Avrupa Dijital Düzenleme Sisteminde Yapay Zekâ Yasası

Yıl 2024, Cilt: 73 Sayı: 4, 2983 - 3016, 11.03.2025

Gamze Turan Başara

https://doi.org/10.33629/auhfd.1578021

Öz

Yapay Zeka Yasası ile yapay zeka teknolojilerine yönelik olarak dünya çapında ilk kapsamlı düzenleme girişimi gerçekleştirilmiştir. Söz konusu Yasa, dijital düzenlemelerin Avrupa Birliği’ndeki gelişiminde önemli bir aşamayı temsil etmektedir. Çalışma, söz konusu düzenleme hakkında temel bir anlayış sunmaya yöneliktir.
Yasa kapsamında, yapay zeka sistemleri risk düzeylerine göre, kabul edilemez risk, yüksek risk, sınırlı risk ve minimal risk olarak dört risk kategorisine göre sınıflandırılmaktadır. Yapay zeka sistemleri için öngörülen yükümlülükler hangi risk kategorisine girdiklerine bağlı olarak değişir. Yüksek riskli yapay zeka sistemleri daha sıkı düzenlemelere tabi olurlar. Bu düzenlemeler, yapay zeka uygulamalarının güvenli, etik ve insan haklarına uygun şekilde geliştirilmesi ve kullanılmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Bir yapay zeka sistemiyle ilgili yükümlülüklerin belirlenmesi için öncelikle Yapay Zeka Yasası’nın söz konusu sistem için geçerli olup olmadığının ve sistemin hangi risk kategorisinde yer aldığının değerlendirilmesi gerekir.
Çalışmada öncelikle Yapay Zeka Yasası’nın Avrupa Birliği dijital ve veri hukuku düzenlemeleri içindeki yeri incelenmiştir. Daha sonra Yasa’nın uygulama alanı ve düzenleme konuları ele alınmıştır. Son olarak Yasa’nın getirdiği yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlamak amacıyla öngörülen para cezası ve diğer yaptırımlar açıklanmıştır. Yapay Zeka Yasası’nın sadece Avrupa Birliği sınırları içerisinde değil, küresel ölçekte etkiler yaratacağı öngörülmektedir. Bu durum da dikkate alınarak çalışma kapsamında Türkiye’de yerleşik bir şirketin hangi durumlarda Yapay Zeka Yasası kapsamına gireceği hususu da değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

YAPAY ZEKA SİSTEMİ, YAPAY ZEKA MODELİ, DİJİTAL HUKUK, VERİ HUKUKU, AVRUPA BİRLİĞİ

Kaynakça

• Akipek Öcal, Şebnem. “Yapay Zekâ ve Hukuki Niteliği.” içinde Hukuk Perspektifinden Yapay Zekâ, Ed. Erdem Büyüksağiş, 7-28. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Akkurt, Sinan Sami. “Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukuki Sorumluluk.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 7(13) (2019): 39-59.
• Aksu, Mustafa. “Yapay Zekâ ve Hukuk -Teknik ve Hukuki Altyapı ve Çerçeve-.” içinde Yapay Zekâ ve Hukuk, Ed. Mustafa Aksu, 1-305. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2024.
• Apel, Simon ve Chistopher Huber. “Das neue Datenrecht der EU – Eine Übersicht.” JuS, Heft 5 (2024): 410-414.
• Becker, Daniel ve Daniel Feuerstack. “Der neue Entwurf des EU-Parlaments für eine KI-Verordnung, Analyse der wesentlichen Neuerungen gegenüber dem Entwurf der EU-Kommission.” MMR, Heft 1 (2024): 22-26.
• Belada, Nurullah Enes Süheyl. “Deepfake Dezenformasyonu.” Bilişim Hukuku Dergisi, 6 (1) (2024): 321-358.
• Birtane, Şermin. “Hâkime Yardımcı Yapay Zekâ.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 15 (59) (2024): 233-272.
• Bomhard, David ve Jonas Siglmüller. “AI Act – das Trilogergebnis.” RDİ, Heft 2 (2024): 45-55.
• Bozkurt Yüksel, Armağan Ebru .“Avrupa Komisyonu’nun Yapay Zekâ Tüzük Teklifi’ne Genel Bir Bakış.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 13 (51) (2022): 19-46.
• Büyüksağiş, Erdem, Elif Ceren Türkoğlu ve Onur Alptekin. “Yapay Zekâ İşletenin Hukuki Sorumluluğu,” içinde Hukuk Perspektifinden Yapay Zekâ, Ed. Erdem Büyüksağiş, 57-109. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Çekin, Mesut Serdar. Yapay Zekâ Teknolojilerinin Hukuki İşlem Teorisine Etkileri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Demir, Remzi. Yapay Zekâ İmalatçısının Ürün Sorumluluğu. Ankara: Adalet Yayınları, 2023.
• Denga, Michael. “Konformitätsbewertung von KI-Systemen.” ZfPC, Heft 4 (2023): 154-159.
• Doğan, Erdem. Yapay Zekanın Hukuki Statüsü ve Sorumluluğu. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Dülger, Murat Volkan. “Yapay Zekâlı Varlıkların Hukuk Dünyasına Yansıması: Bu Varlıkların Hukuki Statüleri Nasıl Belirlenmeli?.” Terazi Hukuk Dergisi, 13(142) (2018): 82-87.
• Gayretli Aydın, Seda. Yapay Zekânın Ürün Sorumluluğu. Ankara: Adalet Yayınları, 2023.
• Geminn, Christian. “Die Regulierung Künstlicher Intelligenz Anmerkungen zum Entwurf eines Artificial Intelligence Act.” ZD, Heft 7 (2021): 354-359.