The Term Nisyān in the Qur’an

Yıl 2013, Cilt: 54 Sayı: 2, 95 - 129, 01.08.2013

Muhammet Sacit Kurt

https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001392

Öz

When Arabic dictionaries and books written about wujūh and naẓā ir (polysemy and semantic collocation or resemblance) are examined, seen that the concept of “nisyān” has two different meanings: “consciously or unconsciously forget” and “leave, break”. Though the word’s both meanings also exist in Turkish, in Turkish language, the word’s meaning of “consciously forget” (oblivious, ignore, disregard) is vaguely. And this blurring meaning causes the message of the text couldn’t be reflected.Because of the fact that most of the translator know the word’s dominant meaning, in the all verses, they paraphrased the words (nisyān) with forget exactly. The most probable reason that preferred a way like this, is doing translation of the Holy Qur’an without exegesis literature

Anahtar Kelimeler

Nisyān, translation, wujūh, forget, neglect

Unutmak Dışındaki Anlamı Unutulan, Terk Etmek Anlamı Terk Edilen Kavram: Nisyān

Öz

Arap diline ait sözlükler ve vucūh kitapları incelendiğinde, “nisyān” kavramının, “kasden veya kasıtsız olarak unutmak” ve “terk etmek” şeklinde iki ayrı anlamının bulunduğu görülür. Kelimenin Arapça’da yer alan her iki anlamı da Türkçe’de bulunmasına rağmen, Türkçe’de kasden bir şeyi unutmak (yok saymak, umursamamak) anlamı siliktir. Bu da tercüme esnasında metnin mesajının tam olarak yansıtılamamasına yol açmaktadır. Pek çok meâl yazarı, kelimenin baskın anlamını bildikleri için, kelimenin geçtiği her ayete “unutmak” anlamı vermişlerdir. Böyle bir yol izlenmesinin muhtemel nedenlerinden birisi tefsirlerden bağımsız bir meâl çalışması yapılmış olmasıdır

