Al-Ḥākim al-Naysābūrī and Allegation of Shiism Against Him

Yıl 2016, , 57 - 84, 01.04.2016

Enbiya Yıldırım

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001445

Öz

Hadith scholars conduct investigations in various ways about hadith narrators as well as those who have authored a work in the field. In so doing, they try to develop an approach by examining what has been said about them. However, sometimes they fail to find out the truth of the information their research yields about the narrators. And yet scholars, by passing on the information to next generations, contribute to the formation of an ill-founded judgment in people’s mind about the narrators. Al-Ḥākim al-Naysābūrī, who has an important place in the history of hadith due to his works, has been subjected to such a situation where he was alleged to be a Shiite. Allegations of this sort were mentioned in biographical works on him. Because of these, suspicions were aroused with regard to his hadith scholarship, and thus whether or not he should be trusted in his transmissions about certain topics was called into question. This article offers an analysis of such allegations by examining historical information about al-Ḥākim and concludes that those allegations do not have solid foundations

Anahtar Kelimeler

Allegation of Shiism, Rāfiḍī, al-Mustadrak, the hadith of bird, Sunni

El-Ḥākim en-Neysābūrī’nin Şiîlikle İtham Edilmesi

Öz

Hadisçiler hadis ravilerini veya hadis eseri müelliflerini çeşitli açılardan incelerler ve onların hakkında söylenenleri araştırırlar. Bu tetkik sonrasında ortaya çıkan sonuca göre yaklaşım tarzlarını belirlerler. Ancak bazı durumlarda ravi veya bir müellif hakkında söylenenlerin gerçek olup olmadığını tespit edemezler; ancak buna rağmen, doğruluğu tesbit edilmemiş olsa da onlar hakkında söylenenleri sonraki kuşaklara aktarırlar ve raviler hakkında bir yargının oluşmasına sebep olurlar. Hadis tarihinde yaptığı çalışmalar itibarıyla önemli bir yeri olan elḤākim en-Neysābūrī de böyle bir duruma maruz kalmıştır. Hakkında Şiîlik ithamı vardır, ancak bu iddia ispat edilememiştir. Bununla birlikte, söz konusu iddia, onun biyografisinde zikredilmektedir. Bu ise kendisi hakkında tereddütler oluşmasına ve bazı konulardaki rivayetlerine ne derece itibar edileceği hususunda kuşkular uyanmasına neden olmuştur. Bu makale söz konusu iddialara kaynaklık eden bilgileri inceleyerek Şiîlik ithamının tarihsel olarak ne kadar yerinde olduğunu tartışmakta ve sonuç olarak bu ithamın sağlam temellere sahip olmadığını ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Şiîlik ithamı, Rāfiḍī, el-Mustedrak, Alī’nin vasîliği, kuş hadisi, Sünnî

