Introduction and Evaluation of a Kyrgyz Translation of the Qur’an: Iyık Kuran: Maanilerinin Kırgızça Kotormosu Menen

Yıl 2014, , 173 - 194, 01.08.2014

Mürsel Ethem

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001420

Öz

Introduction and Evaluation of a Kyrgyz Translation of the Qur’an: Iyık Kuran: Maanilerinin Kırgızça Kotormosu Menen Studies in the field of Islamic sciences in Kyrgyzstan have started recently. After Kyrgyzstan gained independence in 1991, much more works on Islamic studies have been published in the country than ever before. During this new period, much effort has been made towards making a Kyrgyz translation of the Qur’an. Although there were attempts to that end before, those translations were made not directly from the Arabic original but from the Russian translations of the Qur’an. In this sense, a new Kyrgyz translation, which was prepared by a committee based on the Arabic text and recently published by Erkam Yayınları in İstanbul, deserves special attention. This translation, which is distributed in the name of religious services, is an activity undertaken out of good will; however, it contains many errors in terms of translation. This study thus offers a brief introduction of this translation and a linguistic analysis and points out to translation mistakes with a view to contributing to the Qur’anic studies in the country

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Translation, Translation Studies, Meaning, Context, Exegesis, Kyrgyz language

Iyık Kuran: Maanilerinin Kırgızça Kotormosu Menen İsimli Mealin Tanıtımı ve Çeviribilim Açısından İncelenmesi

Öz

Kırgızistan’da İslami ilimler sahasında yapılmakta olan çalışmalar daha yeni gelişmektedir. Kırgızistan 1991 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra, ülkede İslamî ilimlerle ilgili kitaplar bağımsızlık öncesine göre daha çok yayınlanmaya başlamıştır. Bu çerçevede Kur’an’ın Kırgızca’ya tercüme edilmesi yönünde çabalar da gündeme gelmiştir. Aslında daha önceden bu yönde çabalar olmuşsa da, bunlar Kur’an’ın doğrudan Arapça metninden değil, Rusça tercümesinden hareketle gerçekleştirilmiştir. Geçtiğimiz yıllarda bir heyet tarafından Arapçası esas alınarak tercüme edilen ve Erkam Yayınları tarafından yayımlanan Kırgızca bir meal bu noktada dikkat çekmektedir. Dini bir hizmet olarak Kırgızistan’da ücretsiz olarak da dağıtılan bu meal, iyi niyet taşıyan bir faaliyet olmakla birlikte, çeviri konusunda bazı hatalarla malüldür. Bu makalede, Kırgızistan’daki Kur’an çalışmalarına bir nebze katkı sunmak amacıyla söz konusu meal tahlil edilmekte ve ihtiva ettiği bazı yanlışlıklara dikkat çekilmektedir

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Tercüme, Çeviribilim, Anlam, Bağlam, Tefsir, Kırgızca