Anahtar Kelimeler

Nisyān, meâl, vucūh, unutmak, göz ardı etmek

Kaynakça

• Ali, A. Yusuf. The Holy Qur’ân: Text, Translation and Commentary. Maryland: Amana Corp., 1983.
• Abdel Haleem, M. A. S. The Qur’an. New York: Oxford University Press, 2010.
• Abdurrazzāḳ b. Hemmām eṣ-Ṣan ānī. el-Muṣannef. Tah. Ḥabīburraḥmān al-A ẓamī. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslāmī, 1403.
• Akdemir, Salih. Son Çağrı Kur’an. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2009.
• Alā uddīn el-Buḫārī, Abdul azīz b. Aḥmed. Keşfu’l-Esrār an Uṣūli Faḫri’l-İslām el-Bezdevī. Tah. Abdullāh Maḥmūd Muḥammed Umar. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1418/1997.
• Albayrak, Hâlis. Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine: Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri. İstanbul: Şule Yayınları, 1996..
• Altuntaş, Halil & Muzaffer Şahin. Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
• Arberry, Arthur J. The Koran Interpreted. London: George Allen & Unwin Ltd.; New York: The Macmillan Company, 1955.
• Asad, Muhammad. The Message of the Qur’ān. Gibraltar: Dār al-Andalus, 1993.
• Atay, Hüseyin. Kur’ân: Türkçe Çeviri. Ankara: Atay ve Atay, 2002.
• Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerîm ve Yüce Meâli. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, tsz.
• el-BeŞavī, Ḥuseyn b. Mes ūd. Me ālimu’t-Tenzīl. Riyad: Dāru’ṭ-Ṭaybe, 1417/1997.
• el-Beyḍāvī, el-Ḳāḍī Nāṣiruddīn Ebū Sa īd Abdullāh b. Umar. Envāru’t-Tenzīl ve Esrāru’t- Te vīl. İstanbul: Dersaadet, tsz.
• Bulaç, Ali. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Anlamı. İstanbul: Bakış Yayıncılık, tsz.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Ffakültesi Yayınları, 1976.
• el-Cevherī, İsmā īl b. Ḥammād. eṣ-Ṣıḥāḥ: Tācu’l-LuŞa ve Ṣıḥāḥu’l- Arabiyye. Tah. Aḥmed AbdulŞafūr Aṭṭār. Beyr t: Dāru’l- İlm li’l-Melāyīn, 1399/1979.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’an ve Dil’e Dair. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2005.
• Çakır, Mehmet. Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçesi. Samsun, 2003.
• Çantay, Hasan Basri. Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. İstanbul: Ahmed Said Matbaası, 1962.
• eḍ-Ḍaḥḥāk b. Muz ḥim, Ebū’l-Ḳāsim. Tefsīru’ḍ-Ḍaḥḥāk. Tah. Muḥammed Şukrī Aḥmed ez- Zāvītī. Kahire: Dāru’s-Selām, 1419/1999.
• ed-DāmeŞānī, Ḥuseyn b. Muḥammed. İṣlāḥu’l-Vucūh ve’n-Neẓā ir fī’l-Ḳur āni’l-Kerīm. Tah. Seyyidu’l-Ehl Abdul az z. Beyrut: Dāru’l- İlm li’l-Melāyīn, 1980.
• Davudoğlu, Ahmed. Kur’ân-ı Kerim ve Türkçe Meâli. İstanbul: Bahar Yayınları, 1991.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2008.
• Doğrul, Ömer Rıza. Tanrı Buyruğu. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri, 1980.
• Ebū Ḥayyān el-Endelusī, Muḥammed b. Yūsuf. Tefsīru’l-Baḥri’l-Muḥīṭ. Tah. Ādil Aḥmed Abdulmevcūd, Alī Muḥammed Mu avvaḍ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1422/2001.
• Elmalı, Hüseyin & Ömer Dumlu. Ayet Ayet Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Anlamı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Erten, Mevlüt. “Kur’an’da ‘Zevc’ Kelimesi ve Türkçe’ye Çeviri Sorunu,” EKEV Akademi Dergisi 7:17 (2003), ss.49-58.
