Hükümlülerin Sosyal Güvenliği”, MÜHF Hukuki Araştırmalar Dergisi, C.25, S.2, Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı, Aralık 2019, ss. 727-756.
• ÖZGENÇ, İzzet/ BAYRAKTARLI, İhsan Yılmaz; İnfaz Kurumlarındaki Hükümlü Sayısındaki Artış Sorunu ve Çözüm Önerisi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XXIII, Y. 2019, Sa. 1, ss. 129-139.
• ÖZTÜRK, Bahri/EKER KAZANCI/Behiye/SOYER GÜLEÇ, Sesim, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, Ankara, 2013.
• SARAÇ, Coşkun, İŞSİZLİK SİGORTASI EDİM KOŞULLARI, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.13, S.1, 2011, s.1-26.
• SAVCI, İlkay, “Cezaevlerinde Hükümlülerin Çalıştırılması ve Eski Hükümlülerin İstihdamı Konusunda İşçi Sendikalarının Tavrı”, Prof. Dr. Alparslan Işıklı ’ya Armağan, Ankara, 2009, ss. 293-314.
• SAVCI, İlkay, Cezaevi İşyurtlarında Çalışan Hükümlüler Bir Alan Araştırması, Ankara, 2004.
• SAYMEN, Ferit Hakkı; Türk İş Hukuku, İstanbul,1954.
• SÖZER, Ali Nazım, Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, İstanbul, 2015.
• TEZCAN, Durmuş, “Hapis Cezalarının İnfazında Pozitif Ayrımcılık”, İnfaz Hukuku ve Özel Durumdaki Hükümlüler Sempozyumu, Ankara, 2008, ss. 21-29.
• TEZEL, Ali/KURT, Resul, Sosyal Güvenlik Reformu; Ankara, 2009.
• TOPCU, Umut; “Yeni Sosyal Güvenlik Yasasında Hizmet Borçlanması İşlemlerinin Usul ve Esasları”, Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog, S. 247, Kasım 2008, ss. 138-145.
• TOROSLU, Nevzat, Ceza Hukuku Genel Kısım, Ankara, 2008.
• TUNCAY, A. Can/EKMEKÇİ, Ömer; Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul, 2015.
• TUNCAY, A. Can; “Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri Açısından Yargıtay’ın 2013 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi”, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013, İstanbul, 2015.
• TURHAN, Faruk/ALTIKAT, Abdürrahim, “Yeni Bir Ceza İnfaz Usulü Olarak Denetimli Serbestlik ve Bu Usulden Yararlanma Şartları”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 2, 2012, ss. 1-46.
• UŞAN, M. Fatih, “İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Tutuklu ve Hükümlü Çalışması”, Prof. Dr. Nuri Çelik’e Armağan, C.II, İstanbul, 2001, ss. 1436-1473.
• UYGUR, Turgut, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku’nda Temel Kavramlar; Yargılama, Ankara: Olgaç Matbaası, 1980.
• YAVUZ, Hakan A., “Ceza Adaleti Sisteminde Denetimli Serbestlik”, (Yayınlamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü), 2011.
• YAVUZ, Hakan A., “Denetimli Serbestliğin Türk Ceza Adalet Sistemi İçerisindeki Genel Görünümü Üzerine”, Adalet Dergisi, S. 42, 2012, ss. 58-75.
• YELMEN, Yunus, “5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle Düzenlenen Hizmet Borçlanması”, Sosyal Güvenlik Dünyası, Y.12, S. 53, Ocak-2009, ss. 45-55.
• YÜREKLİ, Yürekli, “İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanmasının İş Sözleşmesine Etkisi ve Sonuçları”, İş Dünyası ve Hukuk, Prof. Dr. Tankut Centel’e Armağan, İstanbul, 2011, ss.589-614.