Kaynakça

• el- Acemī, Ḥasen Abdullāh. İrşādu’l-Ḥā ir ilā Ṣiḥḥati Ḥadīsi’t-Ṭā ir (http://www.h- alajmi.com/catalog.php?catid=36).
• el-Ācurrī, Su ālātu Ebī Ubeyd el-Ācurrī Ebā Dāvūd Suleymān b. el-Eş as̠ es- Sīcistānī. Tah. Abdul aẓīm Abdul alīm el-Bestevī. Beyrut: Mu essesetu’r- Rayyān, 1997.
• Aḥmed b. Ḥanbel. Min Kelāmi Aḥmed b. Ḥanbel fī İleli’l-Ḥadīs̠ ve Ma rifeti’r-Ricāl. Tah. Ṣubḥī el-Bedrī es-Sāmerrā ī. Riyad: Mektebetu’l-Ma ārif, 1409.
• Aksu, Ali. “Kerbela Literatürü,” Alim Yıldız (ed.), Çeşitli Yönleriyle Kerbela, 3 c. (Sivas: Asitan Yayıncılık, 2010) içinde, c.2, ss.341-376.
• el- Amīdī, S̱ āmir Hāşim Ḥabīb. “Tārīḫu’l-Ḥadīs̠ ve Ulūmihi,” Turās̠unā 47-48 (1417 H) ss.194-267.
• el-Bābulī, Ebū’l-Faḍl Hāfiẓyān. Rasā il fī Dirāyeti’l-Ḥadīs̠ . 2 c. Kum: Dāru’l-Had ,
• Bulliet, Richard W. The Patricians of Nishapur: A Study in Medieval Islamic Social History. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1972.
• el-Elbānī, Muḥammed Nāṣiruddīn. Silsiletu’l-Eḥādīs̠ i’ṣ-Ṣaḥīḥa ve Şey min Fiḳhihā ve Fevā idihā. 4 c. Riyad, 1991.
• el-Emīn, Seyyid Muḥsin. A yānu’ş-Şī a. Hzr. Ḥasen el-Emīn. 11 c. Beyrut: Dāru’t- Ta āruf li’l-Matb āt, 1983.
• Güngör, Şeyma. “Maktel-i Hüseyin,” TDV İslam Ansiklopedisi, c.27, ss.456-457.
• el-Ḥākim en-Neysābūrī, Muḥammed b. Abdullah. Feḍā ilu Fāṭimetu’z-Zehra. Tah.
• Alī Riḍā b. Abdullāh b. Alī Riḍā. Kahire: Dāru’l-Fur ān, 2008.
• ---------. Kitābu Ma rifeti Ulūmi’l-Ḥadīs. Tah. Mu aẓẓam Ḥuseyn. Medine: el- Mektebetu’l- İlmiyye, 1977.
• ---------. el-Medḫal ilā Kitābi’l-İklīl. Tah. Fu ād Abdulmun im Aḥmed. İskenderiye: Dāru’d-Da ve, tsz.
• ---------. el-Medḫal ilā’ṣ-Ṣaḥīḥ. Tah. Rabī Hādī Umeyr el-Medḫalī. Beyrut: Mu essesetu’r-Risāle, 1984.
• ---------. el-Mustedrak alā’ṣ-Ṣaḥīḥayn. Tah. Muṣṭafā Abdulḳādir Aṭā, 4 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1990.
• ---------. Tārīḫu Neysābūr Ṭabaḳātu Şuyūḫi’l-Ḥākim. Tah. Māzin b. Abdurraḥmān el-Buhṣālī el-Beyrūtī. Beyrut: Dāru’l-Beşā iri’l-İslāmiyye, 2006.
• el-Ḫaṭīb el-BaŞdādī, Ebū Bekr Aḥmed b. Alī. Tārīḫu BaŞdād. 19 c. Beyrut: Dāru’l- Kutubi’l- İlmiyye, tsz.
• İbn Asākir, Ebū’l-Ḳāsim Alī b. Ḥasen. Tārīḫu Medīneti Dimeşḳ. Tah. Ebū Sa īd el
• Amravī. 80 c. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1995-2000.
• İbn Ebī Ḥātim, Abdurraḥmān b. Muḥammed b. Ebī Ḥātim er-Rāzī. Kitābu’l-Cerḥ ve’t-Ta dīl. 9 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1952.
• İbn Ḥacer el- Asḳalānī, Aḥmed b. Alī. Lisānu’l-Mīzān. 6 c. Beyrut: Mu essesetu’l- A lemī li’l-Maṭbū āt, 1986.
• ---------. Ta cīlu’l-Menfa a bi-Zevā idi Ricāli’l-E immeti’l-Erba a. Tah. İkrāmullāh İmdādu’l-Ḥaḳḳ. 2 c. Beyrut: Dāru’l-Beşā iri’l-İslāmiyye, 1996.
• ---------. Tehz̠ ību’t-Tehz̠īb. Tah. Muṣṭafā Abdulḳādir Aṭā. 12 c. Beyrut: Dāru’l- Kutubi’l- İlmiyye, 1994.
• İbn Ḥibbān, Ebū Ḥātim el-Bustī. Kitābu’l-Mecrūḥīn. Hzr. Maḥmūd İbrāhīm Zāyed. 3 c. Beyrut, 1992.
• ---------. Kitābu’s̠ -S̠iḳāt. 9 c. Beyrut: Dāru’l-Fikr, [1988].
• İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Ebū Abdullāh Muḥammed b. Ebū Bekr. el-Furūsiyye. Hzr. Semīr Ḥuseyn el-Ḥalebī. Tanta: Dāru’s-Sa ābe, 1991.
• İbn Kes̠īr, Ebū’l-Fidā İsmā īl b. Umer. el-Bidāye ve’n-Nihāye. Tah. Alī Şīrī. 14 c. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̱i’l- Arabī, 1988.
• İbn Raceb, Abdurraḥmān b. Aḥmed. Zeylu Ṭabaḳāti’l-Ḥanābile. Tah. Abdurraḥmān b. Suleymān el- Us̱ eymīn. 5 c. Riyad, 2005.
• İbn Teymiyye, Taḳiyyuddīn Aḥmed. Mecmū u Fetāvā Şeyḫi’l-İslām Aḥmed İbn Teymiyye. Cem ve tert b: Abdurraḥmān b. Muḥammed el- Āṣimī. 37 c. Riyad: Maṭābiʻur-Riyāḍ, 1991.
• ---------. Minhācu’s-Sunneti’n-Nebeviyye f Na di Kelāmi’ş-Ş ati ve’l- aderiyye. tah. Mu ammed Raşād Sālim. 9 c. Riyād: Cāmi atu’l-İmām Mu ammed b. Su d el-İslāmiyye, 1986.
• İbnu’l-Cevzī, Ebū’l-Ferac Abdurrāhmān. el- İlelu’l-Mutenāhiye fī’l-Eḥādīs̠i’l- Vāhiye. Tah. İrşādu’l-Ḥaḳḳ el-Es̠erī. 2 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1983.
• ---------. Kitābu’ḍ-Ḍu afā ve’l-Metrūkīn. Tah. Ebū’l-Fidā Abdullāh el-Ḳāḍī. 3 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1986.
• ---------. Kitābu’l-Mevḍū āt. Tah. Abdurra mān Mu ammed U mān. 3 c. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1983.
• ---------. el-Muntaẓam fī Tārīḫi’l-Umem ve’l-Mulūk. Tah. Muḥammed Abdulḳādir
• Aṭā ve Muṣṭafā Abdulḳādir Aṭā. 18 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1992.
• İbnu’l-Cezerī, Muḥammed b. Muḥammed. İāyetu’n-Nihāye fī Ṭabaḳāti’l-Ḳurrā . Hzr. Gotthelf Bergstraesse. 2 c. Beyrut, 2006.
• İbnu’l-Vezīr, Muḥammed b. İbrāhīm el-Ḳāsimī. er-Ravḍu’l-Bāsim fī’z̠-Z̠ebbi an Sunneti Ebī’l-Ḳāsim. Tah. Alī b. Muḥammed el- Umrān. 2 c. Mekke: Dāru
• lemi’l-Fevā id, 1419.
• Kalaycı, Mehmet. Tarihsel Süreçte Eşarilik Maturidilik İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Kandemir, M. Yaşar. “Hâkim en-Nîsâbûrî,” TDV İslam Ansiklopedisi, c.15, ss.190- 193.
• el-Ḳazvīnī, Ebū Ya lā Ḫalīl b. Abdullāh. el-İrşād fī Ma rifeti Ulemā i’l-Ḥadīs̠ . Tah. Muḥammed Sa īd b. Umer İdrīs. 3 c. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1989.
• el-Kevārī, Ḫalīfe. Cuz fīhi Taḫrīcu Ḥadīs̠ i’ṭ-Ṭayr. Riyad, 2012.
• Kurtuluş, Rıza. “Arap Edebiyatında Kerbelâ,” TDV İslam Ansiklopedisi, c.25, ss.272-273 (“Kerbelâ” maddesi içinde).
• ---------. “Fars Edebiyatında Kerbelâ,” TDV İslam Ansiklopedisi, c.25, ss.273-274 (“Kerbelâ” maddesi içinde).
• Kutlu, Sönmez. “Muhammed b. Kerrâm,” TDV İslam Ansiklopedisi, c.30, ss.549- 550.
• Lucas, Scott C. “Al-Ḥākim al-Naysābūrī and the Companions of the Prophet: An Original Sunnī Voice in the Shī ī Century,” Maurice A. Pomerantz ve Aram Shahin (ed.), The Heritage of Arabo-Islamic Learning (Leiden: Brill, 2015) içinde, ss.236-249.
• Ma tūḳ, Ḥuseyn. el-İnṣāf fī Mesā ili’l-Ḫilāf. 2 c. Kuveyt, 2005.
• el-Mīlānī, Alī el-Ḥuseynī. Nefeḫātu’l-Ezhār fī Ḫulāṣati Abaḳāti’l-Envār. 20 c. Kum: Merkezu Taḥḳīḳ ve Tercume ve Neşru Ālā , 1381-1423.
• el-Mizzī, Ebū’l-Ḥaccāc Yūsuf b. Abdurra mān. Tehz̠ ību’l-Kemāl fī Esmā i’r-Ricāl. Tah. Beşşār Avvād Ma rūf. 35 c. Beyrut: Mu essesetu’r-Risāle, 1992.
