Bireysel Başvuru Kararlarının İdari Yargıda Objektif İşlevi - Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu Kararları Bağlamında Bir İrdeleme -

Yıl 2025, Cilt: 74 Sayı: 2, 773 - 824, 19.09.2025

Yunus Emre Yılmazoğlu

https://doi.org/10.33629/auhfd.1689806

Öz

Bireysel başvuru sistemi, temel hak ve özgürlük ihlallerinin giderilmesini ve bunların önlenmesini amaçlar. İç hukukta bireysel başvuru mercii olarak görev yapan Anayasa Mahkemesinin kararlarıyla temel hak ve özgürlüklerin korunmasına dair anayasal ölçütler somutlaşmaktadır. Bu ölçütler yasama, yürütme, idare ve yargıya yol göstermekte ve sınır çizmektedir. Ancak bu ölçütlerin gerçek anlamda hayata geçirilmesi, kamu gücü kullanan organlar tarafından, bireysel başvuru kararlarının işlevinin sadece bireysel olmadığının, genele yönelik objektif bir işlevinin de bulunduğunun kabul edilmesiyle mümkün olur.
Bu objektif işlev, idari yargının hukuka uygunluk denetimi için de yol göstericidir. İdari yargı mercilerinin hukuka uygunluk denetiminde esas alacağı hukuk kavramı, kanunlarla sınırlı olarak anlaşılmamalı, temel hak ve özgürlüklerin korunmasına ilişkin ölçütlerle hak eksenli bir içerik kazanmalıdır. İdari yargı mercileri, Anayasa’yı hukuka uygunluk denetiminde doğrudan ölçüt bir norm kabul ederek uygulamalı ya da mevzuatın yorumunda anayasal ölçütleri gözeterek kanunlarla sınırlanmış bir yorumdan daha geniş bir perspektifle bu denetimi gerçekleştirmeli ve adaleti sağlamalıdır. Bireysel başvuru kararlarının objektif işlevi, bu ölçütlerin yaygınlaşmasında ve idari yargı denetiminin hak eksenli bir yaklaşım kazanmasında önemli rol oynar.
Çalışmada, bireysel başvuru kararlarının Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu kararları üzerindeki etkileri ve Kurul tarafından yürütülen hukuka uygunluk denetimine kazandırdığı hak eksenli içerik incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bireysel başvuru , ikincillik ilkesi , objektif etki , idari yargı , hukuka uygunluk denetimi

The Objective Function of Individual Application Judgments in Administrative Jurisdiction - An Examination in the Context of the Judgments of the Council of State Assembly of Tax Law Chambers-

Öz

The individual application system aims to remedy and prevent violations of fundamental rights and freedoms. Through the judgments of the Constitutional Court, which serves as the authority for individual applications within domestic law, constitutional standards for the protection of fundamental rights and freedoms are concretized. These standards guide and set boundaries for the legislative, executive, administrative, and judicial branches. However, the genuine implementation of these standards is only possible if the organs exercising public power recognize that the function of individual application judgments is not merely individual but also carries an objective function directed at the general public.
This objective function also serves as a guide for the legality review conducted by administrative courts. In the legality review carried out by administrative judicial authorities, the concept of law should not be understood as limited solely to statutes but should acquire a rights-based content shaped by standards related to the protection of fundamental rights and freedoms.
This study will examine the impact of individual application judgments on the judgments of the Council of State Assembly of Tax Law Chambers and the rights-based content these judgments have contributed to the legality review conducted by the Assembly.

Anahtar Kelimeler

Individual application , subsidiarity principle , administrative judiciary , review of lawfulness , objekctive function

Kaynakça

• Açıkgül, Hacı Ali. “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrasına İlişkin Düzenlemeler ve Kurumsal Yapılanma İhtiyacı.” Anayasa Yargısı 33, (2016): 127-132.
• Akçil, Yılmaz. “Bireysel Başvuru Kararlarının Subjektif ve Objektif Etkisinin İdari Yargı Yönünden İncelenmesi.” Anayasa Yargısı 39, no. 1, (2022): 1-45.
• Akgün, Deniz Polat. Hakların Geliştirilmesinde Bireysel Başvuru Yolunun Anlamı ve Çevre Hakkı (Haklar ve Araştırmalar Derneği Yayını, 2022), 13, https://dogadernegi.org/wp-content/uploads/2023/06/bireysel-basvuru-vecevre-hakki.pdf.
• Ardıçoğlu, Artuk. “Temel Hak ve Özgürlükler Temelli Hukuka Uygunluk Denetimi,” Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru: Güncel Gelişmeler Sempozyumu (2019) (yayımlanmamış çalışma).
• Arslan, Zühtü. “Anayasa Mahkemesi Başkanı Sayın Zühtü Arslan’ın Açış Konuşması.” İçinde Bireysel Başvuruda İş Yükü ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, 7-12. Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2022.
• Arslan, Zühtü. “Adli-İdari Yargıda Bireysel Başvuru İhlal Kararları ve İhlalin Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması” Konulu Bölge Toplantısında Yapılan Açış Konuşması (2022), https://anayasa.gov.tr/tr/baskan/konusmalar/anayasamahkemesinin-ihlal-kararlarinin-etkileri/.
• Arslan, Zühtü. Anayasa Mahkemesi Üyesi Basri Bağcı’nın Andiçme Töreni Açış Konuşması, https://www.anayasa.gov.tr/tr/baskan/eski-baskanlarinkonusmalari/zuhtu-arslan/konusmalar/anayasa-mahkemesi-uyesi-basri-bagcinin-andicme-toreni-acis-konusmasi/.
• Arslan, Zühtü. Anayasa Mahkemesinin 61. Kuruluş Yıldönümünde Yaptığı Açış Konuşması, https://www.anayasa.gov.tr/tr/baskan/eski-baskanlarinkonusmalari/zuhtu-arslan/konusmalar/anayasa-mahkemesinin-61-kurulusyildonumunde-yaptigi-acis-konusmasi/.
• Azrak, A. Ülkü. “Türk Anayasa Mahkemesi.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 28, no. 3-4 (1962): 649-700.
• Bağcı, Basri. “Bireysel Başvuru Kararlarının Objektif İşlevi.” İçinde Zühtü Arslan’a Armağan, editör Engin Yıldırım, Yusuf Şevki Hakyemez, Murat Şen, Ömer Gedik, 1006-35. Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2024.
• Bahçeci, Barış. “İHAM İçtihadı Açısından Türkiye’de Vergi ve Ceza Yargılamalarının Etkileşimi Sorunu.” Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 10, no. 2 (2022): 307-38.
• Başlar, Kemal. “Uluslararası Antlaşmaların Onaylanması, Üstünlüğü ve Anayasal Denetimi Üzerine.” Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni: Prof. Dr. Sevin Toluner’e Armağan, Özel Sayı, 24/1-2, (2004): 279-336.