• el-Ezherī, Ebū Manṣūr Muḥammed b. Aḥmed. Tehẕību’l-LuŞa. Tah. Abdusselām Muḥammed Hārūn. Kahire: Dāru’l-Mıṣriyye li’t-Te līf ve’t-Terceme, 1964.
• el-Ferāhīdī, el-Ḫalīl b. Aḥmed. Kitābu’l- Ayn. Tah. Mehdī Maḫzūmī & İbrāhīm Sāmerrā ī. Mu essesetu’l-A lem li’l-Maṭbū āt, 1408/1988.
• el-Ferrā , Ebū Zekeriyyā Yaḥyā b. Ziyād. Me ān ‘l-Ḳur ān. Tah. Aḥmed Yūsuf Necātī, Muḥammed Alā Necc r & Abdulfettāḥ İsmā īl Şelebī. Kahire: Dāru’l-Miṣriyye li’t-Te līf ve’t-Terceme, trsz. el-Feyyūmī, Aḥmed b. Muḥammed. el-Miṣbāḥu’l-Munīr fī İarībi’ş-Şerḥi’l-Kebīr. Beyrut: el- Mektebetu’l- İlmiyye, tsz. el-Fīrūzābādī, Muḥammed b. Ya ḳūb. Beṣā iru Ẕevi’t-Temyīz fī Leṭā ifi’l-Kitābi’l- Azīz. Tah. Muḥammed Alī en-Neccār. Beyrut: el-Mektebetu’l- İlmiyye, tsz.
• ---------. Tenvīru’l-Miḳbās min Tefsīri İbn Abbās. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1360.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1374/1955.
• Gülle, Sıtkı. Kelime Anlamlı Kur’ân-ı Kerîm Meâli. İstanbul: Huzur Yayınevi, 1999.
• Ḫallāf, Abdulvahhāb. İlmu Uṣūli’l-Fiḳh. Kahire: Maṭba atu’n-Naṣr, 1369/1950.
• Hamidullah, Muhammed. Aziz Kur’an. Terc. Abdülaziz Hatip & Mahmut Kanık. İstanbul: Beyan Yayınları, tsz.
• el-Ḥasen el-Baṣrī. Tefsīru’l-Ḥaseni’l-Baṣr . Derleyen Muḥammed Abdurraḥīm. Kahire: Dāru’l-Ḥadīs , 1992.
• el-Huvvārī, Hūd b. Muḥakkem. Tefsīru Kitābillāhi’l- Azīz. Tah. Belḥāc b. Sa d Şerīfī. Beyrut: Dāru’l-İarbi’l-İslāmī, 1990.
• Işıcık, Yusuf. Kur’ân Meâli. Konya: Konya İlahiyat Derneği Yayınları, 2010.
• İbn Āşūr, Muḥammed Ṭāhir. et-Taḥrīr ve’t-Tenv r. Tunus: ed-Dāru’t-Tūnisiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Aṭiyye, Abdulḥaḳḳ b. İālib. el-Muḥarraru’l-Vecīz fī Tefsīri Kitābi’l- Azīz. Tah. Abdussel m Abduşşāf Muḥammed. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1413/1993.
• İbn Dureyd, Ebū Bekr Mu ammed b. el-Ḥasen. Cemheretu’l-LuŞa. Tah. Remzī Munīr Ba lebekkī. Beyrut: Dāru’l- İlm li’l-Melāyīn, 1987.
• İbn Ebī Ḥātim, Ebū Muḥammed Abdurraḥmān. Tefsīru’l-Ḳur āni’l- Aẓīm Musneden an Rasūlillāh ve’ṣ-Ṣaḥābe ve’t-Tābi īn. Tah. Es ad Muḥammed eṭ-Ṭayyib. Riyad: Mektebetu Nizār Muṣṭafā el-Bāz, 1417/1997.
• İbn Ebī Şeybe el-Kūfī, Ebū Bekr Abdullāh b. Muḥammed. el-Muṣannef fī’l-Eḥādīs ve’l-Ās ār. Tah. Kemāl Yūsuf el-Ḥūt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1409.
• İbn Ebī Zemenīn, Abdullāh b. Īsā. Tefs ru İbn Ebī Zemenīn. Tah. Muḥammed Ḥasen İsmā īl & Aḥmed Ferīd el-Mezīdī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 2003.
• İbn Ebī’l-Ḥadīd, Muḥammed b. Ebī’l-Ḥuseyn. Şerḥu Nehci’l-BelāŞa. Tah. Muḥammed Ebū’l- Faḍl İbrāhīm. Byy: Dāru İḥyā i’l-Kutubi’l- Arabiyye, tsz.
• İbn Fāris, Eb ‘l-Ḥuseyn Aḥmed. Mu cemu Meḳāyīsi’l-LuŞa. Tah. Abdusselām Muḥammed Hārūn. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1399/1979.
• İbn Ḥicce el-Ḥamev , Taḳiyyuddīn Alī b. Abdill h. Ḫizānetu’l-Edeb ve İāyetu’l-Erab. Beyrut: Dāru ve Mektebetu’l-Hilāl, 1987.
• İbn Kes r, Ebū’l-Fidā İsmā īl b. Umar. Tefsīru’l-Ḳur āni’l- Aẓīm. Tah. Sāmī b. Muḥammed Selāme. Riyad: D ru Ṭaybe, 1420/1999.