• el-Mu allimī, Abdurraḥmān b. Yaḥyā. et-Tenkīl bi-mā fī Te nībi’l-Kevs̠ erī mine’l- Ebāṭīl. Tah. Muḥammed Nāṣiruddīn el-Elbānī. 2 c. Beyrut: el-Mektebetu'l- İslām , 1986.
• en-Nesā ī, Aḥmed b. Şu ayb. Kitābu’s-Suneni’l-Kubrā. Tah. AbdulŞaffār Suleymān el-Bendārī & Seyyid Kesravī Ḥasen. 6 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye,
• es-Seḫāvī, Ebū’l-Ḫayr Muḥammed b. Abdurraḥmān. Fetḥu’l-MuŞīs̱ bi-Şerḥi Elfiyyeti’l-Ḥadīs̠ li’l- İrāḳī. Tah. Alī Ḥuseyn Alī. 4 c. [Beyrut?]: Dāru’l- İmām eṭ-Ṭaberī, 1992.
• es-Sem ānī, Abdulkerīm b. Muḥammed. el-Ensāb. Tah. Abdurraḥmān b. Yaḥyā el- Yemānī. Ḥaydarābād, 1962.
• es-Silefī, Ebū Ṭāhir el-Aṣbahānī. Mu cemu’s-Sefer. Tah. Abdullāh Umer el-Bārūdī. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1993.
• es-Subḥānī, Ca fer. Uṣūlu’l-Ḥadīs̠ ve Aḥkāmuhu fī İlmi’d-Dirāye. Beyrut, 2012.
• es-Subkī, Tācuddīn Ebū Naṣr. Ṭabaḳātu’ş-Şāfi iyyeti’l-Kubrā. Tah. Maḥmūd Muḥammed et-Tanāḥī ve Abdulfettāḥ Muḥammed el-Ḥulv. 10 c. Cīze, 1992.
• es-Suyūṭī. Tedrību’r-Rāvī fī Şerḥi Taḳrībi’n-Nevevī. Tah. İzzet Alī Aṭiyye, Mūsā Muḥammed Alī. 2 c. Kahire: Dāru’l-Kutubi’l-Ḥadīs̱ iyye, tsz.
• eş-Şāhrūdī, Alī en-Nemāzī. Mustedrakātu İlmi Ricāli’l-Ḥadīs̠. 8 c. um: Mu essesetu’n-Neşri’l-İslāmī, 1412.
• et-Ṭaberānī, Suleymān b. A med. Maḳtelu’l-Ḥuseyn b. Alī b. Ebī Ṭālib. Kuveyt: Dāru’l-Evrād, 1992.
• et-Tehrānī, AŞā Buzurg. Eẕ-Ẕerī a ilā Teṣānifi’ş-Şī a. 25 c. Beyrut, 1983.
• et-Tirmiz̠ī, Muḥammed b. Īsā. el-Cāmi u’ṣ-Ṣaḥīḥ. Tah. Kemāl Yūsuf el-Ḥūt. 5 c. Beyrut, 1987.
• et-Tusterī, Muḥammed Taḳī. Ḳāmūsu’r-Ricāl. 12 c.
• um: Mu essesetu’n-Neşri’l- İslāmī, 1410- 1424.
• el- Uḳaylī, Muḥammed b. Amr. Kitābu’ḍ-Ḍu afā i’l-Kebīr. Tah. Abdulmu ṭī Emīn Ḳal acī. 4 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, tsz.
• Uzun, Mustafa. “Kerbelâ: Türk Edebiyatında Kerbelâ,” TDV İslam Ansiklopedisi, c.25, ss.274-275.
• el-Vādi ī, Muḳbil b. Hādī. Ricālu’l-Ḥākim fī’l-Mustedrak. 2 c. San a, 2004.
• Yıldırım, Enbiya. Sahih Hadis Bulunmayan Konular. Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• Yūzbekī, Rāmī. el-Vaḍḍā ūn ve Eḥādīs̠uhum el-Mevḍū a min Kitābi’l-İadīr li’ş- Şeyḫ el-Emīnī. Kum: Merkezu’l-İadīr li’d-Dirāsāti’l-İslāmiyye, tsz. ez̠-Z̠ehebī, Muḥammed b. Aḥmed. el- İber fī Ḫaberi Men İaber. Tah. Muḥammed es-Sa īd ZaŞlūl. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, tsz.
• ---------. Mīzānu’l-İ tidāl fī Naḳdi’r-Ricāl. Tah. Alī Muḥammed el-Becāvī. 4 c. Beyrut: Dāru’l-Fikr, tsz.
• ---------. el-Mu cemu’l-Muḫtaṣṣ bi’l-Muḥaddis̠ īn. Tah. Muḥammed el-Ḥabīb el- Heyle. Taif, 1988.
• ---------. Siyeru A lāmi’n-Nubelā . Tah. Şu ayb el-Arna ūṭ ve useyn el-Esed. 25 c. Beyrut, 1990.
• ---------. Tārīḫu’l-İslām ve Vefeyātu’l-Meşāhīr ve’l-A lām. Tah. Umer Abdusselām Tedmurī. 35 c. Beyrut, 1994.
• ---------. Tez̠ kiratu’l-Ḥuffāẓ. 4 c. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠i’l- Arabī, tsz.
• ez-Zerkeşī, Muḥammed b. Abdullāh. en-Nuket alā Muḳaddimeti İbni’ṣ-Ṣalāḥ. Tah. Zeynu’l- Ābidīn b. Muḥammed Belāfrīc. 3 c. Riyad, 1998.