Kaynakça

• Abduh, Muḥammed ve Raşīd Riḍā. Tefsīru’l-Menār: Tefsīru’l-Ḳur āni’l-Ḥakīm. Kahire: Dāru’l-Menār, 1947.
• Ahanov, Kaken. Dil Bilimin Esasları. Aktaran: Murat Ceritoğlu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2008.
• Akdemir, Salih. Son Çağrı Kur’ân. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2009.
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil: Genel Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları, 2000.
• Atamov, Mursal. “Rus Dilinde Yayınlanan Kuran'ı Kerim Çevirilerinin Çeviribilim açısından İncelenmesi (Başarılı Bir Rusça Kur'an Çevirisinin Oluşturulmasına Katkı),” Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara 2013.
• ---------. “Kur’ân-ı Kerim’de “َّ لَعَل Lealle” Edatının Kullanılışı ve Anlamları,” Diyanet İlmi Dergi 29:3 (2013), ss.77-94.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meali. Ankara: Kılıç Kitabevi, 1980.
• Azimov, İnayetulla. “Kur’an’daki Deyimler, Kırgızca Karşılıkları ve Arapça Öğretiminde Kullanımı,” Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara 2012.
• ---------. “Kurandagı Frazeologizmderdi Kırgız Tiline Kotoruu Maselesi,” Oş Devlet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi İlmî Dergisi 16-17 (2012), ss.53-63.
• el-BeŞavī, Ebū Muḥammed Muḥyī’s-Sunne Ḥuseyn b. Mes ūd. Me ālimu’t-Tenzīl. Riyad: Dāru Ṭayyibe, 1409 H.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân’ı Kerîm’in Türkçe Meali Âlisi ve Tefsiri. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1965.
• el-Cevzī, Ebū’l-Ferac Cemāluddīn Abdurraḥmān b. Alī b. Muḥammed. Zādu'l-Mesīr fī
• İlmi't-Tefsīr. Dimeşḳ: el-Mektebetu’l-İslāmī, 1984.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’ân Çevirilerinin Dünyası. İstanbul: Kapı Yayınları, 2011.
• ---------. Kur’ân’ı Anlama’nın Anlamı Hermenötik Bir Deneyim. İstanbul: Tibyan Yayınları, 1995.
• Çantay, Hasan Basri. Kurân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. İstanbul: Mürşid Çantay Yayınları, 1980.
• Ebū’l-Ley es-Semerḳandī. Baḥru’l- Ulūm. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1993.
• Ebū’s-Su ūd b. Muḥammedi’l- İmādī el-Ḥanefī. Tefsīru Ebī’s-Su ūd. Tah. Abdu’l-Ḳādir
• Aḥmed Ṭāhā. Riyad. Mektebetu’r-Riyāḍi’l-Ḥādi e, tsz.
• el-Endelusī, Ebū Ḥayyān Muḥammed b. Yūsuf. El-Baḥru’l-Muḥīṭ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1993.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı: Meal–Tefsir. Çev. C. Koytak & A. Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 2002.
• Göktaş, Vahit. “Kırgızistan’da Dini Yayınlar,” Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmî Dergisi 54:2 (2013), ss.99-112.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1955.
• Hacımüftüoğlu, Halil. Kuran Tercümelerinde Yöntem Sorunu. İstanbul: İz Yayınları, 2008.
• el-Ḥāzin, Alā uddīn Alī b. Muḥammed b. İbrāhīm. Lubābu't-Te’vīl fī Me ānī't-Tenzīl. Beyrut: Dāru’l-Kutubu’l- İlmiyye, 2004.
• İbn Ādil, Ebū Ḥafṣ Umer b. Alī ed-Dimeşḳī el-Ḥanbelī. El-Lubāb fī Ulūmi’l-Kitāb. Tah.
• Adil Aḥmed Abdulmevcūd. Beyrut: Dāru’l Kutubi’l- İlmiyye, 1998.
• İbn Atiyye, Ebū Muḥammed Abdulḥaḳḳ b. İālib. Muḥarraru'l-Vecīz fī Tefsīri’l-Kitābi’l