• İbn Ḳuteybe, Abdullāh b. Muslim. Te v lu Muşkili’l-Ḳur ān. Tah. Seyyid Aḥmed Ṣaḳr. Kahire: Dāru’l-İḥyā i’l-Kutubi’l- Arabī, 1954.
• İbn Manẓūr, Muḥammed b. Mukerram. Lisānu’l- Arab. Beyrut: Dāru Ṣādir, tsz.
• İslâmoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’ân. İstanbul: Düşün Yayınları, 2009.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Türkçe Kur’ân-ı Kerîm Tercümesi. İstanbul: Hilmi Kitaphanesi, 1932.
• Kandemir, Mehmet Yaşar, Halit Zavalsız & Ümit Şimşek. Âyet ve Hadislerle Açıklamalı Kur’ân-ı Kerîm Meâli. İstanbul: İFAV Yayınları, 2010.
• Karaman, Hayrettin, Ali Özek, İbrahim Kâfi Dönmez, Mustafa Çağırıcı, Sadreddin Gümüş & Ali Turgut. Kur’ân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Kātib Çelebī. Keşfu’ẓ-Ẓunūn an Esāmī’l-Kutub ve’l-Funūn. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1971.
• el-Ḳazvīnī, el-Ḫaṭīb. el-Īḍāḥ fī Ulūmi’l-BelāŞa. Tah. Behīc İazāvī. Beyrut: Dāru İ yā i’l- Ulūm, 1419/1998.
• Khan, Muhammad Zafrulla. The Qur’ân. London: Curzon, 1985.
• Kurt, Muhammet Sacit. “Kur’ân’da Peygamberler ve Günah,” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2011.
• el-Ḳurṭubī, Ebū Abdillāh Şemsuddīn Muḥammed b. Aḥmed. el-Cāmi li Aḥkāmi’l-Ḳur ān. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās i’l- Arabī, 1966.
• Ḳuṭb, Seyyid. Meşāhidu’l-Ḳiyāme. Kahire: Dāru’ş-Şurūḳ, 1968.
• Mevdūdī, Ebū’l-A lā. Tefhimu’l-Ḳur’ân. Terc. Muhammed Han Kayani, Ali Ünal, Hamdi Aktaş, Nazife Şişman, Yusuf Karaca, İsmail Bosnalı. İstanbul: İnsan Yayınları, tsz.
• ---------. Tefhîmu’l-Kur’ân Meâli. Terc. Durmuş Bulgur. Konya: Yediveren Yayınları, 2004.
• Muḳātil b. Suleymān. Tefsīru Muḳātil b. Suleymān. Tah. Abdullāh Maḥmūd Şiḥāte. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Tur s i’l- Arabī, 2002.
• ---------. el-Vucūh ve’n-Neẓā ir fī’l-Ḳur āni’l- Aẓīm. Tah. Ḥātim Ṣāliḥ eḍ-Ḍāmin. Bağdat: Merkezu Cemā ati’l-Mācid li’s -S eḳāfeti ve’t-Turās , 1427/2006.
• Muḥammed b. Ḥamza. Kur’an Tercümesi. İstanbul: MEB Yayınları, 1976.
• Nebioğlu, Osman. Türkçe Kur’ân-ı Kerîm. İstanbul: Nebioğlu Yayınevi, 1956.
• en-Neysābūrī, Ni āmuddīn el-Ḥasen b. Muḥammed b. Ḥuseyn el-Ḳummī. Tefsīru İarā ibi’l- Ḳur ān ve RaŞa ibi’l-Furḳān. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1996.
• Öngüt, Ömer. Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Meâl-i Âlisi. İstanbul: Hakikat Yayıncılık, 1998.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. İstanbul: Düşün Yayınları, 2011.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Surelerin İniş Sırasına Göre Kur’an-ı Kerim Meali (Türkçe Çeviri). İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 1999.
• Pickthall, Muhammad Marmaduke. The Meaning of the Glorious Qur’ân. Ankara: Araştırma Yayınları, 2005.
• Piriş, Şaban. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Anlamı. İstanbul: İlkbahar Yayınları, 2000.
• er-RāŞib el-İṣfehānī, Ḥuseyn b. Muḥammed. Mufradāt Elfā i’l-Ḳur ān. Dimeşḳ: Dāru’l- Ḳalem, tsz.
• ---------. Muḥāḍarātu’l-Udebā ve Muḥāverātu’ş-Şu arā ve’l-BuleŞā . Beyrut: Şeriketu Dāri’l-Erḳam b. Ebī’l-Erḳam, 1420.
• er-Rāzī, Fa rudd n Muḥammed b. Umar. İṣmetu’l-Enbiyā . Kahire: Mektebetu’s -S eḳāfeti’d- Dīniyye, 1986.
• ---------. Tefsīru Faḫri’r-Rāzī. Tah. Mu ammed Rı v n ed-D ye. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1401/1981.
• Sadak, Bekir. Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlatımı. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1989.
• es -S a lebī, Ebū İsḥāḳ Aḥmed b. Muḥammed b. İbrāhīm. el-Keşf ve’l-Beyān. Tah. Ebū Muḥammed İbn Āşūr. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās i’l- Arabī, 1422/2002.
• es-Semerḳandī, Ebū’l-Leys Naṣr b. Muḥammed b. İbrāhīm. Baḥru’l- Ulūm. Tah. Muḥammed Maṭaracī. Beyrut: Dāru’l-Fikr, tsz.
• es-Suyūṭī, Celāluddīn Abdurraḥmān. el-İtḳān fī Ulūmi’l-Ḳur ān. Taʻlîḳ: Musṭafā Dīb el- BuŞā. Beyrut: Dāru İbn Kes īr, 1427/2006.
• Sülün, Murat, Kur’ân-ı Kerîm Açısından İman-Amel İlişkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Şa bān, Zekiyyuddīn. İslâm Hukuk İlminin Esasları. Terc. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) Yayınları, 2006.
• eş-Şāfi , Muḥammed b. İdrīs. Aḥkāmu’l-Ḳur’ān. Tah. AbdulŞanī Abdulḫāliḳ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1414/1994.
• Şimşek, Ümit. Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. İstanbul: Zafer Yayınları, 2004.
• eṭ-Ṭaberī, Ebū Ca fer Muḥammed b. Cerīr. Cāmi u’l-Beyān an Te v li Āyi’l-Ḳur ān. Tah. Abdullāh b. Abdilmuḥsin et-Turkī. Kahire: Dāru Hicr, 1422/2001.
• eṭ-Ṭaḥāvī, Ebū Ca fer Aḥmed b. Muḥammed b. Selāme. Şerḥu Muşkili’l-Ās ār. Tah. Şu ayb el- Arna ūṭ. Beyrut: Mu essesetu’r-Risāle, 1408/1987.
• Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011. el-Vāḥidī, Ebū’l-Ḥasen Alī b. Aḥmed. et-Tefsīru’l-Basīṭ. Tah. Muḥammed b. Ṣāliḥ b. Abdillāh el-Fevzān ve diğerleri. Riyad: Silsiletu’r-Rasā ili’l-Cāmi iyye, 1430.
• ---------. el-Vecīz fī Tefsīri’l-Kitābi’l- Azīz. Tah. Ṣafvān Adnān Dāvūdī. Beyrut: Dāru’l- Ḳalem, 1415/1995.
• ---------. el-Vasīṭ fī Tefsīri’l-Ḳur āni’l-Mecīd. Tah. Ādil Aḥmed Abdulmevcūd ve diğerleri. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1415/1994.
• Yaḥyā b. Sellām, Ebū Zekeriyyā. Tefsīru Yaḥyā b. Sellām. Tah. Hind Şelebī. Beyrut: Dāru’l- Kutubi’l- İlmiyye, 2004.
• Yavuz, Ali Fikri. Kur’an-ı Kerîm ve Meâl-i Âlîsi. İstanbul: Sönmez Neşriyat, 1980.
• Yıldırım, Suat. Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meâli. İstanbul: Define Yayınları, 2011.
• Yılmaz, Hakkı. Nüzul Sırasına Göre Necm Necm Kur’ân’ın Türkçe Meâli. İstanbul: İşaret Yayınları, 2011.
• ez-Zebīdī, Murtaḍā Muḥammed b. Muḥammed el-Ḥuseynī. Tācu’l- Arūs min Cevāhiri’l- Ḳāmūs. Tah. Komisyon. Kahire: Dāru’l-Hidāye, tsz.
• ez-Zema şerī, Muḥammed b. Umer. Tefsīru’l-Keşşāf an Ḥaḳā iḳi’t-Tenzīl ve Uyūni’l-Eḳāvīl fī Vucūhi’t-Te vīl. Tah. Abdurrazzāḳ Mehdī. Beyrut: Dāru’l-İḥyā i’t-Turās i’l- Arabī, tsz.
• ez-Zerkeşī, Bedruddīn Muḥammed b. Abdillāh. el-Burhān fī Ulūmi’l-Ḳur ān. Tah. Muḥammed Ebū’l-Faḍl İbrāhīm. Kahire: Dāru İḥyā i’l-Kutubi’l- Arabiyye, 1376/1957.
• Cambridge Dictionary, http://dictionary.cambridge.org/dictionary/turkish/ignore?q=ignore (10.04.2013)