• Azīz. Beyrut: Dāru’l- İlmiyye, 2001.
• İbn Ke īr, Ebū’l Fidā İsmā īl ed-Dimeşḳī. Tefsīru’l-Ḳur’āni’l- Azīm. Tah. Heyet. Kahire: Mu essesetu Ḳurṭuba, 2000.
• İsmailov, Abdışşükür, Düyşön Abdıldayev, Sadibakas Doolov, Sadık Gavay. Iyık Kuran: Maanilerinin Kırgızça Kotormosu Menen. İstanbul: Erkam Matbaası, 2006.
• İzzuddīn, Abdurrazzāk b. Rizḳullāh el-Ḥanbelī. Rumūzu’l-Kunūz fī Tefsīri’l-Kitābi’l- Azīz. Mekke: el-Mektebetu’l-Esedī, 2008.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’ân’ı Anlamada Semantik Yöntem,” Hikmet Yurdu 6: 11 (2013/1), ss.105-178.
• el-Ḳaysī, Ebū Muḥammed Mekkī İbn Ebī Ṭālib. El-Hidāye ilā BulūŞi'n-Nihāye. Byy, BAE: Cāmi atu’ş-Şāriḳa, 2008.
• Koç, Mehmet Akif. “Sebeb-i Nüzule Bağlı Anlamın Aşılmasını Kolaylaştıran Bir Unsur Olarak ‘Kur’ân Metni’: 7. A’raf Suresinin 31-32. Ayetleri,” İslamiyat 7:1 (2004), ss.113-124.
• Kunduzov, Erkinbek. “Kırgızcadaki Arapça Kelimeler ve Bunların Arapça Öğrenimindeki Yeri,” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, 2006.
• el-Ḳurṭubī, Ebū Abdillāh Muḥammed b. Aḥmed Ebī Bekr. El-Cāmi li-Aḥkāmi’l-Ḳur ān. Beyrut: er-Risāle, 2006.
• el-Māverdī, Ebū’l-Ḥasen Alī b. Muḥammed b. Ḥabīb el-Baṣrī. En-Nuketu ve’l- Uyūn Tefsīru’l-Māverdī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, tsz.
• el-Mevdūdī, Ebū’l-A lā. Tefhīmu’l-Ḳur’ān. Kuveyt: Dāru’l-Ḳalem, 1987.
• Muḳātil b. Suleymān. Et-Tefsīru’l-Kebīr. Beyrut: Mu essesetu’t-Tārīḫi’l- Arabī, 2002.
• Ong, Walter Jackson. “Before Textuality: Orality and Interpretation,” Oral Tradition 3:3 (1988), ss.259-269.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an’ı Kerim Meali. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 2011.
• er-Rāzī, Faḫruddīn Muḥammed ibn Ḍiyā uddīn Umer ibn el-Ḥuseyn. Mefātīḥu’l-İayb. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1981.
• es-Suyūṭī, Celāluddīn. Ed-Durru’l-Mens̠ ūr fī’t-Tefsīr bi’l-Me s̠ūr. Kahire: Merkez li’l-Buḥūs̠ ve’d-Dirāseti'l- Arabiyyeti’l-İslamiyye, 2003.
• eṭ-Ṭaberī, Ebū Ca fer Muḥammed ibn Cerīr. Cāmi u’l-Beyān an Te vīli Āyi’l-Ḳur ān. Tah.
• Abdullāh b. Abdulmuḥsin et-Turkī. Kahire: Dāru’l-Hecr, 2001.
• eṭ-Ṭabersī, Ebū Alī Faḍl b. Ḥasen. Mecme u’l-Beyān fī Tefsīri’l-Ḳur ān. Beyrut: Dāru’l- Ulūm, 2005.
• Tursunov, Ernis. Kur’an. Bişkek: Kırgızistan Yayınları, 1991.
• Vardar, Berke. Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. İstanbul: Multilingual Yayınları, 1998.
• Yavuz, A. Fikri. Kur’ân-ı Kerîm ve İzahlı Meâli Âlisi. İstanbul: İhlas Matbaacılık ve Dağıtım, 1967.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Matbaai Ebüzziya, 1935.
• Yıldırım, Celal. İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri. İzmir: Anadolu Yayınları, 1986.
• Yüksekkaya, Gülden Sağol. “Kur’an-ı Kerim’in Kırgızca Çevirileri,” Turkish Studies (International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic) 9:9 (2014), ss.31-37.
• ez-Zemaḫşerī, Ebī’l-Ḳāsim Maḥmūd ibn Umer. El-Keşşāf an Ḥaḳā iḳi’t-Tenzīl ve Uyūni’l- Eḳāvīl fī Vucūhi’t-Te vīl. Riyad: Dāru İḥyā i’t-Turā i’l- Arabiyye, 2001.
• http://www.for.kg/ru/news/41669
• http://www.teolog.edu.kg